Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SDI 25/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 września 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Skoczkowska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Andrzej Ryński
SSN Dariusz Świecki
Protokolant Anna Kuras
przy udziale Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Naczelnej Rady Adwokackiej
Piotra Wołkowickiego,
w sprawie adwokata M. W.,
obwinionego z art. 80 ustawy Prawo o adwokaturze i in.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 3 września 2015 r.
kasacji, wniesionej przez obrońcę obwinionego,
od orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego Adwokatury z dnia 4 października
2014 r.,
zmieniającego orzeczenie Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w […] z dnia 6
maja 2014 r.,
uchyla zaskarżone orzeczenie i sprawę przekazuje Wyższemu
Sądowi Dyscyplinarnemu Adwokatury do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
UZASADNIENIE
2
Orzeczeniem Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w […] z dnia 6 maja
2014 r., adwokat M. W. został uznany za winnego tego, że:
I. będąc obrońcą ustanowionym z urzędu oskarżonego M. P. w sprawie
toczącej się przed Sądem Okręgowym […] wbrew ustaleniom
poczynionym z oskarżonym nie złożył apelacji od wyroku z dnia 21
października 2009 r. w/w Sądu oraz ukrywał ten fakt przed
reprezentowanym przez siebie oskarżonym, czym dopuści się
przewinienia dyscyplinarnego z art. 80 ustawy Prawo o adwokaturze (Dz.
U. z 2009 r, Nr 46, poz. 1188) w zw. z § 6, 8, 49 oraz 56 Zbioru Zasad
Etyki i Godności Zawodu i za to na podstawie art. 81 ust. 1 pkt. 4 i ust. 3
Prawo o adwokaturze wymierzono mu karę zawieszenia w czynnościach
zawodowych na okres 5 lat oraz zakaz wykonywania patronatu na okres
10 lat;
II. będąc obrońcą ustanowionym z urzędu oskarżonego M. P. w sprawie
toczącej się przed Sądem Okręgowym […] nie stawił się na rozprawach
w dniach 17 maja 2012 r. oraz 6 czerwca 2012 r. uniemożliwiając
rozpatrzenie wniosku oskarżonego o przywrócenie terminu do wniesienia
apelacji, czym dopuścił się przewinienia dyscyplinarnego z art. 80 Prawo
o adwokaturze w zw. z § 30 ust. 1 i 2 oraz § 6, 8 i 49 Zbioru Zasad Etyki i
Godności Zawodu i za to na podstawie art. 81 ust. 1 pkt. 2 Prawo o
adwokaturze wymierzono mu karę nagany;
III. będąc zobowiązanym w pismach Okręgowej Rady Adwokackiej w […] z
dnia 10 stycznia 2012 r., 17 lutego 2012 r., 12 marca 2012 r. oraz 23
kwietnia 2012 r., do złożenia Okręgowej Radzie Adwokackiej wyjaśnień
dotyczących skargi M. P. oraz zawiadomienia Sądu Okręgowego, nie
udzielił on temu organowi jakichkolwiek wyjaśnień, czym dopuścił się
przewinienia dyscyplinarnego z art. 80 Prawo o adwokaturze w zw. z §
61 oraz § 64 Zbioru Zasad Etyki i Godności Zawodu i za to na podstawie
art. 81 ust. 1 pkt. 1 Prawo o adwokaturze wymierzono mu karę
upomnienia;
IV. w dniu 12 lipca 2012 r. podczas rozprawy przed Sądem Okręgowym
przedstawił Sądowi świadomie nieprawdziwe informacje, działając na
3
niekorzyść M. P., którego był obrońcą z urzędu, czym dopuścił się
przewinienia dyscyplinarnego z art. 80 Prawo o adwokaturze w zw. z § 1
ust. 2 oraz § 6, 8, 11 i 43 Zbioru Zasad Etyki i Godności Zawodu i za to
na podstawie art. 81 ust. 1 pkt. 4 i ust. 3 Prawo o adwokaturze
wymierzono mu karę zawieszenia w czynnościach zawodowych na okres
2 lat oraz zakaz wykonywania patronatu na okres 10 lat;
V. na zasadzie art. 84 ust. 1 i ust. 2 pkt. 4 Prawo o adwokaturze
wymierzono adw. M. W. za czyny opisane w pkt. I i IV orzeczenia karę
łączną zawieszenia w czynnościach zawodowych na okres 5 lat oraz
zakaz wykonywania patronatu na okres 10 lat;
VI. na zasadzie art. 84 ust. 1 i ust. 2 pkt. 1 Prawo o adwokaturze
wymierzono adw. M. W. za czyny opisane w pkt. II i III orzeczenia karę
łączną nagany;
VII. obciążono obwinionego kosztami postępowania w sprawie na rzecz Izby
Adwokackiej.
