III PK 22/15
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:08-02-2016
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III PK 22/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maciej Pacuda (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dawid Miąsik
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z powództwa M. G.
przeciwko Skarbowi Państwa - Aresztowi Śledczemu w L.
o dodatek służbowy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 listopada 2015 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w L.
z dnia 1 października 2014 r.,
1) oddala skargę kasacyjną,
2) zasądza od powódki na rzecz Skarbu Państwa
zastępowanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa
kwotę 900 zł (dziewięćset) tytułem kosztów zastępstwa prawnego
w postępowaniu kasacyjnym.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w L. wyrokiem z dnia 20 stycznia 2014 r. oddalił powództwo
M. G. przeciwko Skarbowi Pastwa - Aresztowi Śledczemu w L. o dodatek służbowy,
zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów
procesu oraz przejął na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczoną opłatę.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka M.G. wstąpiła do Służby Więziennej z
dniem 22 grudnia 2008 r. W dniu 22 grudnia 2010 r. Dyrektor Okręgowy Służby
Więziennej w L. mianował ją na stałe funkcjonariuszem Służby Więziennej. Na
podstawie rozkazu personalnego, z dniem 1 sierpnia 2011 r. powódka została zaś
mianowana na stanowisko młodszego inspektora w jednostce nadrzędnej -
Okręgowym Inspektoracie Służby Więziennej w L. Jako podporucznik pobierała
uposażenie zasadnicze w kwocie 2.275 zł, dodatek za wysługę lat w kwocie 114 zł,
dodatek za stopień w kwocie 950 zł oraz dodatek służbowy do uposażenia
zasadniczego w kwocie 850 zł miesięcznie. Następnie, z dniem 1 czerwca 2012 r.
powódce przyznano dodatek służbowy w kwocie 1.400 zł miesięcznie.
W Okręgowym Inspektoracie Służby Więziennej w L. powódka pracowała do
końca lipca 2012 r., pełniąc tam przede wszystkim funkcję rzecznika prasowego.
Ponadto, do jej obowiązków służbowych należało nadzorowanie funkcjonowania
szkół dla skazanych, sporządzanie i przechowywanie protokołów z odpraw
służbowych, koordynacja i nadzór nad opracowywaniem aktów prawnych Dyrektora
Okręgowego Służby Więziennej w L. oraz współpraca z organami administracji
publicznej. Powódka nadzorowała również pracę nad programem GRUD WIG
dotyczącym wymiany kadry międzynarodowej, nauki języków obcych i innych.
Z dniem 1 sierpnia 2012 r. powódka została przeniesiona do pracy w
jednostce podstawowej, tj. w Areszcie Śledczym w L. Przeniesienie nastąpiło z
urzędu, na podstawie decyzji personalnej Dyrektora Okręgowego Służby
Więziennej w L., z uwagi na zmiany organizacyjne w Okręgowym Inspektoracie
Służby Więziennej. Pomimo możliwości odwołania się, powódka nie zaskarżyła tej
decyzji personalnej.
W Areszcie Śledczym w L. powódka miała pracować jako młodszy inspektor
działu kadrowo - organizacyjnego. Pismem z dnia 1 sierpnia 2012 r. Dyrektor
Aresztu Śledczego J. S. ustalił dla powódki, z chwilą jej przejścia do nowej
3
jednostki penitencjarnej, uposażenie zasadnicze i pozostałe dodatki stałe, w tym
dodatek służbowy, w dotychczasowej wysokości. Z uwagi na absencję powódki w
pracy w związku z długotrwałym zwolnieniem lekarskim ówczesny Dyrektor Aresztu
Śledczego w okresie od sierpnia 2012 r. do stycznia 2013 r. nie obniżył M. G.
dodatku służbowego. Tymczasem, zastępca kierownika działu kadrowo -
organizacyjnego w Areszcie Śledczym pobierał dodatek służbowy w kwocie 800 zł,
zaś funkcjonariusze „liniowi” komórki organizacyjnej - w granicach 300 zł - 400 zł.
Natomiast dodatki służbowe w kwocie 1.200 zł - 1.600 zł otrzymywali m.in.
kierownik działu penitencjarnego, czy też kierownik działu ochrony z 23 letnią
służbą.
W okresie od czerwca 2012 r. do 6 listopada 2012 r. powódka przebywała na
długotrwałym zwolnieniu lekarskim. W dniu 12 listopada 2012 r., po powrocie do
pracy, otrzymała zaś nowy zakres obowiązków służbowych. Zgodnie z wytycznymi
była odpowiedzialna za prowadzenie akt osobowych, uaktualnianie danych w
programie kadrowo - płacowym, załatwienie próśb, skarg i wniosków
funkcjonariuszy oraz pracowników, prowadzenie terminarza nagród jubileuszowych,
sporządzanie umów i innych dokumentów związanych ze stosunkiem pracy.
Powódka przez pierwsze dni przechodziła szkolenie stanowiskowe i wdrażała się w
nowe obowiązki. Bezpośrednio po tym okresie przebywała od dnia 16 listopada
2012 r. do dnia 2 stycznia 2013 r. na kolejnym zwolnieniu lekarskim. W dniu 2
stycznia 2013 r., na podstawie rozkazu personalnego, została czasowo
przeniesiona na stanowisko młodszego inspektora przy kierownictwie w Areszcie
Śledczym (do komórki BHP) ze względu na kontynuowanie kierunkowych studiów
podyplomowych. W tym samym dniu, tj. 2 stycznia 2013 r., Dyrektor Aresztu
Śledczego J. S. ustalił nowe warunki płacy dla powódki. Otrzymała ona od tego
momentu uposażenie zasadnicze w kwocie 2.275 zł, dodatek za wysługę lat w
kwocie 114 zł, dodatek za stopień w kwocie 1.250 zł oraz dodatek służbowy w
kwocie 400 zł. Obniżenie dodatku służbowego miało na celu zlikwidowanie
dysproporcji płacowych między powódką a funkcjonariuszami wykonującymi
porównywalne do niej obowiązki.
Zgodnie z nowym zakresem czynności powódka była obowiązana do
pomagania inspektorowi ds. BHP przy dokumentowaniu i archiwizowaniu
4
przeprowadzonych kontroli, okresowych analiz, informacji oraz ocen stanu
bezpieczeństwa i higieny służby oraz pracy, organizacji szkoleń BHP. Ponadto, do
prowadzenia, we współpracy z inspektorem ds. BHP, dokumentacji wniosków o
refundację kosztów zakupu okularów korygujących wzrok. Gdyby nie została
przeniesiona i nadal pracowała w dziale kadrowo - organizacyjnym, to również
miałaby obniżony dodatek do tejże wysokości. Pracujące w tym dziale osoby,
zajmujące się tym co powódka, miały bowiem przyznane dodatki służbowe w
wysokości 400 zł. J. S. nie obniżył powódce dodatku wcześniej, gdyż przebywała
ona na długotrwałym zwolnieniu lekarskim.
