Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CK 369/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 marca 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący)
SSN Tadeusz Domińczyk
SSA Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa (…) Banku (...) w L., Oddziału w R.
przeciwko E. K.
o wydanie rzeczy, po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 10 marca 2005 r., na
rozprawie kasacji strony powodowej od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 29
stycznia 2004 r., sygn. akt II Ca (…),
1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddala apelację pozwanego i
zasądza od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 1200 zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania apelacyjnego.
2. zasądza od pozwanego na rzecz strony powodowej 3860 zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie:
Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z dnia 23 września 2003 r. nakazał pozwanemu E.
K., aby wydał stronie powodowej (…) Bankowi (...) S. A. w L. Oddziałowi w R.
oznaczony w pozwie samochód. Sąd ten ustalił, że w związku z umową kredytową
zawartą przez stronę powodową z P. M. na samochodzie tym ustanowiono zastaw
2
rejestrowy. Został on wpisany do rejestru zastawów postanowieniem Sądu Rejonowego
z dnia 26 stycznia 2000 r. W dniu 21 lipca 2001 r. P. M. sprzedał samochód będący
przedmiotem żądania pozwu E. K., nie informując go o tym, że pojazd ten stanowi
przedmiot zabezpieczenia spłaty kredytu bankowego. Ponieważ P. M. nie wywiązał się
z obowiązku spłaty kredytu, strona powodowa zażądała, aby pozwany wydał jej
samochód. Umowa, w której ustanowiono zastaw rejestrowy przewidywała, że
zaspokojenie wierzytelności banku może nastąpić przez przejęcie przedmiotu zastawu
na własność banku lub też przez jego sprzedaż w drodze przetargu publicznego. W
ocenie Sądu I instancji pozwany przy zachowaniu należytej staranności mógł się
dowiedzieć o istnieniu zastawu rejestrowego, skoro był on odnotowany w sądowym
rejestrze zastawów. Pozwanego nie chronił zatem art. 13 ustawy o zastawie
rejestrowym i rejestrze zastawów. W tych okolicznościach nieistotne było, że zbywca
zapewniał pozwanego, iż pojazd nie jest obciążony prawami osób trzecich i że w
dowodzie rejestracyjnym nie było wzmianki o zastawie.
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 29 stycznia 2004 r. uwzględnił apelację
pozwanego i zmienił zaskarżony wyrok poprzez oddalenie powództwa. Aprobując
ustalenia faktyczne Sądu I instancji, Sąd Okręgowy nie podzielił jego oceny co do
zastosowania art. 13 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. W
okolicznościach faktycznych sprawy, które wskazywały, że pozwany sprawdził dowód
rejestracyjny pojazdu, a nie było w nim wpisu potwierdzającego ustanowienie zastawu
rejestrowego, należało przyjąć, iż zbycie pojazdu na rzecz E. K. spowodowało
wygaśnięcie ustanowionego zastawu. Zbyt daleko idącym byłoby wymaganie sięgania
przez kupującego do danych z sądowego rejestru zastawów, zwłaszcza w sytuacji, gdy
istnienie takiego rejestru nie jest w społeczeństwie okolicznością powszechnie znaną.
W kasacji opartej o podstawę wymienioną w art. 3931
pkt. 1 k.p.c. strona
powodowa zarzuciła naruszenie art. 13 i 38 pkt. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o
zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów poprzez błędną wykładnię art. 13 tej ustawy
oraz niezastosowanie art. 38 pkt. 1. W oparciu o te zarzuty wniosła o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu w K.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Do bezspornych okoliczności faktycznych sprawy należy, że na rzecz strony
powodowej został ustanowiony zastaw rejestrowy dotyczący samochodu stanowiącego
wówczas własność P. M. i że zastaw ten został wpisany do rejestru sądowego przed
3
dokonaniem jego sprzedaży przez P. M. na rzecz pozwanego E. K. Bezspornym jest
także, że pozwany przed dokonaniem zakupu samochodu nie zasięgnął informacji w
rejestrze zastawów odnośnie nabywanego pojazdu.