Orzeczenie to zaskarżył w całości obrońca obwinionego zarzucając:
1. obrazę przepisów prawa procesowego mającą wpływ na treść zaskarżonego
orzeczenia, a mianowicie:
a) art. 169 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 170 k.p.k. polegającą na
nieuzasadnionym oddaleniu wniosku obrońcy o dołączenie akt sprawy
karnej, w której obwiniony występował jako obrońca na tej podstawie, że
obrońca obwinionego nie sprecyzował tezy dowodowej, w sytuacji w
której obrońca obwinionego i sam obwiniony nie mieli prawa wglądu w
akta zawierające materiały wybiórczo przedstawione przez rzecznika
dyscyplinarnego, co logicznie wykluczało sformułowanie tezy dowodowej
innej niż potrzeba poszukiwania dowodów na potrzebę prowadzenia
obrony obwinionego i urzeczywistnienie zasad procesowych w postaci
obowiązku poszukiwania prawdy materialnej, bezpośredniości
przeprowadzenia dowodów czy też równouprawnienia stron procesu
karnego;
b) art. 366 § 1 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. w zw. z art. 95n Prawo o
adwokaturze, poprzez niewyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności
4
sprawy dotyczących przygotowania i wysłania przez obwinionego apelacji
w sprawie, w której pełnił on funkcję obrońcy z urzędu M. P.;
c) art. 366 § 1 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. w zw. z art. 95n Prawo o
adwokaturze, poprzez niewyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności
sprawy dotyczących treści i prawdziwości informacji przekazanych przez
obwinionego w dniu 12 lipca 2012 r. Sądowi Okręgowemu;
d) art. 89 ust. 2 w zw. z art. 95n Prawo o adwokaturze w zw. z art. 4 i 7
k.p.k. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów
przyjmującej postać całkowitej dowolności w ich ocenie, polegającą na
nieuwzględnieniu dowodu z pisma pochodzącego z Biura Rzecznika
Praw Obywatelskich z dnia 14 października 201 r. (k. 55), którego treść
jest korzystna dla obwinionego i oparciu rozstrzygnięcia o dowody z
zeznań świadków, które są niespójne i stronnicze, przy równoczesnym
odstąpieniu przez skład orzekający od bezpośredniego zapoznania się z
aktami sprawy karnej, w której obwiniony pełnił funkcję obrońcy z urzędu;
2. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego
orzeczenia, mający wpływ na jego treść, poprzez przyjęcie, że:
a) obwiniony działając jako obrońca wyznaczony z urzędu w sprawie M. P.
nie wniósł w jego imieniu apelacji oraz ukrywał ten fakt przed
reprezentowanym przez siebie oskarżonym, a w konsekwencji dokonanie
błędnego ustalenia, iż zachowanie obwinionego wypełnia znamiona
czynu określonego w art. 80 Prawo o adwokaturze w zw. z § 6, 8, 49 i 56
Zbioru Zasad i Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu, w sytuacji gdy
analiza zebranych dowodów w świetle właściwego zastosowania reguł
procesowych nie pozwoliły na takie ustalenie;
b) obwiniony w dniu 12 lipca 2012 r. podczas rozprawy przed Sądem
Okręgowym przedstawił Sądowi nieprawdziwe informacje, działając na
niekorzyść M. P., którego był obrońcą z urzędu, a w konsekwencji
dokonanie błędnego ustalenia, iż zachowanie obwinionego wypełnia
znamiona czynu określonego w art. 80 Prawo o adwokaturze w zw. z § 1
ust. 2, § 6, 8, 11 i 43 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu,
5
w sytuacji gdy analiza zebranych dowodów w świetle właściwego
zastosowania reguł procesowych nie pozwalały na takie ustalenie.