Z dniem 30 lipca 2013 r. powódka została odwołana z pełnienia obowiązków
służbowych młodszego inspektora oraz powierzono jej obowiązki młodszego
wychowawcy działu penitencjarnego z uposażeniem zasadniczym w
dotychczasowej wysokości.
Powołując się na wyżej przedstawiony stan faktyczny, Sąd Rejonowy
podniósł, że kwestie dotyczące uposażenia funkcjonariuszy Służby Więziennej
regulują przede wszystkim przepisy ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie
Więziennej, przy czym w myśl art. 56 ust. 1 tej ustawy funkcjonariusz z tytułu służby
otrzymuje uposażenie, natomiast, zgodnie z jej art. 57 ust. 1, na uposażenie składa
się uposażenie zasadnicze zależne od kategorii zaszeregowania oraz dodatki stałe
do uposażenia zasadniczego, tj. dodatek za wysługę lat, dodatek za stopień oraz
dodatek służbowy. Szczegółowe zagadnienia dotyczące dodatków określa
rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2011 r. w sprawie
dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy
Służby Więziennej (jednolity tekst: Dz.U. 2013, poz. 278).
Sąd Rejonowy zauważył w związku z tym, iż wysokość dodatku służbowego
jest uzależniona od wskazanych przez ustawodawcę przesłanek. Na
niekierowniczych stanowiskach służbowych przy określaniu wysokości dodatku
służbowego uwzględnia się: prawidłowe wykonywanie obowiązków służbowych, w
szczególności inicjatywę i samodzielność w realizacji zadań służbowych,
terminowość i efektywność podejmowanych działań, posiadane kwalifikacje i
umiejętności wykorzystywane na zajmowanym stanowisku, a także powierzenie
nowych lub dodatkowych obowiązków służbowych lub wystąpienie innej istotnej
5
zmiany warunków służby wymagającej zwiększenia zaangażowania
funkcjonariusza w wykonywanie zadań służbowych (§ 4 ust. 2 pkt 2
rozporządzenia).
W ocenie Sądu pierwszej instancji, katalog tych kryteriów jest przykładowy,
na co wskazuje zwrot „w szczególności”. Dlatego też na wysokość omawianego
dodatku mogą również wpływać takie okoliczności jak zmniejszenie obowiązków
służbowych, niski poziom odpowiedzialności związanej z wykonywaną pracą, brak
samodzielności itp. Dodatek służbowy może zostać obniżony na dwa sposoby -
fakultatywnie i obligatoryjnie. Z fakultatywnym obniżeniem mamy do czynienia w
razie zmiany lub ustania przesłanek, o których mowa powyżej (§ 5 ust. 1
rozporządzenia). Natomiast bezwzględnie obniża się go w razie zaistnienia
wymienionych enumeratywnie przypadków, tj. nieprzydatności funkcjonariusza do
służby stwierdzonej w prawomocnej opinii służbowej, prawomocnego ukarania
funkcjonariusza karą dyscyplinarną lub prawomocnego skazania wyrokiem sądu w
określonych przypadkach. Jednocześnie ustawodawca określił maksymalne
wskaźniki, o jakie może zostać obniżony dodatek w zależności od konkretnego
przypadku (§ 5 ust. 2 rozporządzenia).
Zdaniem Sądu pierwszej instancji, powódka została skutecznie przeniesiona
z jednostki nadrzędnej (Okręgowego Inspektoratu) do jednostki podstawowej
(Aresztu Śledczego) i wykonywała w istocie odmienne czynności zawodowe. Nie
ulega wątpliwości, że w jednostkach wyższego szczebla wykonywane są odrębne
zadania, z reguły o charakterze nadzorczym i kontrolnym, wymagające innego
wysiłku pracy, większych kompetencji i zaangażowania oraz większej
odpowiedzialności. W Okręgowym Inspektoracie powódka pełniła funkcję rzecznika
prasowego Służby Więziennej. Wykonywała również szereg innych czynności, w
tym o zasięgu krajowym i międzynarodowym (np. nadzór nad programem
GRUDWIG). Stąd zupełnie zrozumiałe było utrzymanie należnego jej dodatku
służbowego na wysokim poziomie. Natomiast obniżenie dodatku nastąpiło z dniem
2 stycznia 2012 r., kiedy powódka została skierowana do działu BHP, by
wspomagać w pracy inspektora ds. BHP. Zadania te były niewątpliwie „mniejszego
kalibru”. Jej praca miała polegać jedynie na pomocy inspektorowi BHP. Swoich
6
obowiązków nie wykonywała samodzielnie. W rzeczywistości zatem wykonywała
inną pracę, która wymagała innego wysiłku i odpowiedzialności.
To, że nazwa zajmowanego stanowiska (młodszy inspektor) była tożsama z
nazwą stanowiska zajmowanego w Okręgowym Inspektoracie, nie dawało podstaw
do twierdzenia, że powódka wykonywała pracę pokrywającą się z dotychczasową,
bowiem występujące różnice w zakresach jej obowiązków wskazują na wyraźne
odrębności między wykonywaną pracą w jednostce nadrzędnej (rzecznik prasowy) i
jednostce podstawowej (pomocnik inspektora BHP).
W ocenie Sądu Rejonowego, przeniesienie powódki do innej jednostki
penitencjarnej i diametralna zmiana zakresu jej czynności służbowych uprawniała
pozwanego do ponownej weryfikacji wysokości dodatku służbowego. Skoro
powódka nie piastowała już tak odpowiedzialnego stanowiska, a jej nowe obowiązki
zdecydowanie zmniejszyły się, pozwany prawidłowo obniżył dodatek służbowy do
jego średniej wysokości, w jakiej pobierali to świadczenie inni funkcjonariusze
wykonujący podobną (zbieżną) pracę, tj. o jednakowej wartości, odpowiedzialności i
wysiłku. Równocześnie weryfikacja ta nie mieściła się w kategorii obligatoryjnych
przypadków (por. § 5 ust. 2 rozporządzenia). Stąd strona pozwana nie była
skrępowana górnymi limitami obniżenia spornego świadczenia. Dlatego mogła
obniżyć dodatek służbowy o 71%, bez naruszenia przepisów powołanego
rozporządzenia.
Ponadto, Sąd pierwszej instancji stwierdził, że wziął pod rozwagę trafny
zarzut strony pozwanej, iż utrzymanie dysproporcji płacowej w zakresie wysokości
dodatku między powódką i pozostałymi funkcjonariuszami miałoby charakter
dyskryminujący. Analiza zgromadzonego materiału dowodowego wykazała bowiem,
że powódka, przed obniżeniem dodatku, pobierała dodatek służbowy na poziomie
dodatków dla funkcjonariuszy zajmujących stanowiska kierownicze w Areszcie
Śledczym. Takie uprzywilejowanie płacowe nie jest uzasadnione żadnym
racjonalnym argumentem. Powódka nie kierowała żadnym działem w jednostce
penitencjarnej. Nie nadzorowała i nie rozliczała z pracy innych funkcjonariuszy. Nie
miała też długoletniego stażu służby. Wykonywała czynności analogiczne do
pozostałych funkcjonariuszy „liniowych” działu kadrowo - organizacyjnego, którzy
otrzymywali dodatek w wysokości 300 zł - 400 zł. Tym samym, utrzymanie
7
wysokości przedmiotowego dodatku na dotychczasowym poziomie mogłoby
prowadzić do naruszenia zasady równego traktowania w wynagradzaniu.
