Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 125/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
SSA Jacek Grela
w sprawie z powództwa M. Ł.
przeciwko H. H. D., L. S.-G., P.G. spółce jawnej z siedzibą w K.
o ochronę dóbr osobistych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 23 stycznia 2015 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 2 października 2013 r.,
1. oddala skargę kasacyjną;
2. zasądza od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 1800
zł ( tysiąc osiemset ) tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Powódka M. Ł. domagała się zasądzenia od strony pozwanej H. H. D., L. S.
– G., P. G. sp.j. w K. kwoty 70.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami tytułem
odszkodowania za naruszenie autorskich praw majątkowych do wystawy „Z. ".
Powódka zażądała także opublikowania przez stronę pozwaną oświadczenia w
formie i o treści wskazanej w pozwie.
Wyrokiem zaocznym z dnia 6 lipca 2010 r. Sąd Okręgowy we W. uwzględnił
powództwo w całości. Po wniesieniu przez stronę pozwaną sprzeciwu, wyrokiem z
dnia 10 maja 2013 r. uchylił wyrok zaoczny, zasądził od strony pozwanej na rzecz
powódki kwotę 20.000 zł wraz ustawowymi odsetkami od 2 lutego 2010 r. i nakazał
stronie pozwanej, aby zamieściła w lokalnym dodatku do „Gazety […]" - „Gazety
[…]" oświadczenie o wskazanej w wyroku treści oraz oddalił powództwo w
pozostałym zakresie.
Ustalił, że strona pozwana prowadzi działalność gospodarczą w dziedzinie
reklamy od 2008 r. Współpracuje z właścicielem Galerii D. Powódka skontaktowała
się z T. W. (ówczesnym dyrektorem Galerii D.), któremu uprzednio przekazała
sporządzony wraz z A. J. folder z propozycją instalacji. Z uwagi na zainteresowanie
projektem, na bazie pierwszego folderu, powódka i A. J. przygotowały folder
bardziej rozbudowany, który obejmował konkretne instalacje - pokój A., labirynt,
przykłady różnych złudzeń optycznych, krzywe lustra, pokoje cieni; drugi folder
przypominał poprzedni, jednak został sporządzony w formacie A3 i zawierał więcej
instalacji. Powódka gotową propozycję przedstawiła we wrześniu 2004 r. T. W.
wraz z propozycją materiałów, kosztorysem i rysunkami instalacji. Powódka
uzgodniła z T. W., że należne wynagrodzenie powinno wynosić 25.000 zł z tytułu
praw autorskich - niezależnie kosztów wykonania instalacji. T. W. polecił
oczekiwanie na kontakt w sprawie realizacji wystawy, a powódka pozostawiła mu 3
kolorowe kopie folderu; realizacja projektu była przewidziana na 2006 r. T. W.
przekazał agencji L. S. – G. projekt powódki, zobowiązując osoby prowadzące
agencję do nawiązania kontaktu z powódką i do przeprowadzenia rozmowy o
współpracy, a następnie poinformował powódkę, że wycofał akcję z planu
reklamowego Galerii D. na 2006 r. Powódka zgłosiła się po odbiór pozostawionych
3
folderów; wydano jej dwa z trzech. Powódka zwróciła się do T. W. o zwrot trzeciego
folderu uprzedzając, że w przypadku wykorzystania projektu bez jej zgody, będzie
dochodziła ochrony praw autorskich. W odpowiedzi T. W. wskazał, że żadne z
ujętych w projekcie zjawisk nie zostało przez powódkę wymyślone ani odkryte,
albowiem tego rodzaju instalacje odbywają się w niemieckich
centrach handlowych. Ostatecznie wystawa zorganizowana przez L. S., H. D. i P.
G. odbyła się w Galerii D. w okresie 2 - 1 1 lutego 2007 r. Na wystawie zostały
zaprezentowane następujące instalacje: pokój A., krzywe zwierciadła, ambigramy,
stereogramy, figura nierealna, labirynt. Pokój A. i krzywe lustra zostały ustawione w
miejscach uprzednio proponowanych przez powódkę. Labirynt miał inną formę.
Wystawa cieszyła się ogromnym zainteresowaniem klientów, zwiększając ich liczbę.
Za największą atrakcję wystawy został uznany pokój A. Za zorganizowanie
wystawy L. S. – G. otrzymała kwotę 95.160 zł. Następnie obecni wspólnicy strony
pozwanej przygotowali wystawę w Galerii K. Wyrokiem z 31 grudnia 2008 r., Sąd
Okręgowy we W. nakazał spółce zarządzającej Galerią D. we W., aby opublikowała
oświadczenie, usuwające skutki naruszenia autorskich prawa majątkowych
powódki do projektu autorskiego oraz zasądził na rzecz powódki kwotę 50.000 zł
tytułem odszkodowania za zawinione naruszenie praw autorskich. Sąd Okręgowy
uznał, że opracowany przez powódkę projekt wystawy edukacyjnej stanowił utwór,
do którego powódce przysługują prawa autorskie.
