Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 6/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 30 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Anna Kozłowska
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Budowlanego Przedsiębiorstwa
Produkcyjno - Handlowego Export - Import "J."
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w R. w upadłości
przeciwko Skarbowi Państwa - Rejonowemu Zarządowi Infrastruktury
w Z. oraz /…/ Zarządowi Infrastruktury w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 30 października 2013 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 7 lutego 2012 r.,
odrzuca skargę kasacyjną oraz zasądza od strony pozwanej
na rzecz strony powodowej kwotę 1 800 (jeden tysiąc osiemset)
zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Przedsiębiorstwo Budowlane Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe
Export – Import „J.” Sp. z o.o. w upadłości w pozwie wniesionym w dniu 13 kwietnia
2005 r. żądało zasądzenia – jak ostatecznie zostało sprecyzowane – od Skarbu
Państwa reprezentowanego przez Rejonowy Zarząd Infrastruktury w Z.
(wykonawca) oraz /…/ Zarząd Infrastruktury w W. (zamawiający) kwoty
162 845,63 zł, stanowiącej niezapłaconą należność za wykonane roboty budowlane.
Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2011 r. oddalił powództwo i
zasądził od strony powodowej na rzecz strony pozwanej zwrot kosztów zastępstwa
procesowego.
Sąd Apelacyjny– uwzględniając częściowo apelację strony powodowej -
wyrokiem z dnia 7 lutego 2012 r. zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób,
że „zasądził solidarnie od Skarbu Państwa – Rejonowego Zarządu Infrastruktury w i
Skarbu Państwa – /…/ Zarządu Infrastruktury w W.” na rzecz strony powodowej
kwotę 108 261,37 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2005 r. do dnia
zapłaty oraz kwotę 6 358 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, oddalając powództwo
w pozostałej części, ponadto oddalił apelację w pozostałej części i orzekł o
kosztach postępowania apelacyjnego.
Skarb Państwa reprezentowany przez Rejonowy Zarząd Infrastruktury oraz
/…/ Zarząd Infrastruktury w W. zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą
kasacyjną sporządzoną i wniesioną przez profesjonalnego pełnomocnika - radcę
prawnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Po wejściu w życie w dniu 15 marca 2006 r. ustawy z dnia 8 lipca 2005 r.
o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, dalej jako „uPGSP” (Dz. U. Nr 169,
poz. 1417 ze zm.) kwestie zastępstwa procesowego Skarbu Państwa
w postępowaniu sądowym wykonywanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu
Państwa regulowały przepisy przewidujące zastępstwo fakultatywne (art. 4 ust. 3 i 4
oraz art. 8 ust. 3 i art. 9 ust. 2), obligatoryjne (art. 8 ust. 1 i 2) i wyłączne (art. 4 ust.
1 pkt 1 i art. 4 ust. 4). W sprawie, której przedmiotem jest roszczenie strony
powodowej skierowane przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa, zastępstwo
3
procesowe Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa w postępowaniu przed sądem
powszechnym miało początkowo charakter fakultatywny w tym znaczeniu, że
Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa mogła przejąć zastępstwo procesowe
z urzędu lub na wniosek jednostki reprezentującej Skarb Państwa. Zgodnie z art. 8
ust. 1 pkt 1 u.PGSP w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 19 marca 2009 r.
o zmianie ustawy o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, dalej jako
„u.zm.PGSP” lub „ustawa zmieniająca” (Dz. U. Nr 79, poz. 660), sprawa niniejsza,
jako rozpoznawana w pierwszej instancji przez sąd okręgowy, stała się sprawą,
w której zastępstwo Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa ma charakter
obowiązkowy. Mimo to w sprawie tej w postępowaniu przed sądem powszechnym
Skarb Państwa nie musiał być reprezentowany przez Prokuratorię Generalną,
zgodnie bowiem z uregulowaniem przyjętym w art. 2 ust. 1 ustawy zmieniającej
sprawę tę należało prowadzić na dotychczasowych zasadach. Prokuratoria
Generalna Skarbu Państwa mogła tę sprawę na etapie postępowania przed sądem
powszechnym przejąć do prowadzenia, czego nie uczyniła.
W sprawie tej zastępstwo procesowe Prokuratorii Generalnej Skarbu
Państwa w postępowaniu przed Sądem Najwyższym od samego początku miało
i nadal ma charakter wyłączny, co wynika z 4 ust. 1 pkt 1 uPGSP. Z przepisu tego
mającego charakter ustrojowy, wynika także norma o charakterze procesowym
przyznająca zdolność postulacyjną przez Sądem Najwyższym wyłącznie
Prokuratorii Generalnej i pozbawiająca jednocześnie tej zdolności adwokatów
i radców prawnych. Przepis art. 871
§ 3 k.p.c. należy zatem interpretować w ten
sposób, że w sprawach, w których obowiązuje wyłączne zastępstwo Skarbu
Państwa przez Prokuratorię Generalną, nie jest dopuszczalne zastępowanie go
przez jakikolwiek inny podmiot. Obejmuje to także czynności związane
z postępowaniem przed Sądem Najwyższym, podejmowane przed sądem niższej
instancji, takie jak wniesienie skargi kasacyjnej.
Ustawa zmieniająca stworzyła - w sprawach objętych obowiązkowym
zastępstwem Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa - możliwość
reprezentowania Skarbu Państwa przed Sądem Najwyższym przez jednostkę
organizacyjną Skarbu Państwa, z której udziałem prowadzona była sprawa przed
sądem powszechnym (art. 8b ust. 5 u.PGSP dodany przez ustawę zmieniającą).
4
Aby mogło tak się stać powinno nastąpić za zgodą lub na wniosek podmiotu
reprezentującego Skarb Państwa „przekazanie sprawy temu podmiotowi do
prowadzenia” (art. 8b ust. 1 u.PGSP dodany przez ustawę zmieniającą). Takiej
możliwości w rozpoznanej sprawie nie było, mimo bowiem obowiązkowego
zastępstwa procesowego Prokuratorii Generalnej, nie ona je wykonywała.
Zastępstwo procesowe Skarbu Państwa wykonywane było – zgodnie z art. 2 ust. 1
ustawy zmieniającej - „na dotychczasowych zasadach”, a więc przez jednostki
organizacyjne Skarbu Państwa (statio fisci).
Według „zasad dotychczasowych”, a więc tych, które obowiązywały przed
wejściem w życie ustawy zmieniającej, w przedmiotowej sprawie zastępstwo
procesowe Skarbu Państwa przed Sądem Najwyższym nie może być wykonywane
przez jednostkę organizacyjną, która reprezentowała Skarb Państwa przed sądami
powszechnymi. Dotychczasowe zasady nie przewidywały możliwości występowania
przed Sądem Najwyższym – w następstwie przekazania zastępstwa procesowego
– jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa, która reprezentowała Skarb Państwa
w sądach powszechnych.
Z przytoczonych względów należało odrzucić skargę kasacyjną, jako
niedopuszczalną, sporządzoną bowiem przez osobę nieuprawnioną (art. 3986
§ 3
k.p.c.).
db