W świetle powyższych uwag Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że
zaskarżona decyzja Dyrektora Aresztu Śledczego była w pełni uzasadniona i
konieczna. W związku z tym niniejsze powództwo jako bezzasadne należało
oddalić w całości.
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w L. wyrokiem z
dnia 1 października 2014 r. oddalił apelację wniesioną przez powódkę od wyroku
Sądu pierwszej instancji.
Sąd Okręgowy, dokonując instancyjnej kontroli zaskarżonego wyroku, uznał,
iż Sąd pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe w
sprawie, a zaprezentowany w uzasadnieniu wyroku tego Sądu tok rozumowania
odnoszący się do oceny dowodów jest spójny i logiczny.
Zdaniem Sądu drugiej instancji, pełnomocnik powódki niezasadnie podniósł,
że przeniesienie powódki do innej jednostki organizacyjnej nie mogło nastąpić bez
jej zgody oraz, że pozwany nie mógł obniżyć jej dodatku służbowego, albowiem
całe uposażenie podlega ochronie przed jego zmianą.
Odnosząc się do tych zarzutów, Sąd drugiej instancji podniósł, że zgoda
funkcjonariusza na przeniesienie do innej jednostki organizacyjnej wymagana jest
w przypadkach enumeratywnie wymienionych w art. 71 ustawy o Służbie
Więziennej.
Zgodnie z tym przepisem nie można bez zgody zainteresowanego przenieść
albo delegować do pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej:
1) funkcjonariusza kobiety w ciąży;
2) funkcjonariusza samodzielnie sprawującego opiekę nad dzieckiem do
lat 14;
3) funkcjonariusza samodzielnie sprawującego opiekę nad dzieckiem
niezdolnym do pracy lub do samodzielnej egzystencji, przed osiągnięciem
przez dziecko 18 lat życia lub do ukończenia nauki, nie dłużej jednak niż do
osiągnięcia 25 lat życia;
4) funkcjonariusza samodzielnie sprawującego opiekę nad dzieckiem
całkowicie niezdolnym do pracy, bez względu na jego wiek.
8
Bezsporne jest natomiast, że powódka nie spełniała tych przesłanek, co
oznacza, że w jej przypadku miał zastosowanie art. 69 ust 1 ustawy stanowiący, że
funkcjonariusz może być z urzędu przeniesiony do pełnienia służby w innej
jednostce organizacyjnej w przypadkach uzasadnionych ważnymi potrzebami
służby. Powódka została przeniesiona do Aresztu Śledczego z uwagi na zmiany
organizacyjne w Okręgowym Inspektoracie, w którym dotychczas pełniła swoje
obowiązki. Ponadto, nie zaskarżyła decyzji personalnej w sprawie przeniesienia.
Z chwilą przeniesienia powódki do komórki BHP w Areszcie Śledczym z
dniem 3 stycznia 2013 r. nastąpiła zmiana w wysokości jej uposażenia, tj. do
obniżenia dodatku służbowego. W tym zakresie, zdaniem Sądu Okręgowego,
błędnie podniósł pełnomocnik powódki, że dyspozycja art. 72 ust 1 ustawy o
Służbie Więziennej stanowi o zakazie zmiany uposażenia, w tym dodatku
służbowego.
W odniesieniu do tego zarzutu Sąd Okręgowy podniósł, że kwestia
uposażenia funkcjonariuszy uregulowana jest w treści art. 57 ust 1 ustawy o
Służbie Więziennej, zgodnie z którym uposażenie funkcjonariusza składa się z
uposażenia zasadniczego i dodatków do uposażenia zasadniczego o charakterze
stałym. Szczegółowe uregulowania w odniesieniu do dodatków przewiduje zaś
rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2011 r. w sprawie
dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy, które
w § 1 wymienia: dodatek za wysługę lat, dodatek za stopień i dodatek służbowy.
Powyższe uregulowania prawne jednoznacznie stanowią więc, że dodatki do
uposażenia zasadniczego nie podlegają ochronie przed ich zmianą. W związku z
obniżeniem powódce wysokości dodatku służbowego Sąd Okręgowy podzielił
ocenę prawną dokonaną przez Sąd Rejonowy, który zasadnie uznał, że przepisy
powołanego rozporządzenia w § 5 ust. 1 dają pracodawcy możliwość obniżenia
dodatku w przypadkach wskazanych przez ustawodawcę. Sąd Rejonowy słusznie
zauważył, że katalog tych przypadków jest przykładowy i otwarty, co oznacza, że
na wysokość dodatku mogą wpływać także i takie okoliczności, jak zmniejszenie
obowiązków służbowych oraz niski poziom odpowiedzialności związany z
wykonywaną pracą. Niewątpliwie zaś w przypadku powódki, z chwilą przeniesienia
jej do jednostki podstawowej, jaką był Areszt Śledczy - komórka BHP, nastąpiła
9
zmiana zakresu obowiązków i zakresu odpowiedzialności w stosunku do pracy w
Okręgowym Inspektoracie. Zgodnie z zakresem czynności jaki powódka otrzymała
w dniu 3 stycznia 2013 r., do jej obowiązków należała pomoc przy dokumentowaniu
i archiwizowaniu prowadzonych przez inspektora BHP kontroli, analiz, informacji,
pomoc administracyjno-biurowa itp. Dokonując porównania czynności, jakie
wykonywała powódka w Okręgowym Inspektoracie i Areszcie Śledczym, nie
sposób więc nie dostrzec różnicy w jakości tych obowiązków, zakresu i poziomu
odpowiedzialności. Praca w Okręgowym Inspektoracie była pracą samodzielną, z
reguły o charakterze nadzorczym i kontrolnym, a w Areszcie Śledczym charakter
pracy był pomocniczy, o niskim stopniu odpowiedzialności i wysiłku, małej
samodzielności. W tych okolicznościach tak diametralna zmiana zakresu
obowiązków powódki uprawniała pozwanego do weryfikacji wysokości dodatku
służbowego.
Sąd Okręgowy zauważył też, że w przypadku powódki jest to istotna zmiana
wysokości dodatku, jednakże treść § 5 ust. 1 rozporządzenia nie przewiduje limitu
obniżenia świadczenia. Wobec powódki nie mógł być natomiast zastosowany § 5
ust. 2 rozporządzenia, który stanowi o obligatoryjności obniżenia dodatku w
przypadkach wskazanych w przepisie, ponieważ te przesłanki nie istniały w
przypadku powódki.
