Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 230/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 grudnia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Iwona Koper (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
SSN Mirosława Wysocka
w sprawie z powództwa B. O., M. O., B. O. i U.O.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "(...)" w S. i E. O.
z udziałem interwenienta ubocznego po stronie pozwanego E. O.- Powszechnego
Zakładu Ubezpieczeń SA Inspektoratu w S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 6 grudnia 2006 r.,
skargi kasacyjnej powodów
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 27 stycznia 2006 r., sygn. akt (...),
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Powodowie - małżonkowie B. i M. O. oraz ich córki U. i B. O. domagali się
zasądzenia od pozwanych Spółdzielni Mieszkaniowej „(...)” w S. oraz E. O.
solidarnie odszkodowania obejmującego zwrot kosztów eksmisji, kosztów remontu
lokalu, zapłaty za zniszczone wyposażenie mieszkania, odzież i dokumenty oraz
zasądzenia zadośćuczynienia na rzecz każdego z powodów. Twierdzili, że na
wniosek pozwanej Spółdzielni, zostali wyeksmitowani z mieszkania przez
pozwanego E. O. Komornika Rewiru (...) przy Sądzie Rejonowym w S. Eksmisja
była nielegalna, gdyż ustawa zakazywała eksmisji bezrobotnych na bruk, a powód
był w tym czasie bezrobotny.
Udział w sprawie, jako interwenient uboczny po stronie pozwanej, zgłosił
ubezpieczyciel E. O. - PZU S.A. Inspektorat w S.
Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2005 r. Sąd Okręgowy w G. oddalił powództwo
w oparciu o następujące ustalenia.
Powód był członkiem pozwanej Spółdzielni i w dniu 18 lutego 1981 r. uzyskał
przydział własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, w którym
zamieszkiwał z żoną oraz trojgiem dzieci. W 1994 r. powodowie zaczęli zalegać
z zapłatą czynszu i na skutek narastającego zadłużenia w dniu 30 czerwca 1998 r.
rada nadzorcza wykluczyła powoda ze Spółdzielni. Z uwagi na dalsze
nieuregulowanie czynszu Spółdzielnia wystąpiła do sądu o eksmisję powodów,
która została orzeczona wyrokiem zaocznym z dnia 15 grudnia 2000 r. Wniosek
powodów o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od wyroku zaocznego
został oddalony, zaś sprzeciw prawomocnie odrzucony. Pozwana Spółdzielnia
uzyskała klauzulę wykonalności na wyroku zaocznym w dniu 26 marca 2001 r.
W dniu 20 kwietnia 2001 r. Spółdzielnia wystąpiła do Komornika Sądu Rejonowego
S., którym był wówczas pozwany E. O. o wszczęcie egzekucji. W dniu 25 maja
2001 r. pozwany zawiadomił dłużników o wszczęciu egzekucji oraz wezwał ich do
dobrowolnego opróżnienia mieszkania. Do wezwania dołączył pismo, w którym
zwrócił się o pilne udzielenie informacji na temat sytuacji rodzinnej i
mieszkaniowej. Pytania dotyczyły posiadania małoletnich dzieci, pracy, źródła
3
utrzymania, sytuacji mieszkaniowej oraz tego czy dłużnik wystąpił o przyznanie
lokalu zastępczego. Powodowie nie udzielili odpowiedzi. Termin przymusowego
wydania lokalu został wyznaczony na 25 czerwca 2001 r. Powód zobowiązał się
wobec Spółdzielni zapłacić zaległości do tego dnia, lecz do września 2001 r. uiścił
jedynie część długu w związku z czym Spółdzielnia postanowiła wykonać wyrok
eksmisyjny. W tym celu w dniu 26 września 2001 r. komornik udał się do lokalu
z asystą milicji. W obecności powódki M. O., rzeczy powodów zostały spakowane
do worków foliowych, a następnie wraz z meblami złożone w piwnicy pawilonu
pozwanej. Zgromadzone w nieogrzewanym pomieszczeniu, na skutek
długotrwałego składowania, rzeczy te uległy w większości zniszczeniu.
Do wykonania wyroku eksmisyjnego powód nie chorował i nie leczył się.
W związku z informacją o sprzedaniu mieszkania na przetargu powód
prawdopodobnie przebył zawał, lecz nie leczył się z tego powodu. Wyrokiem z dnia
27 lutego 2002 r. Sąd Rejonowy w S. ustalił, że powodom przysługuje prawo do
lokalu socjalnego.
Dokonując oceny prawnej przytoczonych ustaleń Sąd Okręgowy wskazał,
że w dacie zdarzenia podstawę odpowiedzialności komornika stanowił przepis art.
769 § 1 k.p.c., zgodnie z którym komornik był odpowiedzialny za wyrządzenie
szkody umyślnie lub przez niedbalstwo, jeżeli poszkodowany nie mógł szkodzie
zapobiec za pomocą środków przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego.
