Pełny tekst orzeczenia

11

Postanowienie
z dnia 19 maja 1993 r.
Sygn. akt (U. 16/92)

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia TK Tomasz Dybowski

Sędziowie TK: Maria Łabor-Soroka
Remigiusz Orzechowski - sprawozdawca

po rozpoznaniu w dniu 19 maja 1993 r., na posiedzeniu niejawnym, sprawy z wniosku prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego o stwierdzenie niezgodności § 1 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lipca 1991 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wysokości udziału w kosztach budowy urządzeń komunalnych, energetycznych i gazowych (Dz. U. Nr 72, poz. 314) z art. 44 ust. 4 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1991 r., Nr 30, poz. 127; zm.: z 1991 r. Nr 83, poz. 373; Nr 103, poz. 446 i Nr 107, poz. 464)

postanowił:

umorzyć postępowanie w tej sprawie na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. z 1991 r. Nr 109, poz. 470).




UZASADNIENIE


1. Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, we wniosku z dnia 14 grudnia 1992 r., wniósł o stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności

§ 1 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lipca 1991 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wysokości udziału w kosztach budowy urządzeń komunalnych, energetycznych i gazowych (Dz. U. Nr 72, poz. 314) z art. 44 ust. 4 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127; zm.: z 1991 r. Nr 83, poz. 373; Nr 103, poz. 446 i Nr 107, poz. 464).

W uzasadnieniu wniosku podniósł m. in. co następuje:

Wymienione wyżej rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 lipca 1991 r., zastąpiło obowiązujące wcześniej rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 1986 r. o tym samym tytule (Dz. U. Nr 48, poz. 242 z późn. zm.).

Tak rozporządzenie z dnia 18 grudnia 1986 r. jak i rozporządzenie z dnia 16 lipca 1991 r. zostały wydane na podstawie tego samego upoważnienia zawartego w art. 44 ust. 4 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 z późn. zmianami), noszącego wcześniej oznaczenie art. 48 ust. 4 tej ustawy (Dz. U. z 1985 r. Nr 22, poz. 99). Stanowi ono, że Rada Ministrów w drodze rozporządzenia określa szczegółowe zasady ustalania wysokości udziału w kosztach wymienionych w ust. 1, sposób ich pokrywania oraz zasady stosowania obniżek. Wspomniany wyżej ust. 1 statuuje natomiast, że właściciele gruntów są obowiązani uczestniczyć w kosztach budowy urządzeń komunalnych, energetycznych i gazowych odpowiednio do wzrostu wartości nieruchomości, powstałego na skutek wybudowania tych urządzeń (opłaty adiacenckie).

W rozporządzeniu z dnia 16 lipca 1991 r. stanowiącym wypełnienie nałożonego przez ustawodawcę obowiązku - Rada Ministrów zawarła w § 1 ust. 2 definicje określeń używanych w tym rozporządzeniu, w tym definicje takich terminów jak: właściciel, urządzenie komunalne, urządzenie energetyczne, urządzenie gazowe, opłaty adiacenckie. Definicje tych pojęć, choć nie wszystkich, były zawarte także w rozporządzeniu z dnia 18 grudnia 1986 r., w tym wyjaśnienie określenia "urządzenie komunalne" (§ 1 ust. 2 pkt 3). W rozporządzeniu tym skonstatowano, że przez urządzenie komunalne rozumie się pierwsze urządzenie drogi publicznej lub drogi wewnętrznej, sieć wodociągową lub kanalizacyjną. Natomiast w rozporządzeniu z dnia 16 lipca 1991 r. - w odniesieniu do tego samego terminu - stwierdzono, że przez urządzenie komunalne rozumie się urządzenie lub ulepszenie drogi, sieć wodociągową i kanalizacyjną.

Różnica ustawowego pojęcia "urządzenia komunalne" w kolejnych rozporządzeniach, pomimo tego samego upoważnienia ustawowego, spowodowała pewne trudności w stosowaniu przepisów rozporządzenia z dnia 16 lipca 1991 r. w zakresie dotyczącym budowy dróg.

Podstawowym zagadnieniem, które wyłoniło się na tle rozwiązywania powyższego problemu i na które zwróciło uwagę Kolegium Odwoławcze przy Sejmiku Samorządowym Województwa Białostockiego, to kwestia czy Rada Ministrów nie przekroczyła ustawowego upoważnienia dokonując wykładni terminu "urządzenia komunalne".

Wątpliwość co do wykroczenia kwestionowanego przepisu poza upoważnienie ustawowe wynika z przyjętej wcześniej zasady, iż przepisy wykonawcze nie mogą wykraczać poza udzielone przez ustawę upoważnienie do wydania aktu wykonawczego. Dał temu wyraz Trybunał Konstytucyjny m. in. w orzeczeniu z dnia 5 listopada 1986 r., sygn. akt K. 5/86 (opubl. OTK 1986 r. poz. 1) stwierdzając, że "upoważnienie ustawowe podlega zawsze ścisłej, literalnej wykładni, domniemanie objęcia upoważnieniem materii w nim nie wymienionych, w drodze np. wykładni celowościowej, nie może zasadniczo wchodzić w rachubę".

Tę linię orzecznictwa podtrzymał Trybunał Konstytucyjny w późniejszych orzeczeniach, np. w orzeczeniu z dnia 22 kwietnia 1987 r., sygn. akt K. 1 /87 (opubl. OTK 1987 r. poz. 3) i w orzeczeniu z dnia 5 października 1988 r., sygn. akt K. 8/88 (opubl. OTK 1988 r., poz. 4).

Dokonując w tym aspekcie oceny treści § 1 ust. 2 rozporządzenia z dnia 16 lipca 1991 r. można dojść do jednego tylko wniosku, a mianowicie do tego, że wykracza ona poza upoważnienie zawarte w art. 44 ust. 4 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Upoważnienie to nie zezwoliło Radzie Ministrów na zdefiniowanie pojęć ustawowych, a do takich zaliczyć należy m. in. termin "urządzenia komunalne". Tak więc wyjaśnienie, że termin ten obejmuje nie tylko budowę nowej drogi ale także modernizację już istniejącej nie mieści się w granicach upoważnienia przyznanego Radzie Ministrów.

2. Do wniosku prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego ustosunkowali się: Prokurator Generalny oraz Rada Ministrów i Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa.

Przedstawiciele tych organów w pismach skierowanych do Trybunału Konstytucyjnego podzielili stanowisko prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego co do niezgodności § 1 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lipca 1991 r., z art. 44 ust. 4 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r.

Przedstawiciel Rady Ministrów zapowiedział zarazem zmianę tego przepisu w drodze nowelizacji rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lipca 1991 r.

3. Zgodnie z zapowiedzią przedstawiciela Rady Ministrów, zakwestionowany przez prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego przepis § 1 ust. 2 rozporządzenia z dnia 16 lipca 1991 r. został uchylony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1993 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania wysokości udziału w kosztach budowy urządzeń komunalnych, energetycznych i gazowych, ogłoszonych w Dz. U. z dnia 13 kwietnia 1993 r. Nr 27, poz. 121. Rozporządzenie to weszło w życie po upływie 7 dni od dnia jego ogłoszenia.

4. Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, należało orzec jak w sentencji postanowienia.