Sąd Okręgowy podzielił również dodatkową argumentację Sądu Rejonowego
i pozwanego przemawiającą za obniżeniem dodatku, a mianowicie zniwelowanie
dysproporcji płacowych w zakresie tego dodatku między powódką a pozostałymi
pracownikami Aresztu Śledczego.
Powódka M. G. wniosła do Sądu Najwyższego skargę kasacyjną od wyroku
Sądu Okręgowego w L. z dnia 1 października 2014 r., zaskarżając ten wyrok w
całości i zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, tj.:
1) art. 72 ust. 1 w związku z art. 69 ust. 1 i art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia
9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej oraz § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2011 r. w sprawie dodatków o charakterze
stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej, przez
dokonanie ich błędnej wykładni polegającej na przyjęciu, że zakres znaczeniowy
pojęcia „uposażenia" zawartego w art. 72 ust. 1 nie zawiera w sobie dodatku
10
służbowego o charakterze stałym, a jedynie uposażenie zasadnicze, co stoi w
sprzeczności z wykładnią literalną dyspozycji art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy, a w
konsekwencji uznaniu, iż stały dodatek służbowy przysługujący funkcjonariuszowi
Służby Więziennej nie podlega ochronie na podstawie art. 72 ust. 1 Ustawy;
2) § 4 ust. 2 w związku z § 5 rozporządzenia w sprawie dodatków, przez ich
błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż w przypadku fakultatywnego obniżenia
wysokości stałego dodatku służbowego dopuszczalne jest jego dokonanie w
dowolnym stopniu, podczas gdy wykładnia celowościowa prowadzi do wniosku, iż
nieuprawnione powinno być dokonanie tego obniżenia w stopniu przekraczającym
najcięższy przypadek obligatoryjnej zmiany dodatku służbowego, jakim jest limit
50% w przypadku wymierzenia najsurowszej kary dyscyplinarnej wydalenia ze
służby.
3) § 4 ust. 2 rozporządzenia w sprawie dodatków, przez jego niewłaściwe
zastosowanie polegające na przyjęciu, iż uzasadnione było obniżenie dodatku
służbowego powódki z uwagi na przeniesienie do jednostki organizacyjnej niższego
rzędu oraz zmianę w zakresie stopnia odpowiedzialności wykonywanej pracy i
stopnia jej samodzielności, podczas gdy wysokość dodatku służbowego nie jest
zależna od stopnia jednostki organizacyjnej, w której pełni się służbę oraz
stanowisko pracy powódki w Okręgowym Inspektoracie, jak też stanowisko w
Areszcie Śledczym nie ma charakteru kierowniczego, do którego odnosi się punkt 1
naruszonego przepisu, lecz przyporządkowane jest do szeregowych stanowisk
służbowych, do których odnosi się punkt 2 wskazanego w zarzucie ustępu,
niezawierający w swojej dyspozycji takich przesłanek.
Powołując się na tak sformułowane zarzuty skarżąca wniosła o uchylenie
wyroku Sądu Okręgowego z dnia 1 października 2014 r. w całości i orzeczenie co
do istoty sprawy, ewentualnie o przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w L. do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest nieuzasadniona, ponieważ rozważania poczynione
przez Sąd Okręgowy w większości należy uznać za trafne.
11
Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie
Więziennej, funkcjonariusz (służby więziennej) może być z urzędu przeniesiony do
pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej w przypadkach uzasadnionych
ważnymi potrzebami służby. Funkcjonariusz może być przeniesiony również na
własną prośbę, jeżeli nie stoją temu na przeszkodzie względy służbowe. Z kolei, w
myśl art. 72 ust. 1 tej ustawy, funkcjonariusz przeniesiony na stanowisko służbowe,
zaszeregowane do niższego uposażenia zasadniczego, zachowuje prawo do
uposażenia pobieranego na poprzednio zajmowanym stanowisku do czasu
uzyskania uposażenia zasadniczego równego dotychczas pobieranemu lub
wyższego. Bez wątpienia drugi z powołanych wyżej przepisów zawiera regulację
ochronną, która w przypadku przeniesienia funkcjonariusza służby więziennej do
innej jednostki organizacyjnej pozwala mu na zachowanie prawa do uposażenia
pobieranego na poprzednio zajmowanym stanowisku. Już tylko wykładnia
gramatyczna tego przepisu musi jednak prowadzić do wniosku, że dotyczy on
wyłącznie uposażenia zasadniczego, o czym świadczy aż dwukrotne (w
początkowej i końcowej części przepisu) użycie przez ustawodawcę określenia
„uposażenia zasadniczego”, które nie jest przypadkowe, gdyż służy podkreśleniu, iż
ochronie podlega tylko ta część uposażenia. Omawiany przepis odnosi się do
sytuacji, w której funkcjonariusz został przeniesiony na stanowisko, zaszeregowane
do niższego uposażenia zasadniczego. W takiej właśnie sytuacji zachowuje on
prawo do dotychczas pobieranego uposażenia zasadniczego aż do czasu
uzyskania uposażenia zasadniczego równego dotychczas pobieranemu lub
wyższego. Za taką wykładnią art. 72 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej przemawia
także jego interpretacja przeprowadzona z zastosowaniem reguł systemowych.
Należy bowiem zauważyć, że stosownie do art. 57 ust. 1 tej ustawy, uposażenie
funkcjonariusza składa się z uposażenia zasadniczego i dodatków do uposażenia
zasadniczego o charakterze stałym. Zgodnie z ust. 2 tego przepisu, wysokość
uposażenia zasadniczego funkcjonariusza jest przy tym uzależniona od grupy
zaszeregowania jego stanowiska służbowego. Natomiast w myśl art. 58 ust. 1
ustawy funkcjonariusze otrzymują następujące dodatki do uposażenia
zasadniczego o charakterze stałym: pkt 1) dodatek za wysługę lat w wysokości
zależnej od ilości lat służby, pkt 2) dodatek za stopień; pkt 3) dodatek służbowy. Z
12
brzmienia powołanych przepisów wynika więc jednoznacznie, że dodatek służbowy
ma charakter świadczenia uzupełniającego uposażenie zasadnicze i nie stanowi
jego części, a więc - wbrew poglądowi wyrażonemu w skardze kasacyjnej - nie
wchodzi w zakres znaczeniowy uposażenia zasadniczego. Są to bowiem zupełnie
odrębne składniki uposażenia.
Takie same wnioski wynikają z analizy, wydanego na podstawie delegacji
zawartej w art. 58 ust. 3 ustawy, rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13
stycznia 2011 r. w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia
zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej, w którego § 1 ust. 1 stwierdza
się, że dodatek służbowy jest (oprócz dodatku za wysługę lat i dodatku za stopień)
„dodatkiem o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego”. Również ten
przepis wyodrębnia zatem wyraźnie poszczególne składniki uposażenia należnego
funkcjonariuszowi służby więziennej.
