Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 63/13
UCHWAŁA
Dnia 18 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
SSN Bogumiła Ustjanicz
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z powództwa E. S.A. z siedzibą w P.
przeciwko R. S.
o zapłatę,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 18 października 2013 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w P.
postanowieniem z dnia 17 czerwca 2013 r.,
"Czy po uchyleniu nakazu zapłaty wydanego w elektronicznym
postępowaniu upominawczym i przekazaniu sprawy do sądu
właściwego na podstawie przepisu art. 50534
§ 1 k.p.c. w zw. z art.
5021
§ 1 k.p.c. i art. 499 pkt 4 k.p.c. niewskazanie przez powoda -
na wezwanie Przewodniczącego - aktualnego adresu zamieszkania
pozwanego winno skutkować umorzeniem postępowania na
podstawie art. 50537
§ 1 zd. 2 k.p.c., czy też jego zawieszeniem,
na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c.?"
2
podjął uchwałę:
Po uchyleniu nakazu zapłaty wydanego w elektronicznym
postępowaniu upominawczym i przekazaniu sprawy do sądu
właściwego na podstawie art. 50534
§ 1 w związku z art. 5021
§ 1
i art. 499 pkt 4 k.p.c. sąd - stosując art. 50537
§ 1 k.p.c.
w brzmieniu obowiązującym do dnia 6 lipca 2013 r. - może
zawiesić postępowanie bez wzywania powoda do wskazania
właściwego adresu pozwanego (art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c.).
3
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w L. nakazem zapłaty wydanym w dniu 27 listopada 2012 r. w
elektronicznym postępowaniu upominawczym zobowiązał pozwanego R. S. do
zapłaty na rzecz powódki E. Spółki Akcyjnej w P. kwoty 460,49 zł z odsetkami
ustawowymi i kosztami postępowania, a postanowieniem z dnia 27 lutego 2013 r.
uchylił to orzeczenie - z uwagi na niemożność jego doręczenia pozwanemu na
adres wskazany w pozwie - i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi
Rejonowemu w P.
Sąd Rejonowy w P. postanowieniem z dnia 28 marca 2013 r. umorzył
postępowanie w sprawie na podstawie art. 50537
§ 1 k.p.c., wskazując, że powódka
nie wykonała zarządzenia przewodniczącego wzywającego ją do wskazania adresu
pozwanego, a tym samym nie usunęła braku formalnego pozwu.
Sąd Okręgowy w P., rozpoznając zażalenie powódki na
powyższe postanowienie, powziął wątpliwość, której dał wyraz w zagadnieniu
prawnym przedstawionym Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia na podstawie
art. 390 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zagadnienie prawne przedstawione do rozstrzygnięcia dotyczy wykładni art.
50537
§ 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed nowelizacją dokonaną ustawą
z dnia 10 maja 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U.
2013, poz. 654). Przepis ten nakładał na przewodniczącego - po przekazaniu
sprawy w przypadkach wskazanych w art. 50533
, 50534
oraz 50336
- obowiązek
wezwania powoda do usunięcia braków formalnych pozwu oraz uzupełnienia
pozwu, w sposób odpowiedni dla postępowania, w którym sprawa
będzie rozpoznana - w terminie dwutygodniowym od daty doręczenia wezwania,
a w przypadku nieusunięcia braków formalnych obligował sąd do umarzenia
postępowania. Wątpliwości Sądu Okręgowego wzbudziła kwestia, czy sankcja
umorzenia postępowania, przewidziana w przytoczonym unormowaniu, może być
zastosowana przez sąd właściwości ogólnej, któremu sprawa została przekazana
po uchyleniu nakazu zapłaty wydanego w elektronicznym postępowaniu
4
upominawczym w związku niemożnością doręczenia tego orzeczenia pozwanemu
na adres wskazany w pozwie.
Pozytywna odpowiedź na tak postawione pytanie wymagałaby uznania,
że wskazanie w pozwie wszczynającym elektroniczne postępowanie upominawcze
adresu pozwanego, na który doręczenie nakazu zapłaty okazało się niemożliwe,
stanowi brak formalny pozwu podlegający usunięciu na podstawie art. 50537
§ 1
k.p.c. Przyjęcie takiego założenia nie znajduje jednak usprawiedliwienia.
Postępowanie w sprawie wszczętej w elektronicznym postępowaniu
upominawczym nie kończy się w razie braku podstaw do wydania nakazu zapłaty
(art. 50533
k.p.c.), uchylenia nakazu (art. 50534
k.p.c.) lub utraty mocy przez to
orzeczenie (art. 50536
k.p.c.), lecz jest kontynuowane przed sądem ogólnie
właściwym na ogólnych zasadach procesowych. Wprawdzie w celu umożliwienia
rozpoznania pozwu w postępowaniu zwykłym przewidziano konieczność usunięcia
jego braków formalnych, jednakże tylko w odniesieniu do tych wymagań, których
zachowanie było niemożliwe z uwagi na elektroniczna formę wszczęcia
postępowania; z uwagi na wskazaną zasadę kontynuacji postępowania nie ma -
rzecz jasna - potrzeby ponownego złożenia pozwu podpisanego własnoręcznie.