Podnosząc te zarzuty, obrońca obwinionego wniósł o:
1) zmianę zaskarżonego orzeczenia przez uniewinnienie obwinionego od
przypisanych mu czynów, ewentualnie
2) uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny Adwokatury, orzeczeniem z dnia 4 października
2014 r.:
1. zmienił zaskarżone orzeczenie (w oryginale „wyrok”) w punkcie I w ten
sposób, że w miejsce orzeczonej kary zawieszenia w czynnościach
zawodowych na okres pięciu lat wymierzył karę zawieszenia w czynnościach
zawodowych na okres trzech lat oraz w miejsce zakazu wykonywania
patronatu na okres dziesięciu lat wymierzył zakaz wykonywania patronatu na
okres siedmiu lat;
2. zmienił zaskarżone orzeczenie w punkcie IV w ten sposób, że w miejsce
zakazu wykonywania patronatu na okres dziesięciu lat wymierzył zakaz
wykonywania patronatu na okres siedmiu lat;
3. zmienił zaskarżone orzeczenie w punkcie V w ten sposób, że wymierzył
łączną karę zawieszenia w czynnościach zawodowych na okres trzech lat
oraz zakazu wykonywania patronatu na okres siedmiu lat;
4. zwolnił obwinionego od opłaty i kosztów postępowania za drugą instancję;
5. w pozostały zakresie zaskarżone orzeczenie utrzymał w mocy.
Kasację od prawomocnego orzeczenia wniósł obrońca obwinionego M. W.
Zaskarżając orzeczenie w całości, obrońca zarzucił:
1. rażące naruszenie prawa mające istotny wpływ na treść zaskarżonego
orzeczenia, a mianowicie:
a) art. 170 k.p.k. w zw. z art. 169 §1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 95n Prawo o
adwokaturze, poprzez zaakceptowanie przez Sąd II instancji uchybienia
postępowania, którego dopuścił się Sąd I instancji, polegającego na „nie
uwzględnieniu wniosku” obrońcy o dołączenie akt sprawy karnej, w której
obwiniony występował jako obrońca, na tej podstawie, że obrońca
6
obwinionego nie sprecyzował tezy dowodowej, w sytuacji w której
obrońca obwinionego i sam obwiniony nie mieli prawa wglądu w akta
zawierające materiały wybiórczo przedstawione przez rzecznika
dyscyplinarnego, co logicznie wykluczało sformułowanie tezy dowodowej
innej niż potrzeba poszukiwania dowodów na potrzebę prowadzenia
obrony i urzeczywistnienie zasad procesowych w postaci obowiązku
poszukiwania prawdy materialnej, bezpośredniości przeprowadzenia
dowodów, czy też równouprawnienia stron procesu karnego, zaś
postanowienie w przedmiocie „nieuwzględnienia” wniosku dowodowego
nastąpiło w formie nieznanej przepisom procedury karnej;
b) art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 95 Prawa o
adwokaturze poprzez brak wyczerpującego rozważenia zarzutu
wskazywanego w punkcie 1a) odwołania obrońcy obwinionego odnośnie
wskazywanego przez obrońcę naruszenia zasad prawdy materialnej,
bezpośredniości w ocenie dowodów oraz równouprawnienia stron
procesu karnego, co w zakresie podnoszonego naruszenia skutkowało
fragmentarycznością uzasadnienia orzeczenia.
Podnosząc powyższe, obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia
Wyższego Sądu Dyscyplinarnego Adwokatury oraz orzeczenia Sądu
Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w […] i przekazanie sprawy Sądowi I instancji
do ponownego rozpoznania.
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Naczelnej Rady Adwokackiej na
rozprawie przed Sądem Najwyższym wniósł o oddalenie kasacji jako oczywiście
bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja obrońcy obwinionego adw. M. W. jest zasadna.