Uwzględniając ten wątek rozważań Sąd Najwyższy uznaje, że nie jest
uzasadniony sformułowany w ocenianej skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art.
72 ust. 1 w związku z art. 69 ust. 1 i art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 9 kwietnia
2010 r. o Służbie Więziennej oraz § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2011 r. Sąd Najwyższy stwierdza też, że
skarżąca błędnie powołuje w ramach tego zarzutu art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy,
ponieważ ust. 1 wymienionego przepisu nie dzieli się na punkty. Zapewne więc
skarżącej chodziło o art. 58 ust. 1 pkt 3 ustawy, który wśród dodatków do
uposażenia zasadniczego wymienia dodatek służbowy.
W ocenie Sądu Najwyższego, nie są uzasadnione również zarzuty
naruszenia § 4 ust. 2 w związku z § 5 i § 4 ust. 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2011 r. w sprawie dodatków.
Przede wszystkim Sąd Najwyższy zauważa w tym zakresie, że § 5 ust. 1
rozporządzenia jednoznacznie dopuszcza możliwość obniżenia dodatku
służbowego w razie zmiany lub ustania przesłanek, o których mowa w § 4 ust. 2.
Ten przepis zaś w pkt 1, odnoszącym się do stanowisk kierowniczych, wymienia
jako przesłanki, które należy uwzględnić przy ustalaniu dodatku, prawidłowe
wykonywanie obowiązków służbowych, rodzaj wykonywanych zadań i zakres
ponoszonej odpowiedzialności, skuteczność w zarządzaniu posiadanymi środkami,
13
terminowość i efektywność podejmowanych działań lub decyzji, umiejętność
organizacji pracy, kierowania i sprawowania nadzoru, a także posiadane
kwalifikacje i umiejętności wykorzystywane na zajmowanym stanowisku; natomiast
w pkt 2 o odnoszącym się do pozostałych stanowisk służbowych – prawidłowe
wykonywanie obowiązków służbowych, w szczególności inicjatywę i samodzielność
w realizacji zadań służbowych, terminowość i efektywność podejmowanych działań,
posiadane kwalifikacje i umiejętności wykorzystywane na zajmowanym stanowisku,
a także powierzenie nowych lub dodatkowych obowiązków służbowych lub
wystąpienie innej istotnej zmiany warunków służby wymagającej zwiększenia
zaangażowania funkcjonariusza w wykonywanie zadań służbowych.
Ponieważ przedmiotowa skarga kasacyjna oparta została wyłącznie na
zarzutach odnoszących się do naruszenia prawa materialnego, oznacza to, że
zgodnie z art. 39813
§ 2 k.p.c., Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami
faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia.
Sąd Okręgowy ustalił natomiast, że powódka została skutecznie
przeniesiona z jednostki nadrzędnej (Okręgowego Inspektoratu) do jednostki
podstawowej (aresztu śledczego) i wykonywała tam w istocie zupełnie odmienne od
dotychczasowych czynności zawodowe. W Okręgowym Inspektoracie pełniła
bowiem funkcję rzecznika prasowego Służby Więziennej. Wykonywała również
szereg innych czynności, w tym o zasięgu krajowym i międzynarodowym. Praca ta
była pracą samodzielną, z reguły o charakterze nadzorczym i kontrolnym.
Natomiast obniżenie przysługującego powódce dodatku nastąpiło w momencie
skierowania jej do działu BHP, gdzie miała jedynie pomagać w pracy inspektorowi
ds. BHP. Zadania te były niewątpliwie „mniejszego kalibru”, a praca powódki miała
charakter pomocniczy, o niskim stopniu odpowiedzialności i wysiłku oraz o małej
samodzielności.
Zdaniem Sądu Najwyższego, w pełni uprawnione jest zatem przyjęcie przez
Sąd drugiej instancji, że w odniesieniu do powódki nastąpiła istotna zmiana
przesłanek decydujących o ustaleniu wysokości należnego jej dodatku służbowego
w rozumieniu § 5 ust. 1 w związku z § 4 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia. O ile bowiem
przyznanie powódce na poprzednio zajmowanym przez nią stanowisku wysokiego
dodatku służbowego było uzasadnione w szczególności powierzeniem jej
14
dodatkowych obowiązków służbowych (rzecznika prasowego, które to stanowisko,
choć nie jest stanowiskiem kierowniczym, to powszechnie uznaje się je za
stanowisko funkcyjne) oraz wykonywaniem czynności nadzorczych i kontrolnych,
wymagających bez wątpienia posiadania odpowiednich kwalifikacji i umiejętności, a
także zwiększenia zaangażowania funkcjonariusza w wykonywanie zadań
służbowych, o tyle zakres obowiązków wyznaczonych dla niej w komórce BHP na
pewno nie uzasadniał przyznania tak wysokiego dodatku służbowego, skoro z
realizacją tych obowiązków wiązało się wykonywanie wyłącznie czynności
pomocniczych, o niskim stopniu odpowiedzialności i wysiłku oraz o małej
samodzielności.
Nie ma także racji skarżąca, podnosząc, że ewentualne obniżenie należnego
jej dodatku służbowego winno uwzględniać maksymalny limit tego obniżenia,
wynoszący 50% w przypadku prawomocnego ukarania funkcjonariusza karą
dyscyplinarną wydalenia ze służby. Przede wszystkim bowiem § 5 ust. 1
rozporządzenia odnoszący się do przypadków fakultatywnego obniżenia dodatku
służbowego jest regulacją samodzielną i nie nawiązuje w żaden sposób do
regulacji § 5 ust. 2. Nie przewiduje też żadnego „limitu” obniżenia dodatku,
uzależniając decyzje w tym zakresie tylko od „zmiany lub ustania przesłanek, o
których mowa w § 4 ust. 2”. Jest to zrozumiałe, jeśli zważyć, że (jak w ustalonym w
niniejszej sprawie stanie faktycznym) nie tylko ustanie, ale nawet zmiana
przesłanek ustalania wysokości dodatku może mieć bardzo istotny charakter.
Ponadto, nie można zapominać, iż wspomniany § 5 ust. 2, zawierający
obligatoryjną i ścisłe określoną procentowo sankcję będącą konsekwencją
nieprzydatności do służby, nieprzydatności na zajmowanym stanowisku albo
niewywiązywania się przez funkcjonariusza z obowiązków służbowych,
stwierdzonych w opiniach służbowych, a także prawomocnego ukarania
funkcjonariusza karami dyscyplinarnymi, w ogóle nie nawiązuje do przesłanek
ustalania wysokości dodatku wymienionych w § 4 ust. 2, co oznacza, że przesłanki
obniżenia dodatku mają w tym przypadku wyłącznie „dyscyplinarny” charakter,
natomiast w ogóle nie są oceniane przymioty funkcjonariusza decydujące o
dotychczasowej wysokości przysługującego mu dodatku. Innymi słowy, taki
funkcjonariusz traci prawo do określonej procentowo konkretnej części dodatku
15
służbowego nie dlatego, że doszło w odniesieniu do niego do zmiany lub ustania
przesłanek, o których mowa w § 4 ust. 2, lecz że wystąpiła jedna z przesłanek
enumeratywnie wymienionych w § 5 ust. 2 rozporządzenia, choćby przesłanki, o
których mowa w § 4 ust. 2, nie ustały lub nie uległy jakiejkolwiek zmianie.
