Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 246/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący)
SSN Michał Laskowski (sprawozdawca)
SSN Eugeniusz Wildowicz
Protokolant Marta Brylińska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Jerzego Engelkinga
w sprawie A. J.
dot. wyroku łącznego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 3 grudnia 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w W.
z dnia 18 stycznia 2012 r.,,
1. uchyla zaskarżony wyrok łączny w części objętej punktami
1 i 3 części dyspozytywnej wyroku i w tym zakresie umarza
postępowanie;
2. kosztami procesu w tej części obciąża Skarb Państwa.
U Z A S A D N I E N I E
2
Sąd Rejonowy w W. wydał w dniu 18 stycznia 2012 r. wyrok łączny, sygn. III
K 18/11, w stosunku do A.J. prawomocnie skazanego 22 jednostkowymi wyrokami.
Sąd Rejonowy połączył kary pozbawienia wolności orzeczone 10 poszczególnymi
wyrokami i wymierzył A. J. 4 kary łączne pozbawienia wolności.
W punkcie 1 części dyspozytywnej wyroku łącznego Sąd Rejonowy połączył
kary orzeczone wyrokami:
1. Sądu Rejonowego z dnia 25 maja 2004 r., sygn. II K 58/04 (wyrok
oznaczony w wyroku jako pkt VII), w wymiarze 10 miesięcy pozbawienia
wolności;
2. Sądu Rejonowego z dnia 29 czerwca 2004 r., sygn. II K 156/04 (pkt VIII),
w wymiarze 6 miesięcy pozbawienia wolności,
i orzekł karę łączną roku i czterech miesięcy pozbawienia wolności.
W punkcie 2 części dyspozytywnej tego wyroku natomiast połączono kary
orzeczone wyrokami:
1. Sądu Rejonowego z dnia 12 lipca 2006 r., sygn. V K 282/06 (pkt IX), w
wymiarze roku pozbawienia wolności;
2. Sądu Rejonowego z dnia 13 września 2006 r., sygn. VK 323/06 (pkt XI), w
wymiarze 6 miesięcy pozbawienia wolności,
i orzeczono karę łączną roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności.
W punkcie 3 z kolei połączono kary orzeczone wyrokami:
1. Sądu Rejonowego z dnia 24 lipca 2006 r., sygn. V K 453/06, w wymiarze 6
miesięcy pozbawienia wolności;
2. Sądu Rejonowego z dnia 20 grudnia 2006 r., sygn. V K 452/06, w wymiarze
8 miesięcy pozbawienia wolności.
W punkcie 4 wyroku połączono kary wymierzone w kolejnych pięciu wyrokach i
orzeczono karę łączną roku i 11 miesięcy pozbawienia wolności. W stosunku do
pięciu innych wyroków umorzono postępowanie w przedmiocie wydania wyroku
łącznego.
Wyrok łączny z dnia 18 stycznia 2012 r. nie został zaskarżony i
uprawomocnił się z dniem 26 stycznia 2012 r.
Kasację od tego wyroku na korzyść A. J. wniósł Prokurator Generalny.
Zaskarżył wyrok w zakresie orzeczeń zawartych w punktach 1 i 3 części
3
dyspozytywnej i zarzucił rażące i mające wpływ na treść wyroku naruszenie
przepisów prawa procesowego, to jest art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k., polegające na
orzeczeniu kary łącznej pozbawienia wolności obejmującej skazania A. J.
prawomocnymi wyrokami jednostkowymi Sądu Rejonowego z dnia 25 maja 2004 r.,
sygn. II K 58/04, z dnia 29 czerwca 2004 r., sygn. II K 156/04 oraz z dnia 20
grudnia 2006 r., sygn. V K 452/06, pomimo istnienia ujemnej przesłanki procesowej
w postaci powagi rzeczy osądzonej, albowiem skazania te zostały już wcześniej
objęte prawomocnymi wyrokami łącznymi Sądu Rejonowego: z dnia 17 listopada
2004 r., sygn. II K 240/04 i z dnia 14 stycznia 2008 r., sygn. II K 368/07, co stanowi
bezwzględną przyczynę odwoławczą określoną w art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k.
Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w punktach 1
i 3 jego części dyspozytywnej i umorzenie postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna i należało uwzględnić
zawarty w niej wniosek. Wyrok łączny jest wprawdzie wyrokiem sui generis, nie jest
jednak pozbawiony cechy prawomocności i zawarte w nim orzeczenia podlegają
ochronie powagi rzeczy osądzonej – res iudicata. Przepis art. 575 § 1 k.p.k. stanowi,
że jeżeli po wydaniu wyroku łącznego zachodzi potrzeba wydania nowego wyroku
łącznego, z chwilą jego wydania poprzedni wyrok łączny traci moc. Nie oznacza to
jednak, że w nowym wyroku łącznym można ponownie dokonywać połączenia tych
samych kar orzeczonych w jednostkowych wyrokach, które zostały już połączone i
objęte karami łącznymi w poprzednim wyroku łącznym. Wymierzenie nowej kary
łącznej w nowym wyroku łącznym zasadne jest wówczas, gdy w branym pod
uwagę zbiegu realnym przestępstw i w sekwencji wyroków stanowiących podstawę
do orzeczenia kary łącznej pojawiają się nowe elementy, których nie brano pod
uwagę w poprzednim wyroku łącznym. Jeśli nowe (lub istniejące, ale nieznane)
elementy nie zaistnieją, to orzeczenie zawarte w wydanym wcześniej wyroku
łącznym jest prawomocne, a późniejszy wyrok łączny obejmujący te same skazania
narusza powagę rzeczy osądzonej i jest dotknięty wadą w postaci bezwzględnej
przyczyny odwoławczej przewidzianej w art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1
pkt 7 k.p.k.
4
W odniesieniu do skazanego A.J., przed wydaniem wyroku łącznego
zaskarżonego kasacją, wydany został przez Sąd Rejonowy w dniu 17 listopada
2004 r., sygn. II K 240/04, wyrok łączny, którym połączono kary pozbawienia
wolności orzeczone wyrokami Sądu Rejonowego z dnia 25 maja 2004 r., sygn. II K
58/04 oraz Sądu Rejonowego z dnia 29 czerwca 2004 r., sygn. II K 156/04. Były to
te same orzeczenia, które wymieniono w punkcie 1 części dyspozytywnej
zaskarżonego kasacją wyroku, oznaczone w tym wyroku jako pkt VII i VIII. Doszło
zatem do ponownego orzeczenia kary łącznej obejmującej te same kary
pozbawienia wolności, które objęte już były węzłem kary łącznej orzeczonej we
wcześniej wydanym wyroku łącznym. W tym przypadku były to przy tym te same
dwie kary pozbawienia wolności wymierzone tymi samymi wyrokami jednostkowymi,
różnica dotyczyła jedynie wymiaru kary łącznej. W pierwszym wyroku łącznym -
Sądu Rejonowego z dnia 17 listopada 2004 r., sygn. II K 240/04, była to kara roku
pozbawienia wolności, w drugim wyroku łącznym (zaskarżonym kasacją) kara
łączna roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności. Doszło tym samym do naruszenia
powagi rzeczy osądzonej i zaistnienia bezwzględnej przesłanki odwoławczej, a
więc do naruszenia art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.
Nieco inaczej sytuacja kształtuje się w odniesieniu do zawartego w
zaskarżonym wyroku orzeczenia z punktu 3 części dyspozytywnej. Wymierzona w
tym punkcie kara łączna roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności stanowiła wynik
połączenia kar, z których jedna (w wymiarze 6 miesięcy pozbawienia wolności
orzeczona wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 20 grudnia 2006 r., sygn. V K
452/06,) objęta była już karą łączną orzeczoną w wyroku łącznym Sądu
Rejonowego z dnia 14 stycznia 2008 r., sygn. II K 368/07. W tym wyroku łącznym
Sąd Rejonowy połączył tę karę z inną karą pozbawienia wolności. W zaskarżonym
kasacją wyroku łącznym Sąd Rejonowy w W. dokonał połączenia z inną karą
jednostkową, przyjmując jako podstawę wymierzenia kary łącznej inny zbieg realny
przestępstw, inną sekwencję dwóch wyroków jednostkowych aniżeli we wcześniej
wydanym wyroku łącznym. Podstawę orzekania stanowiły jednak w tym wypadku te
same wyroki jednostkowe, które brane były pod uwagę przez Sąd Rejonowy
wydający wyrok łączny z dnia 14 stycznia 2008 r., sygn. II K 368/07.
5
Innymi słowy, w punkcie 3 części dyspozytywnej zaskarżonego kasacją
wyroku łącznego, Sąd Rejonowy w W. dokonał połączenia kar i orzekł karą łączną
na podstawie tych samych wyroków, które stanowiły już przedmiot rozstrzygnięcia
w wyroku łącznym Sądu Rejonowego, tyle tylko, że dokonał innego wyboru spośród
tych samych kar, które mogły podlegać połączeniu. Takie orzeczenie także
naruszyło powagę rzeczy osądzonej, stanowiąc obrazę art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. w
zw. z art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. W tej sytuacji nie można było bowiem uznać, aby w
omawianym zakresie zaistniała przesłanka do wydania nowego wyroku łącznego.
Tym samym wskazane wcześniejsze wyroki łączne nie utraciły swej mocy, a
naruszające powagę rzeczy osądzonej części zaskarżonego kasacją wyroku
łącznego należało wyeliminować z obrotu prawnego.
Z powyższych względów po uchyleniu w zaskarżonej części wyroku
łącznego Sądu Rejonowego w W. z dnia 18 stycznia 2012 r., sygn. III K 18/11,
wydanego w stosunku do A. J., umorzono postępowanie w przedmiocie wyroku
łącznego w tym zakresie.