Ma rację skarżący, iż uzasadnienie orzeczenia Wyższego Sądu
Dyscyplinarnego Adwokatury nie spełnia wymogów, jakim powinno odpowiadać
uzasadnienie orzeczenia Sądu odwoławczego. Jego analiza wskazuje, iż Sąd ten
jedynie bardzo ogólnikowo i to w sposób bardzo wybiórczy odniósł się do
argumentów zawartych w punkcie 1a) odwołania obrońcy. Bezprzedmiotowe jest
bowiem twierdzenie Sądu odwoławczego, iż obrońca mógł sam starać się o
7
uzyskanie wglądu do akt sprawy karnej prowadzonej przez Sąd Okręgowy […], w
sytuacji w której zarzut dotyczył przede wszystkim braku zetknięcia się z tym
dowodem przez Sąd I instancji, a nie wyłącznie niemożnością wglądu do tych akt
przez obrońcę i obwinionego. Zresztą co do obwinionego zostało złożone do akt
sprawy pismo Przewodniczącej Wydziału tegoż Sądu Okręgowego z dnia 18
grudnia 2013 r., z którego wynika, iż nie wyraża zgody na wgląd do
przedmiotowych akt przez obwinionego adw. M. W. Już ta okoliczność winna była
skutkować bardzo wnikliwym rozpoznaniem zarzutu skarżącego, który wskazywał w
nim także na konieczność urzeczywistnienia zasad procesowych, takich jak
poszukiwanie prawdy materialnej, bezpośredniości przeprowadzenia dowodów, czy
też równouprawnienia stron procesu, do czego Sąd odwoławczy w ogóle się nie
odniósł. Analiza akt dyscyplinarnych oraz akt sprawy karnej wskazuje natomiast, iż
brak akt Sądu Okręgowego […] nie tylko uniemożliwił obrońcy sformułowanie tezy
dowodowej w sposób wymagany przez Sąd Dyscyplinarny, ale przede wszystkim
mógł utrudnić przeprowadzenie kontroli odwoławczej w sposób prawidłowy. Chodzi
tu zarówno o ocenę zeznań przesłuchanych w sprawie świadków, jak i ocenę
samych zarzutów stawianych obwinionemu, a przypisanych mu orzeczeniem z dnia
6 maja 2014 r. przez Sąd Dyscyplinarny. Kserokopie akt sprawy karnej zostały
bowiem dołączone przez Rzecznika Dyscyplinarnego do akt postępowania
dyscyplinarnego w sposób wybiórczy i niepełny. Przede wszystkim należy wskazać
na brak protokołów posiedzeń Sądu Okręgowego z dnia 17 maja 2012 r i 6 czerwca
2012 r., na które nie stawił się adw. M. W., co jest przedmiotem zarzutu II, a z
których wynikają przyczyny niestawiennictwa obwinionego. Brak jest również
protokołu posiedzenia Sądu z dnia 12 lipca 2012 r., podczas którego obwiniony
miał przedstawiać informacje będące obecnie przedmiotem zarzutu IV. Nie zostały
również dołączone postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 12 lipca 2012 r. i 15
listopada 2012 r. odmawiające skazanemu przywrócenie terminu do wniesienia
apelacji oraz Sądu Najwyższego z 2 lutego 2012 r. wskazujące na brak podstaw do
wznowienia postępowania karnego dot. M. P. W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy
wskazuje między innymi na zachowanie się skazanego podczas rozprawy
apelacyjnej, której protokół został dołączony do akt postępowania dyscyplinarnego
jedynie w części i to tej, która nie zawiera tego opisu. Okoliczności wynikające z
8
tych dokumentów, podobnie jak to, iż już po prawomocnym zakończeniu
postępowania karnego adw. M. W. był obrońcą z wyboru skazanego M. P. w
postępowaniu wykonawczym oraz, iż skazany zanim wystąpił o przywrócenie
terminu, starał się o warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary,
może mieć zasadnicze znaczenie dla oceny wiarygodności zeznań M. P.,
pozostałych świadków oraz postępowania obwinionego.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy i rozstrzyganiu co do zasadności
zarzutów zawartych w odwołaniu obrońcy obwinionego, Sąd odwoławczy będzie
miał na uwadze powyżej wskazane okoliczności.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak na wstępie.