Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 145/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 marca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Romualda Spyt (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku S. P.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.
o świadczenie rehabilitacyjne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 26 marca 2015 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 28 listopada 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił apelację skarżącego
wnioskodawcy S. P. od wyroku Sądu Rejonowego z 22 maja 2013 r., którym
oddalono jego odwołanie od decyzji pozwanego z 7 maca 2013 r., odmawiającej
mu prawa do świadczenia rehabilitacyjnego.
Wnioskodawca jest uprawniony do emerytury wojskowej. Pozostawał w
zatrudnieniu pracowniczym i powstał spór, czy ma prawo do świadczenia
rehabilitacyjnego po zasiłku chorobowym. Pozwany odmówił mu tego świadczenia,
wskazując, że świadczenie rehabilitacyjne nie przysługuje osobie uprawnionej do
emerytury. Sądy Rejonowy i Okręgowy decyzję pozwanego uznały za prawidłową.
Podstawą rozstrzygnięcia stanowił przepis art. 18 ust. 1 i ust. 7 ustawy z 25
czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa. Zgodnie z art. 18 ust. 7 świadczenie rehabilitacyjne nie
przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do
pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia
przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego oraz do
urlopu dla poratowania zdrowia, udzielonego na podstawie odrębnych przepisów.
Sąd Okręgowy przyjął, że zwrot dotyczący „emerytury” nie jest ograniczony tylko do
emerytury powszechnej (na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z FUS). Negatywną przesłanką świadczenia rehabilitacyjnego jest również
emerytura z systemu zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych. Nie ma
podstaw do uprzywilejowania tych emerytów w stosunku do osób pozostających w
systemie ubezpieczeń społecznych. Świadczenie rehabilitacyjne ma zapewnić
środki utrzymania, nie jest więc uzasadnione przyznanie świadczenie osobie
uprawnionej do emerytury.
W skardze kasacyjnej wnioskodawca zarzucił naruszenie: 1) art. 18 ust. 7 w
związku z art. 18 ust. 1 ustawy zasiłkowej z 25 czerwca 1999 r. w związku z art. 2
ust. 2 ustawy emerytalnej z 17 grudnia 1998 r. przez błędne zastosowanie i
uznanie, że negatywna przesłanka przyznania świadczenia rehabilitacyjnego, o
której mowa w art. 18 ust. 7 w postaci ustalonego prawa do emerytury, dotyczy
wszystkich osób mających ustalone prawo do emerytury bez dokonania
rozróżnienia na system zabezpieczenia i zaopatrzenia emerytalnego, z którego
prawo to wynika; 2) art. 2a ust. 1 i ust. 2 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o
3
systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 1 ust. 1 ustawy zasiłkowej z 25
czerwca 1999 r. przez uznanie, że osoba objęta ubezpieczeniem społecznym w
razie choroby i macierzyństwa na zasadach określonych w ustawie z 13
października 1998 r. nie jest uprawniona do świadczenia rehabilitacyjnego, jeżeli
ma ustalone prawo do emerytury wojskowej, w sytuacji braku takiego wyłączenia w
art. 18 ust. 7 ustawy zasiłkowej z 25 czerwca 1999 r., gdyż przepis ten przewiduje
jako przeszkodę do przyznania tego świadczenia uprawnienie do emerytury
ustalonej w oparciu o powszechny system ubezpieczenia społecznego, a nie
dotyczy emerytur ustalonych na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym;
3) art. 6 ust. 1-3 Traktatu o Unii Europejskiej w związku z art. 14 Konwencji o
Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności wskutek stosowania wobec
ubezpieczonego będącego równocześnie pracownikiem i emerytem wojskowym
przepisu art. 18 ust. 7 ustawy zasiłkowej, na podstawie której to regulacji
odmówiono ubezpieczonemu, jako pracownikowi, prawa do świadczenia
rehabilitacyjnego pomimo spełnienia przez niego warunków do otrzymania tego
świadczenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty skargi uzasadniają jej wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Znaczenie ma wykładnia prawa materialnego. Pominięto tu dotychczasowe
orzecznictwo Sądu Najwyższego na tle podobnych sporów, tj. czy emerytura
wojskowa albo renta policyjna wyłączają prawo do zasiłku chorobowego oraz do
świadczenia rehabilitacyjnego. Spory te rozstrzygnięto na korzyść ubezpieczonych.