Całkowicie nietrafny jest zaś zarzut naruszenia § 4 ust. 2 rozporządzenia,
które skarżąca wiąże z przyjęciem przez Sąd Okręgowy, że obniżenie dodatku
służbowego przysługującego powódce było uzasadnione przeniesieniem jej do
jednostki organizacyjnej niższego rzędu oraz zmianą w zakresie stopnia
odpowiedzialności wykonywanej pracy i stopnia jej samodzielności. Wbrew temu
zarzutowi, Sąd Okręgowy w żadnym razie nie przyjął bowiem, że obniżenie
należnego powódce dodatku służbowego nastąpiło w efekcie przeniesienia jej do
jednostki organizacyjnej niższego stopnia. Skonstatował jedynie, że do takiego
przeniesienia doszło. Nie przyjął także, iż w okresie pełnienia służby w Okręgowym
Inspektoracie zajmowała ona stanowisko kierownicze. Sąd ten ustalił natomiast, o
czym była już mowa, a ustalenie to, z przyczyn wcześniej podniesionych, ma
wiążący charakter dla Sądu Najwyższego w postępowaniu kasacyjnym, że
powódka, pełniąc służbę w Okręgowym Inspektoracie, zajmowała stanowisko
samodzielne (rzecznika prasowego), a nadto wykonywała czynności mające z
reguły charakter nadzorczy i kontrolny. Z kolei, w czasie pełnienia służby w
areszcie śledczym zostały jej powierzone obowiązki jedynie o charakterze
pomocniczym, o niskim stopniu odpowiedzialności i małej samodzielności.
Skarżąca błędnie przyjmuje również, że uznany za podstawę rozstrzygnięcia
przez Sąd drugiej instancji § 4 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia nie zawiera takich
przesłanek, które uzależniałyby wysokość dodatku służbowego od „stopnia
odpowiedzialności wykonywanej pracy i stopnia jej samodzielności”. Czym innym
są bowiem wymienione w tym przepisie „posiadane kwalifikacje i umiejętności
wykorzystywane na zajmowanym stanowisku, a także powierzenie dodatkowych
obowiązków służbowych lub wystąpienie innej istotnej zmiany warunków służby
wymagającej zwiększenia zaangażowania funkcjonariusza w wykonywanie zadań
służbowych”, jeśli nie przesłankami, które wystąpią wtedy, gdy z wykonywaniem
obowiązków wiązać się będzie określony (wyższy) stopień odpowiedzialności i
samodzielności, wynikający właśnie z powierzenia funkcjonariuszowi dodatkowych
16
obowiązków służbowych powodujących zmianę warunków służby wymagających
od niego zwiększenia zaangażowania.
Kierując się przedstawionymi motywami oraz opierając się na treści
art. 39814
k.p.c., a w odniesieniu do kosztów postępowania kasacyjnego na
podstawie art. 99 k.p.c. w związku z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 6 pkt 5 w związku z
§ 12 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w
sprawie opłat za czynności radców prawnych …, Sąd Najwyższy orzekł, jak w
sentencji.
eb
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maciej Pacuda (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dawid Miąsik
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z powództwa M. G.
przeciwko Skarbowi Państwa - Aresztowi Śledczemu w L.
o dodatek służbowy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 listopada 2015 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w L.
z dnia 1 października 2014 r.,
1) oddala skargę kasacyjną,
2) zasądza od powódki na rzecz Skarbu Państwa
zastępowanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa
kwotę 900 zł (dziewięćset) tytułem kosztów zastępstwa prawnego
w postępowaniu kasacyjnym.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w L. wyrokiem z dnia 20 stycznia 2014 r. oddalił powództwo
M. G. przeciwko Skarbowi Pastwa - Aresztowi Śledczemu w L. o dodatek służbowy,
zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów
procesu oraz przejął na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczoną opłatę.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka M.G. wstąpiła do Służby Więziennej z
dniem 22 grudnia 2008 r. W dniu 22 grudnia 2010 r. Dyrektor Okręgowy Służby
Więziennej w L. mianował ją na stałe funkcjonariuszem Służby Więziennej. Na
podstawie rozkazu personalnego, z dniem 1 sierpnia 2011 r. powódka została zaś
mianowana na stanowisko młodszego inspektora w jednostce nadrzędnej -
Okręgowym Inspektoracie Służby Więziennej w L. Jako podporucznik pobierała
uposażenie zasadnicze w kwocie 2.275 zł, dodatek za wysługę lat w kwocie 114 zł,
dodatek za stopień w kwocie 950 zł oraz dodatek służbowy do uposażenia
zasadniczego w kwocie 850 zł miesięcznie. Następnie, z dniem 1 czerwca 2012 r.
powódce przyznano dodatek służbowy w kwocie 1.400 zł miesięcznie.
W Okręgowym Inspektoracie Służby Więziennej w L. powódka pracowała do
końca lipca 2012 r., pełniąc tam przede wszystkim funkcję rzecznika prasowego.
Ponadto, do jej obowiązków służbowych należało nadzorowanie funkcjonowania
szkół dla skazanych, sporządzanie i przechowywanie protokołów z odpraw
służbowych, koordynacja i nadzór nad opracowywaniem aktów prawnych Dyrektora
Okręgowego Służby Więziennej w L. oraz współpraca z organami administracji
publicznej. Powódka nadzorowała również pracę nad programem GRUD WIG
dotyczącym wymiany kadry międzynarodowej, nauki języków obcych i innych.
Z dniem 1 sierpnia 2012 r. powódka została przeniesiona do pracy w
jednostce podstawowej, tj. w Areszcie Śledczym w L. Przeniesienie nastąpiło z
urzędu, na podstawie decyzji personalnej Dyrektora Okręgowego Służby
Więziennej w L., z uwagi na zmiany organizacyjne w Okręgowym Inspektoracie
Służby Więziennej. Pomimo możliwości odwołania się, powódka nie zaskarżyła tej
decyzji personalnej.
W Areszcie Śledczym w L. powódka miała pracować jako młodszy inspektor
działu kadrowo - organizacyjnego. Pismem z dnia 1 sierpnia 2012 r. Dyrektor
Aresztu Śledczego J. S. ustalił dla powódki, z chwilą jej przejścia do nowej
3
jednostki penitencjarnej, uposażenie zasadnicze i pozostałe dodatki stałe, w tym
dodatek służbowy, w dotychczasowej wysokości. Z uwagi na absencję powódki w
pracy w związku z długotrwałym zwolnieniem lekarskim ówczesny Dyrektor Aresztu
Śledczego w okresie od sierpnia 2012 r. do stycznia 2013 r. nie obniżył M. G.
dodatku służbowego. Tymczasem, zastępca kierownika działu kadrowo -
organizacyjnego w Areszcie Śledczym pobierał dodatek służbowy w kwocie 800 zł,
zaś funkcjonariusze „liniowi” komórki organizacyjnej - w granicach 300 zł - 400 zł.