Przy tego rodzaju ustaleniach ocena Sądu II instancji, że pozwany dochował
należytej staranności przeglądając dowód rejestracyjny, a fakt, że w dowodzie tym nie
odnotowano ustanowienia zastawu rejestrowego, miał dla rozstrzyganej sprawy
decydujące znaczenie, była wadliwa. Skarżący w kasacji zasadnie zarzucił, że
stanowisko Sądu Okręgowego było wynikiem błędnej wykładni treści art. 13 ustawy o
zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów oraz niezastosowania art. 38 pkt. 1 tej
ustawy. Ostatni z powołanych wyżej przepisów przewiduje bowiem, że od dnia
dokonania wpisów w rejestrze zastawów, nikt nie może zasłaniać się nieznajomością
danych ujawnionych w rejestrze, chyba że mimo zachowania należytej staranności, nie
mógł o nich wiedzieć. Jest oczywistym, że za zachowanie wymogu należytej
staranności, o jakim mowa w tym przepisie, nie może być uznane ograniczenie się przez
nabywcę samochodu do sprawdzenia samego dowodu rejestracyjnego pojazdu. Treść
art. 12 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów przewiduje wprawdzie, że
ustanowienie zastawu rejestrowego podlega ujawnieniu w dowodzie rejestracyjnym
pojazdu, jednakże znaczenia tego wpisu nie można porównać ze skutkami wpisu do
rejestru zastawów, który to wpis ma charakter konstytutywny, a ustawa wiążę z nim
domniemanie jawności formalnej i materialnej takiego wpisu. Niezamieszczenie w
dowodzie rejestracyjnym pojazdu mechanicznego adnotacji o ustanowieniu zastawu
rejestrowego nie ma zaś znaczenia dla oceny skuteczności tego zastawu. Adnotacja w
dowodzie rejestracyjnym ma jedynie charakter informacyjny. Ułatwia ona potencjalnemu
nabywcy ustalenie stanu prawnego nabywanego pojazdu.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 grudnia 2003 r. IICK315/02,
OSNC 2005/1/13 wyraził już pogląd, że w rozumieniu przepisów art. 13 pkt. 1 w związku
z art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze
zastawów należyta staranność nabywającego samochód na tzw. giełdzie samochodowej
wymaga sprawdzenia w centralnej informacji o zastawach rejestrowych, czy jest on
objęty zastawem rejestrowym. Brzmienie powołanych przez Sąd Najwyższy przepisów
ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów nie pozwala też przyjąć, aby
powinność sprawdzenia danych w rejestrze zastawów o nabywanym pojeździe miała
być ograniczona jedynie do przypadków transakcji dokonywanych na tzw. giełdach
samochodowych. Obowiązek zachowania należytej staranności , o którym mowa w art.
4
13 i 38 pkt. 1 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, którego wypełnienie
stwarza przesłanki ochrony nabywcy przed skutkami ustanowienia zastawu
rejestrowego, winien być rozumiany szerzej, jako odnoszący się także do innych
okoliczności nabywania samochodów w transakcjach między osobami fizycznymi.
Niezasadne było też stanowisko Sądu II instancji, jakoby istnienie rejestru
zastawów nie było w społeczeństwie powszechnie znane i stąd powinność sięgania do
tego rejestru miałaby być oceniana , jako wymaganie zbyt daleko idące.
Z przyczyn wyżej wskazanych usprawiedliwiony był zarzut kasacji, że Sąd II
instancji dokonał błędnej wykładni art. 13 ust. 1 ustawy o zastawie rejestrowym
i rejestrze zastawów przyjmując, że zbycie samochodu przez P. M. na rzecz pozwanego
spowodowało wygaśnięcie zastawu rejestrowego i strona powodowa utraciła legitymację
do dochodzenia jego wydania.
Ponieważ podstawą kasacji były wyłącznie zarzuty dotyczące naruszenia prawa
materialnego i okazały się one uzasadnione, Sąd Najwyższy w oparciu o treść art. 39315
k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok poprzez oddalenie apelacji pozwanego od wyroku Sądu
Rejonowego w K. z dnia 23 października 2003 r.
Orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego znajduje uzasadnienie w treści
art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 39319
i 391 § 1 k.p.c.