Powodowie zarzucali pozwanemu komornikowi naruszenie przy wykonywaniu
opróżnienia lokalu trybu szczególnego, wynikającego z ustawy z dnia 21 czerwca
2001 r. o ochronie praw lokatorów i zasobie mieszkaniowym gminy (tekst jedn.
Dz.U. 2005 r., Nr 31, poz. 266 – uopl), dotyczącego sytuacji, gdy wyrok orzekający
eksmisję, który zapadł pod rządami poprzedniej ustawy, nie został za jej bytu
wykonany. Wówczas to, zgodnie z art. 35 ust. 4 uopl, jeżeli w toku postępowania
okaże się, że, obowiązkiem opróżnienia lokalu objęta jest osoba, co do której od tej
pory sąd miał obowiązek orzekania o tym lokalu (art. 14 ust. 4 uopl) komornik
powinien zawiadomić tę osobę o możliwości wystąpienia do sądu z takim
powództwem, zawiesić postępowanie oraz o zawieszeniu postępowania
zawiadomić prokuratora. Użyte w powołanym przepisie pojęcie „ jeżeli okaże się
w toku postępowania egzekucyjnego” oznacza – jak przyjął - powzięcie przez
4
komornika wiadomości z urzędu także poprzez zawiadomienie go przez dłużnika.
Komornik nie jest natomiast zobowiązany do prowadzenia dochodzenia dla
ustalenia czy eksmitowaną jest osoba, której przysługuje prawo do lokalu
socjalnego. Zdaniem Sądu Okręgowego pozwany E. O. wykonał swoje obowiązki w
tym zakresie, bowiem kierując się wymogiem ustalenia, czy powodowie nie są
osobami, co do których obecnie istniałby obowiązek orzeczenia o lokalu socjalnym,
skierował do nich pismo z zapytaniem o ich sytuację, na które nie uzyskał jednak
odpowiedzi. Wiadomość taka nie dotarła do pozwanego od powodów także w
trakcie postępowania egzekucyjnego.
Odnośnie do odpowiedzialności Spółdzielni, nie znalazł Sąd Okręgowy
podstaw do przypisania jej, warunkujących tę odpowiedzialność, działań lub
zaniechań o charakterze bezprawnym. Postępowanie Spółdzielni na każdym etapie
ocenił jako zgodne ze statutem i przepisami prawa. Wskazał, że powodowie mieli
obowiązek wydania lokalu opróżnionego z rzeczy, a ponieważ tego nie uczynili
zaszła potrzeba zgromadzenia ich w pomieszczeniu magazynowym, dla którego
przepisy nie przewidują standardów wyposażenia. Powodowie nie zadbali także
o to, by swoje rzeczy w miarę szybko zabrać z magazynu pozostawiając je tam na
sezon zimowy bez ogrzewania. Niezależnie od tego powodowie nie wykazali
wysokości poniesionej szkody, a opis rzeczy sporządzili w tak lakoniczny sposób,
iż mimo dopuszczenia przez sąd z urzędu dowodu z opinii biegłego nie było
możliwe przeprowadzenie tego dowodu. Odnosząc się do żądania zasądzenia
zadośćuczynienia stwierdził Sąd Okręgowy, iż powodowie za wyjątkiem B. O. nie
przedstawili twierdzeń co do rozstroju zdrowia lub obrażeń ciała, a co do jego
osoby, w świetle opinii biegłego lekarza, brak jest danych pozwalających stwierdzić
powstanie lub pogłębienie choroby wieńcowej w związku z działaniami pozwanych.
Zaskarżonym obecnie wyrokiem Sąd Apelacyjny oddalił apelację powodów.
Sąd ten podzielił pogląd Sądu pierwszej instancji odnośnie do wykładni art. 35 ust.
4 uopl, z którego nie wynika obowiązek prowadzenia przez komornika
dochodzenia w celu ustalenia, czy osoba objęta tytułem wykonawczym należy
do kategorii osób objętych art. 14 ust. 4 uopl. Zaakceptował stanowisko
zaskarżonego wyroku, iż powodowie nie wykazali przesłanek odpowiedzialności
5
pozwanych w postaci rodzaju i rozmiaru doznanej krzywdy oraz wysokości szkody
której naprawienia domagali się. Na brak możliwości dokonania wyceny ruchomości
z przyczyn leżących po stronie powodów wskazali kolejno dwaj powołani do
wydania opinii biegli. Sąd Apelacyjny oddalił zarzut naruszenia przez Sąd
Okręgowy art. 278 § 1 k.p.c. podzielając ocenę tego Sądu, iż samo tylko
niezadowolenie powoda z treści opinii biegłego lekarza kardiologa nie stanowiło
dostatecznej podstawy do uwzględnienia jego wniosku o przeprowadzenie dowodu
z opinii kolejnego biegłego.