Natomiast dodatki służbowe w kwocie 1.200 zł - 1.600 zł otrzymywali m.in.
kierownik działu penitencjarnego, czy też kierownik działu ochrony z 23 letnią
służbą.
W okresie od czerwca 2012 r. do 6 listopada 2012 r. powódka przebywała na
długotrwałym zwolnieniu lekarskim. W dniu 12 listopada 2012 r., po powrocie do
pracy, otrzymała zaś nowy zakres obowiązków służbowych. Zgodnie z wytycznymi
była odpowiedzialna za prowadzenie akt osobowych, uaktualnianie danych w
programie kadrowo - płacowym, załatwienie próśb, skarg i wniosków
funkcjonariuszy oraz pracowników, prowadzenie terminarza nagród jubileuszowych,
sporządzanie umów i innych dokumentów związanych ze stosunkiem pracy.
Powódka przez pierwsze dni przechodziła szkolenie stanowiskowe i wdrażała się w
nowe obowiązki. Bezpośrednio po tym okresie przebywała od dnia 16 listopada
2012 r. do dnia 2 stycznia 2013 r. na kolejnym zwolnieniu lekarskim. W dniu 2
stycznia 2013 r., na podstawie rozkazu personalnego, została czasowo
przeniesiona na stanowisko młodszego inspektora przy kierownictwie w Areszcie
Śledczym (do komórki BHP) ze względu na kontynuowanie kierunkowych studiów
podyplomowych. W tym samym dniu, tj. 2 stycznia 2013 r., Dyrektor Aresztu
Śledczego J. S. ustalił nowe warunki płacy dla powódki. Otrzymała ona od tego
momentu uposażenie zasadnicze w kwocie 2.275 zł, dodatek za wysługę lat w
kwocie 114 zł, dodatek za stopień w kwocie 1.250 zł oraz dodatek służbowy w
kwocie 400 zł. Obniżenie dodatku służbowego miało na celu zlikwidowanie
dysproporcji płacowych między powódką a funkcjonariuszami wykonującymi
porównywalne do niej obowiązki.
Zgodnie z nowym zakresem czynności powódka była obowiązana do
pomagania inspektorowi ds. BHP przy dokumentowaniu i archiwizowaniu
4
przeprowadzonych kontroli, okresowych analiz, informacji oraz ocen stanu
bezpieczeństwa i higieny służby oraz pracy, organizacji szkoleń BHP. Ponadto, do
prowadzenia, we współpracy z inspektorem ds. BHP, dokumentacji wniosków o
refundację kosztów zakupu okularów korygujących wzrok. Gdyby nie została
przeniesiona i nadal pracowała w dziale kadrowo - organizacyjnym, to również
miałaby obniżony dodatek do tejże wysokości. Pracujące w tym dziale osoby,
zajmujące się tym co powódka, miały bowiem przyznane dodatki służbowe w
wysokości 400 zł. J. S. nie obniżył powódce dodatku wcześniej, gdyż przebywała
ona na długotrwałym zwolnieniu lekarskim.
Z dniem 30 lipca 2013 r. powódka została odwołana z pełnienia obowiązków
służbowych młodszego inspektora oraz powierzono jej obowiązki młodszego
wychowawcy działu penitencjarnego z uposażeniem zasadniczym w
dotychczasowej wysokości.
Powołując się na wyżej przedstawiony stan faktyczny, Sąd Rejonowy
podniósł, że kwestie dotyczące uposażenia funkcjonariuszy Służby Więziennej
regulują przede wszystkim przepisy ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie
Więziennej, przy czym w myśl art. 56 ust. 1 tej ustawy funkcjonariusz z tytułu służby
otrzymuje uposażenie, natomiast, zgodnie z jej art. 57 ust. 1, na uposażenie składa
się uposażenie zasadnicze zależne od kategorii zaszeregowania oraz dodatki stałe
do uposażenia zasadniczego, tj. dodatek za wysługę lat, dodatek za stopień oraz
dodatek służbowy. Szczegółowe zagadnienia dotyczące dodatków określa
rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2011 r. w sprawie
dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy
Służby Więziennej (jednolity tekst: Dz.U. 2013, poz. 278).
Sąd Rejonowy zauważył w związku z tym, iż wysokość dodatku służbowego
jest uzależniona od wskazanych przez ustawodawcę przesłanek. Na
niekierowniczych stanowiskach służbowych przy określaniu wysokości dodatku
służbowego uwzględnia się: prawidłowe wykonywanie obowiązków służbowych, w
szczególności inicjatywę i samodzielność w realizacji zadań służbowych,
terminowość i efektywność podejmowanych działań, posiadane kwalifikacje i
umiejętności wykorzystywane na zajmowanym stanowisku, a także powierzenie
nowych lub dodatkowych obowiązków służbowych lub wystąpienie innej istotnej
5
zmiany warunków służby wymagającej zwiększenia zaangażowania
funkcjonariusza w wykonywanie zadań służbowych (§ 4 ust. 2 pkt 2
rozporządzenia).
W ocenie Sądu pierwszej instancji, katalog tych kryteriów jest przykładowy,
na co wskazuje zwrot „w szczególności”. Dlatego też na wysokość omawianego
dodatku mogą również wpływać takie okoliczności jak zmniejszenie obowiązków
służbowych, niski poziom odpowiedzialności związanej z wykonywaną pracą, brak
samodzielności itp. Dodatek służbowy może zostać obniżony na dwa sposoby -
fakultatywnie i obligatoryjnie. Z fakultatywnym obniżeniem mamy do czynienia w
razie zmiany lub ustania przesłanek, o których mowa powyżej (§ 5 ust. 1
rozporządzenia). Natomiast bezwzględnie obniża się go w razie zaistnienia
wymienionych enumeratywnie przypadków, tj. nieprzydatności funkcjonariusza do
służby stwierdzonej w prawomocnej opinii służbowej, prawomocnego ukarania
funkcjonariusza karą dyscyplinarną lub prawomocnego skazania wyrokiem sądu w
określonych przypadkach. Jednocześnie ustawodawca określił maksymalne
wskaźniki, o jakie może zostać obniżony dodatek w zależności od konkretnego
przypadku (§ 5 ust. 2 rozporządzenia).