Jak trafnie wskazano w piśmiennictwie, wezwanie do usunięcia braków formalnych
pozwu na podstawie art. 50537
§ 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do
dnia 6 lipca 2013 r. mogło obejmować jedynie dokument pełnomocnictwa (art. 126
§ 3 i § 31
k.p.c.) oraz dokumenty wykazujące umocowanie do działania za stronę
(art. 68 k.p.c.). Nie ma zatem podstaw do przyjęcia, że po przekazaniu
sprawy wszczętej w elektronicznym postępowaniu upominawczym sądowi
właściwości ogólnej następuje powrót do etapu wstępnego badania pozwu
według zasad ogólnych. Zakres kontroli przewidzianej w art. 50537
§ 1 k.p.c.
nie jest tożsamy z zakresem badania określonego w art. 130 k.p.c. i nie
obejmuje kontroli prawidłowości wskazania adresu pozwanego. Należy zauważyć,
że przewodniczący w sądzie właściwości ogólnej nie ma obowiązku
wezwania powoda do wskazania prawidłowego adresu pozwanego, gdyż -
stosownie do jednoznacznego brzmienia art. 50534
k.p.c. - wcześniej powinien
uczynić to przewodniczący w sądzie, który wydał nakaz zapłaty w elektronicznym
postępowaniu upominawczym.
5
W świetle przepisów regulujących ogólne wymagania formalne pozwu,
odnoszących się również do pozwu inicjującego elektroniczne postępowanie
upominawcze, pozew, który - stosownie do art. 126 § 2 k.p.c. - określa miejsce
zamieszkania (siedziby) pozwanego, nie jest dotknięty brakiem formalnym
podlegającym usunięciu na podstawie art. 130 § 1 k.p.c. Dotyczy to również
sytuacji, w których - po nadaniu biegu sprawie - okazało się, iż miejsce
zamieszkania (siedziba) pozwanego zostało wskazane w sposób wadliwy albo nie
jest już aktualne.
Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury, w razie nadania biegu
sprawie na skutek pozwu dotkniętego brakiem formalnym, nie wchodzi już
w rachubę zastosowanie art. 130 § 1 k.p.c.; w takim przypadku powód powinien
zostać wezwany do usunięcia braku w wyznaczonym terminie, a bezskuteczny
upływ tego terminu może skutkować zawieszeniem postępowania na podstawie art.
177 § 1 pkt 6 k.p.c. (zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 14 kwietnia
1967 r., II CZ 25/67, nie publ. i z dnia 19 października 1988 r., I CZ 111/08,
nie publ. oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2010 r., I CSK 555/09,
nie publ.). Pogląd ten należy odnieść również do sytuacji, w której miejsce
zamieszkania (siedziba) pozwanego zostało w pozwie wskazane, ale adres ten
okazał się nieprawidłowy.
Nie ma uzasadnionych podstaw do uznania, że przytoczone zapatrywanie
nie znajduje zastosowania w postępowaniu toczącym się po przekazaniu sprawy
wszczętej w elektronicznym postępowaniu upominawczym do sądu właściwości
ogólnej. Można natomiast wskazać jeszcze inne argumenty przemawiające na
rzecz takiego rozwiązania.
Elektroniczne postępowanie upominawcze stanowi szczególną odmianę
postępowania upominawczego, wprowadzoną przez ustawodawcę w celu
ułatwienia wierzycielom sądowego dochodzenia określonych roszczeń.
Wierzyciel inicjujący to postępowanie nie powinien zatem znaleźć się w pozycji
gorszej od tej, którą gwarantują mu przepisy regulujące „zwykłe" postępowanie
upominawcze. Nie budzi zaś wątpliwości, że w postępowaniu tym, w razie
ujawnienia wadliwego wskazania miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego, sad
6
ma obowiązek wezwać powoda do usunięcia tej przeszkody - uniemożliwiającej
nadanie sprawie dalszego biegu - w oznaczonym terminie pod rygorem
zawieszenia postępowania, a więc sankcji o skutkach łagodniejszych niż
wynikające z umorzenia postępowania.
Zmieniając - z dniem 7 lipca 2013 r. - treść art. 50537
§ 1 k.p.c. wspomnianą
ustawą nowelizującą, ustawodawca wskazał jednoznacznie, że po przekazaniu
sprawy w przypadkach wskazanych w art. 50533
§ 1, art. 50534
§ 1 oraz art. 50536
§ 1 przewodniczący wzywa powoda do wykazania umocowania zgodnie z art. 68
zdanie pierwsze oraz dołączenia pełnomocnictwa zgodnie z art. 89 § 1 zdanie
pierwsze i drugie, a po przekazaniu sprawy na podstawie art. 50533
§ 1 oraz
art. 50534
§ 1 dodatkowo do uiszczenia opłaty uzupełniającej od pozwu - w terminie
dwutygodniowym od daty doręczenia wezwania pod rygorem umorzenia
postępowania; w razie nieusunięcia powyższych braków pozwu sąd umarza
postępowanie. Jakkolwiek uzasadnienie projektu ustawy wprowadzającej tę zmianę
nie wyjaśnia motywów doprecyzowania powołanego przepisu, można zasadnie
przyjąć, że było ono podyktowane potrzebą usunięcia wątpliwości nasuwających
się przy jego wykładni, odzwierciedlonych w zagadnieniu prawnym przedstawionym
do rozstrzygnięcia.
Przytoczone argumenty nakazują uznać, że po uchyleniu nakazu zapłaty
wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym i przekazaniu sprawy
do sądu właściwego na podstawie art. 50534
§ 1 w związku z art. 5021
§ 1 i art. 499
pkt 4 k.p.c. sąd ten - w ramach kontroli określonej w art. 50537
§ 1 k.p.c. - nie może
umorzyć postępowania w brzmieniu obowiązującym do dnia 6 lipca 2013 r., -
lecz może zawiesić postępowanie bez wzywania powoda do wskazania właściwego
adresu pozwanego (art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c.).
Z tych względów na podstawie art. 390 § 1 in flne k.p.c. orzeczono,
jak na wstępie.