Wyrok Sądu Apelacyjnego powodowie zaskarżyli w całości skargą
kasacyjną zarzucając oczywistą obrazę art. 14 ust. 4 i 35 ust. 4 uopl polegającą na
przyjęciu, że komornik nie był zobowiązany do samodzielnego dokonania ustaleń
w toku postępowania egzekucyjnego, czy w stosunku do powodów zachodzą
przesłanki określone w tych przepisach, co skutkowałoby obowiązkiem odstąpienia
przez komornika od przeprowadzenia eksmisji powodów na bruk i zawieszenia
postępowania do czasu przyznania powodom lokalu socjalnego. Wnosił
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 35 ust. 4 uopl nakłada na komornika obowiązek zawiadomienia
osoby objętej nakazem opróżnienia lokalu, w stosunku do której zachodzą
przesłanki określone w art. 14 ust. 4 uopl, że może wystąpić z powództwem
o ustalenie uprawnienia do lokalu socjalnego w terminie sześciu miesięcy od tego
zawiadomienia (ust. 4 w zw. z ust. 2), a następnie zawieszenia postępowania
egzekucyjnego i zawiadomienia o jego zawieszeniu prokuratora. Koniecznym
warunkiem wypełnienia tego obowiązku musi być więc samodzielne ustalenie przez
wykonującego wyrok eksmisyjny komornika, czy objęta nim osoba należy do
kategorii osób w stosunku do których, zgodnie z art. 14 ust. 4 uopl sąd nie może
orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego. W tym celu komornik
powinien odebrać od osoby eksmitowanej stosowne oświadczenie dotyczące
istnienia przesłanek określonych w art.14 ust. 4 uopl. Dopiero stwierdzenie na jego
podstawie, że przesłanki takie nie zachodzą pozwala kontynuować postępowanie
6
egzekucyjne. Jeżeli natomiast z oświadczenia tego (lub z innego źródła, z którego
informacja taka dotrze do komornika) wynikać będzie, że eksmitowany jest osobą,
o której jest mowa w art. 14 ust. 4 uopl, komornik musi zawiadomić ją
o przysługującym jej powództwie, a postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu.
Brak zawiadomienia eksmitowanego, że może wystąpić o ustalenie uprawnienia do
lokalu socjalnego powoduje, iż bieg terminu do jego wytoczenia nie rozpoczyna się.
Dokonanie tej czynności powinno być więc przez komornika udokumentowane
przez jej zaprotokołowanie lub pokwitowanie dowodem odbioru przez
eksmitowanego pisemnego pouczenia. Niewadliwy z punktu widzenia
przedstawionej wykładni art. 35 ust. 4 uopl jest kwestionowany przez skarżących
pogląd, który za aprobatą Sądu Apelacyjnego, wyraził Sąd pierwszej instancji,
iż przepis ten nie nakłada na komornika obowiązku prowadzenia dochodzenia dla
ustalenia czy eksmitowaną jest osoba, której przysługuje prawo do lokalu
socjalnego. Użyty w omawianym przepisie zwrot „jeżeli w toku postępowania
egzekucyjnego okaże się ...” błędnie został natomiast zinterpretowany przez oba
sądy orzekające jako opisujący sytuację, gdy komornik w toku wykonywania
czynności powziął wiadomość z urzędu, w szczególności, gdy dłużnik skierował do
niego informacje, że obecnie przysługuje mu uprawnienie do lokalu socjalnego.
Wykładnia taka, nie mająca dostatecznego oparcia w brzmieniu przepisu, oparta na
założeniu całkowicie biernej postawy komornika, pozostawałby w sprzeczności
z ochronnym charakterem i celem przepisu art. 35 uopl, który przy jej przyjęciu nie
mógłby być zrealizowany.
W konsekwencji słusznie, zarzucając naruszenie art. 35 ust. 4 w zw. z art.
14 ust. 4 uopl podnoszą skarżący, iż brak było dostatecznych podstaw,
by w okolicznościach sporawy uznać, że pozwany E. O. przy przeprowadzaniu
eksmisji powodów wykonał należycie swoje obowiązki wynikające z tych przepisów.
Zarzut skargi kasacyjnej, chociaż uzasadniony, pozbawiony jest jednak
doniosłości prawnej polegającej na możliwym wpływie jego uwzględnienia na wynik
postępowania kasacyjnego. Nie może on odnieść postulowanego wnioskami skargi
skutku w sytuacji, gdy u podstaw oddalenia roszczeń powodów legły także inne
przyczyny w szczególności nie wykazanie przesłanek odpowiedzialności
pozwanych w postaci rodzaju i rozmiaru doznanej krzywdy oraz wysokości
7
doznanej szkody. Do związanych z tymi zagadnieniami okoliczności nawiązują
wprawdzie skarżący w uzasadnieniu skargi, lecz nie pozostają one w związku
podstawą, na której została ona oparta i w granicach której jest rozpoznawana
(art. 39813
§ 1 k.p.c.). Nie mają one przy tym charakteru dalszych samodzielnych
podstaw kasacyjnych kwalifikowanych przez wskazanie naruszonych przepisów
prawa procesowego czy materialnego.
Z tych przyczyn orzeczono o oddaleniu skargi (art. 39814
k.p.c.).
jz
/tp/