Powiedziano wszak, że pobieranie policyjnej renty inwalidzkiej na podstawie ustawy
z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy policji (…) nie
wyłącza prawa ubezpieczonego do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu
ubezpieczenia chorobowego oraz prawa do świadczenia rehabilitacyjnego (wyrok z
18 stycznia 2012 r., II UK 168/11, OSNP 2012 nr 23-24, poz. 297). W kolejnym
wyroku rozstrzygnięto, że pobieranie emerytury wojskowej przyznanej na podstawie
ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych
4
oraz ich rodzin nie stanowi okoliczności wyłączającej prawo do zasiłku
chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia (wyrok z 18 lutego 2013 r., II UK
196/12, OSNP 2013 nr 23-24, poz. 287). Prawo do świadczenia rehabilitacyjnego
wyłączone jest tylko w tych okolicznościach, które wyczerpująco i wyraźnie
określone zostały w art. 18 ust. 7 ustawy zasiłkowej z 25 czerwca 1999 r. Nie
wymieniono w nim policyjnej renty inwalidzkiej przyznawanej funkcjonariuszom z
funduszy publicznych, więc pobieranie tego świadczenia nie uzasadnia odmowy
prawa do świadczenia rehabilitacyjnego (wyrok z 19 lutego 2014 r., I UK 368/13,
LEX nr 1458625).
Kierunek wykładni przyjęty przez Sąd Najwyższy jest inny niż wykładnia
przyjęta przez Sądy w tej sprawie, to znaczny, że zwrot „emerytury” w ustawie
zasiłkowej nie obejmuje emerytury wojskowej. Na tak szerokie ujęcie nie pozwala
wykładnia literalna i systemowa. Prima facie może się wydawać, zwłaszcza, że
ustawy są równorzędnym źródłem prawa, iż słowo „emerytury” obejmuje wszelkie
emerytury. Rzecz jednak w tym, że mamy odrębność regulacji w systemie
zabezpieczenia społecznego, czyli system powszechny (składkowy) i system
zaopatrzeniowy (emerytur wojskowych i emerytur funkcjonariuszy). Inne są
przesłanki oraz zróżnicowanie prawa do świadczeń w systemie powszechnym i
wojskowym. Emeryt wojskowy może być ubezpieczony z tytułu zatrudnienia w
systemie powszechnym. Korzysta z ubezpieczenia chorobowego, jednak wówczas
odjęcie mu ochrony w postaci zasiłku chorobowego lub świadczenia
rehabilitacyjnego, dlatego że ma emeryturę wojskową, musi być wyraźne. Na tak
jednoznaczne stwierdzenie nie pozwala wykładnia art. 18 ust. 7 ustawy zasiłkowej,
gdyż użyte w nim pojęcie emerytury nie uwzględnia emerytury z systemu
zaopatrzeniowego. Wynika to z zakresu systemu ubezpieczeń społecznych, do
których należy między innymi ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenie
chorobowe (art. 1 pkt 1 i 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych). Ubezpieczenia emerytalne w tym rozumieniu to tylko
emerytury w systemie powszechnym. Potwierdza to regulacja z art. 2 ustawy
emerytalnej (z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS). Wyraźnie
wyodrębnia obok systemu powszechnego emerytury żołnierzy zawodowych i
emerytury funkcjonariuszy. Skoro te ostatnie nie są objęte regulacją powszechną,
5
to również słowo „emerytura” w regulacji należącej do systemu powszechnego,
czyli w art. 18 ust. 7 ustawy zasiłkowej nie może obejmować emerytury wojskowej.
W ocenie obecnego składu w uzasadnieniu tej tezy należy podzielić dalszą
argumentację wyrażoną przez inne składy Sądu Najwyższego we wskazanych
wyżej orzeczeniach.
Reasumując, emerytura wojskowa nie wyłącza prawa do świadczenia
rehabilitacyjnego (art. 18 ust. 7 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach
pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Takie
zróżnicowanie nie musi być niekonstytucyjne, zresztą wobec skargi wnioskodawcy
byłby to niewłaściwy kierunek analizy. Bez wyraźnego wskazania emerytury
wojskowej w art. 18 ust. 7 nieuprawnione jest zniesienie tego zróżnicowania w
drodze orzecznictwa.
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 39815
§ 1 k.p.c.
oraz art. 108 § 2 w związku z art. 39821
k.p.c.