W dniu 29 stycznia 2009 r. strona pozwana zaproponowała współpracę
Galerii P. i zorganizowanie jednej z wystaw tematycznych w okresie letnim.
Wynagrodzenie strony pozwanej miało wynieść 35.850 zł. Powódka nawiązała
współpracę z podmiotem zarządzającą Galerią Pe. w P., zgłaszając się do niej z
propozycją zorganizowania wystawy „J. ", która spotkała się zainteresowaniem. W
toku negocjacji uzgodniono, że wynagrodzenie powódki z tytułu praw autorskich
wynosić będzie ok. 35.000 zł, bez kosztów instalacji. Powódka rozpoczęła prace
związane z przystosowaniem przestrzeni w tej galerii, wstępne pomiary poprawione
kosztorysu. Przygotowywała część wizualną. Wystawa miała zostać zorganizowana
do końca roku 2009. W zaplanowanym terminie w Galerii P. odbyła się wystawa
prezentowana przez pozwaną spółkę. Eksponowane były na niej podobne do
wystawy powódki elementy. W związku z wystawą zorganizowaną w Galerii P.,
4
zarząd Galerii Pe. zrezygnował z realizacji projektu i zaproponował powódce
przygotowanie innego. Pismem z dnia 29 października 2009 r. powódka wezwała
zarządców Galerii P. do zaniechania dalszego naruszania przysługujących jej praw
autorskich poprzez zaprzestanie organizowania wystawy „W.", zapłaty 70.000 zł
oraz zamieszczenia oświadczenia o przeprosinach w Gazecie […]. W odpowiedzi z
dnia 2 listopada 2009 r. zarządca wskazał, że wystawa zorganizowana została za
pośrednictwem strony pozwanej i do niej należy kierować ewentualne roszczenia.
Pismem z dnia 10 listopada 2009 r. strona pozwana poinformowała powódkę, że
prawa autorskie do „W." należą do niej i wezwała powódkę do zaprzestania
rozpowszechniania nieprawdziwych informacji na temat przysługujących jej praw
autorskich. W ocenie Sądu Okręgowego przygotowany przez powódkę projekt
stanowił utwór w rozumieniu art. 1 prawa autorskiego. Strona pozwana posłużyła
się utworem powódki, powielając koncepcję wystawy opracowanej przez powódkę.
Sąd Apelacyjny, wyrokiem z dnia 2 października 2013 r. zmienił zaskarżony
wyrok i oddalił żądanie pozwu. Sąd Apelacyjny przyjął za własne ustalenia
faktyczne Sądu Okręgowego, nie podzielił jednak jego oceny prawnej, mimo
uznania, że instalacja powódki stanowiła utwór podlegający ochronie na podstawie
prawa autorskiego.
Skarga kasacyjna powódki została oparta na obu podstawach określonych
w art. 3983
§ 1 k.p.c. W ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania
skarżąca zarzuciła obrazę art. 168 § 1 w zw. z art. 133 § 2a k.p.c. oraz art. 365 § 1
k.p.c., a w ramach podstawy naruszenia prawa materialnego obrazę art. 2 ust. 2
ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. Nr
24 poz. 83 ze zm., dalej: pr. aut.) oraz art. 79 ust. 1 pr. aut. W oparciu o te zarzuty
wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie o jego uchylenie
i orzeczenie co do istoty sprawy przez uwzględnienie żądania pozwu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zawarte w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia przepisów postępowania
były nieuzasadnione. Ich przedmiotem mogą być uchybienia przepisom
postępowania, których dopuścił się sąd drugiej instancji w postępowaniu, w którym
5
zapadło orzeczenie zaskarżone skargą kasacyjną. Tymczasem zarzut naruszenia
art. 168 § 1 w zw. z art. 133 § 2a k.p.c. przez niezasadne przywrócenie stronie
pozwanej terminu do złożenia sprzeciwu od wyroku zaocznego dotyczy czynności,
której dokonał sąd pierwszej instancji. Natomiast w postępowaniu apelacyjnym ta
kwestia nie była ponownie rozstrzygana z uwagi na rodzaj zarzutów zawartych
w apelacji powódki. Pozbawiony uzasadnionych podstaw był także zarzut
naruszenia art. 365 § 1 k.p.c. przez jego niezastosowanie. Sąd Apelacyjny wskazał
wyraźnie, że przy rozpoznaniu sprawy jest związany prawomocnym wyrokiem Sądu
Okręgowego we W. z dnia 31 grudnia, i w związku z tym uznał za oczywiste, że
powódce przysługują autorskie prawa majątkowe do utworu „Z.". Wbrew
stanowisku skarżącej nie wyraził oceny, aby nie przysługiwała jej ochrona w razie
zorganizowania w oparciu o ten projekt wystawy w innej galerii handlowej niż
galeria przewidziana w tym projekcie (Galeria D. w W.). Sąd Apelacyjny po
rozważeniu szczególnych cech utworu, za który uznał instalację wykorzystującą
zjawiska optyczne, uznał, że zorganizowana przez stronę pozwaną w 2009 r. w
Galerii P. „W.", wykorzystująca znane zjawiska optyczne nie miała cech
wyróżniających wystawę „Z. " i nie stanowiła wykorzystania utworu powódki w
innym miejscu, inaczej niż ocenił to Sąd Okręgowy we W. w przypadku porównania
utworu powódki z wystawami zorganizowanymi w 2007 r. w Galerii D. w W. i
Galerii K. w K. Z tego względu odmówił przyznania ochrony powódce, co nie
świadczy o niezastosowaniu art. 365 § 1 k.p.c.
Nieuzasadniona była także podstawa naruszenia prawa materialnego.
Zarzut naruszenia art. 2 ust 2 Prawa autorskiego przez jego błędną subsumcję,
został sformułowany w oparciu o twierdzenie skarżącej, że strona pozwana
„stworzyła utwór w oparciu o utwór powódki, do wykorzystania którego pozwana nie
uzyskała zezwolenia" oraz twierdzenie, że „W." powstała w oparciu o projekt „który
powstał w wyniku nieuprawnionego wykorzystania projektu powódki". Te
stwierdzenia odnoszą się bezpośrednio do sfery ustaleń faktycznych. Wymaga
zatem podkreślenia, że Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami, których dokonał
sąd drugiej instancji, a przedmiotem zarzutów w skardze kasacyjnej nie mogą być
zarzuty kwestionujące ustalenia faktyczne oraz ocenę dowodów, której dokonał sąd
drugiej instancji. Ustalenia, których dokonał Sąd Apelacyjny nie wskazują, aby
6
strona pozwana wykorzystała projekt powódki i w oparciu o ten projekt
zorganizowała „W.". Jak już wyżej wskazano, Sąd Apelacyjny przyjął, że strona
pozwana stworzyła własny utwór, wykorzystujący jedynie powszechnie znane
zjawiska optyczne, wykorzystane wcześniej w utworze powódki. Podstawą zarzutu
naruszenia prawa materialnego nie mogą być w żadnym razie powoływane przez
stronę okoliczności faktyczne będące wyłącznie wynikiem jej własnej oceny
przeprowadzonych dowodów.
Wbrew stanowisku skarżącej Sąd Apelacyjny nie wyraził także oceny,
że plagiat utworu powódki byłby możliwy jedynie w przypadku wykorzystania
wszystkich elementów twórczych jej utworu, co prowadziłoby według skarżącej do
stwierdzenia, że nie doszło do naruszenia jej praw w przypadku każdego
wykorzystania projektu powódki w innej przestrzeni handlowej. Sąd Apelacyjny
stwierdził wyraźnie, że w jego ocenie skorzystanie przez innego twórcę
z elementów utworu, które stanowią zjawiska lub przedmioty powszechnie znane
i dostępne, nie może być traktowane jako naruszenie praw autorskich do innej
„instalacji", w której posłużono się takimi zjawiskami lub przedmiotami, dokonując
ich odmiennej kompilacji stanowiącej wyraz własnej myśli twórczej. W jego ocenie
wkładem twórczym powódki było oryginalne zestawienie znanych zjawisk
optycznych oraz umiejscowione w ściśle określonej przestrzeni, z wykorzystaniem
istniejących w niej warunków fizycznych. Sąd Apelacyjny uznał, że strona pozwana
zorganizowała różniącą się od utworu powódki wystawę „opartą na innym,
twórczym zestawieniu przedmiotów, z których częściowo korzystała powódka".
Wyraził także pogląd, że wykorzystanie przez stronę pozwaną samej koncepcji
wystawy zorganizowanej w galerii handlowej nie naruszałoby praw autorskich
powódki. Ta ocena nie uzasadniała zarzutu błędnej wykładni art. 79 ust. 1 Prawa
autorskiego sformułowanego w skardze kasacyjnej powódki.
Z przyczyn wyżej wskazanych skarga kasacyjna była pozbawiona
uzasadnionych podstaw i podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 w zw.
z art. 391 § 2 i 39821
k.p.c.
7