Zdaniem Sądu pierwszej instancji, powódka została skutecznie przeniesiona
z jednostki nadrzędnej (Okręgowego Inspektoratu) do jednostki podstawowej
(Aresztu Śledczego) i wykonywała w istocie odmienne czynności zawodowe. Nie
ulega wątpliwości, że w jednostkach wyższego szczebla wykonywane są odrębne
zadania, z reguły o charakterze nadzorczym i kontrolnym, wymagające innego
wysiłku pracy, większych kompetencji i zaangażowania oraz większej
odpowiedzialności. W Okręgowym Inspektoracie powódka pełniła funkcję rzecznika
prasowego Służby Więziennej. Wykonywała również szereg innych czynności, w
tym o zasięgu krajowym i międzynarodowym (np. nadzór nad programem
GRUDWIG). Stąd zupełnie zrozumiałe było utrzymanie należnego jej dodatku
służbowego na wysokim poziomie. Natomiast obniżenie dodatku nastąpiło z dniem
2 stycznia 2012 r., kiedy powódka została skierowana do działu BHP, by
wspomagać w pracy inspektora ds. BHP. Zadania te były niewątpliwie „mniejszego
kalibru”. Jej praca miała polegać jedynie na pomocy inspektorowi BHP. Swoich
6
obowiązków nie wykonywała samodzielnie. W rzeczywistości zatem wykonywała
inną pracę, która wymagała innego wysiłku i odpowiedzialności.
To, że nazwa zajmowanego stanowiska (młodszy inspektor) była tożsama z
nazwą stanowiska zajmowanego w Okręgowym Inspektoracie, nie dawało podstaw
do twierdzenia, że powódka wykonywała pracę pokrywającą się z dotychczasową,
bowiem występujące różnice w zakresach jej obowiązków wskazują na wyraźne
odrębności między wykonywaną pracą w jednostce nadrzędnej (rzecznik prasowy) i
jednostce podstawowej (pomocnik inspektora BHP).
W ocenie Sądu Rejonowego, przeniesienie powódki do innej jednostki
penitencjarnej i diametralna zmiana zakresu jej czynności służbowych uprawniała
pozwanego do ponownej weryfikacji wysokości dodatku służbowego. Skoro
powódka nie piastowała już tak odpowiedzialnego stanowiska, a jej nowe obowiązki
zdecydowanie zmniejszyły się, pozwany prawidłowo obniżył dodatek służbowy do
jego średniej wysokości, w jakiej pobierali to świadczenie inni funkcjonariusze
wykonujący podobną (zbieżną) pracę, tj. o jednakowej wartości, odpowiedzialności i
wysiłku. Równocześnie weryfikacja ta nie mieściła się w kategorii obligatoryjnych
przypadków (por. § 5 ust. 2 rozporządzenia). Stąd strona pozwana nie była
skrępowana górnymi limitami obniżenia spornego świadczenia. Dlatego mogła
obniżyć dodatek służbowy o 71%, bez naruszenia przepisów powołanego
rozporządzenia.
Ponadto, Sąd pierwszej instancji stwierdził, że wziął pod rozwagę trafny
zarzut strony pozwanej, iż utrzymanie dysproporcji płacowej w zakresie wysokości
dodatku między powódką i pozostałymi funkcjonariuszami miałoby charakter
dyskryminujący. Analiza zgromadzonego materiału dowodowego wykazała bowiem,
że powódka, przed obniżeniem dodatku, pobierała dodatek służbowy na poziomie
dodatków dla funkcjonariuszy zajmujących stanowiska kierownicze w Areszcie
Śledczym. Takie uprzywilejowanie płacowe nie jest uzasadnione żadnym
racjonalnym argumentem. Powódka nie kierowała żadnym działem w jednostce
penitencjarnej. Nie nadzorowała i nie rozliczała z pracy innych funkcjonariuszy. Nie
miała też długoletniego stażu służby. Wykonywała czynności analogiczne do
pozostałych funkcjonariuszy „liniowych” działu kadrowo - organizacyjnego, którzy
otrzymywali dodatek w wysokości 300 zł - 400 zł. Tym samym, utrzymanie
7
wysokości przedmiotowego dodatku na dotychczasowym poziomie mogłoby
prowadzić do naruszenia zasady równego traktowania w wynagradzaniu.
W świetle powyższych uwag Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że
zaskarżona decyzja Dyrektora Aresztu Śledczego była w pełni uzasadniona i
konieczna. W związku z tym niniejsze powództwo jako bezzasadne należało
oddalić w całości.
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w L. wyrokiem z
dnia 1 października 2014 r. oddalił apelację wniesioną przez powódkę od wyroku
Sądu pierwszej instancji.
Sąd Okręgowy, dokonując instancyjnej kontroli zaskarżonego wyroku, uznał,
iż Sąd pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe w
sprawie, a zaprezentowany w uzasadnieniu wyroku tego Sądu tok rozumowania
odnoszący się do oceny dowodów jest spójny i logiczny.
Zdaniem Sądu drugiej instancji, pełnomocnik powódki niezasadnie podniósł,
że przeniesienie powódki do innej jednostki organizacyjnej nie mogło nastąpić bez
jej zgody oraz, że pozwany nie mógł obniżyć jej dodatku służbowego, albowiem
całe uposażenie podlega ochronie przed jego zmianą.
Odnosząc się do tych zarzutów, Sąd drugiej instancji podniósł, że zgoda
funkcjonariusza na przeniesienie do innej jednostki organizacyjnej wymagana jest
w przypadkach enumeratywnie wymienionych w art. 71 ustawy o Służbie
Więziennej.
Zgodnie z tym przepisem nie można bez zgody zainteresowanego przenieść
albo delegować do pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej:
1) funkcjonariusza kobiety w ciąży;
2) funkcjonariusza samodzielnie sprawującego opiekę nad dzieckiem do
lat 14;
3) funkcjonariusza samodzielnie sprawującego opiekę nad dzieckiem
niezdolnym do pracy lub do samodzielnej egzystencji, przed osiągnięciem
przez dziecko 18 lat życia lub do ukończenia nauki, nie dłużej jednak niż do
osiągnięcia 25 lat życia;
4) funkcjonariusza samodzielnie sprawującego opiekę nad dzieckiem
całkowicie niezdolnym do pracy, bez względu na jego wiek.
8
Bezsporne jest natomiast, że powódka nie spełniała tych przesłanek, co
oznacza, że w jej przypadku miał zastosowanie art. 69 ust 1 ustawy stanowiący, że
funkcjonariusz może być z urzędu przeniesiony do pełnienia służby w innej
jednostce organizacyjnej w przypadkach uzasadnionych ważnymi potrzebami
służby. Powódka została przeniesiona do Aresztu Śledczego z uwagi na zmiany
organizacyjne w Okręgowym Inspektoracie, w którym dotychczas pełniła swoje
obowiązki. Ponadto, nie zaskarżyła decyzji personalnej w sprawie przeniesienia.
Z chwilą przeniesienia powódki do komórki BHP w Areszcie Śledczym z
dniem 3 stycznia 2013 r. nastąpiła zmiana w wysokości jej uposażenia, tj. do
obniżenia dodatku służbowego. W tym zakresie, zdaniem Sądu Okręgowego,
błędnie podniósł pełnomocnik powódki, że dyspozycja art. 72 ust 1 ustawy o
Służbie Więziennej stanowi o zakazie zmiany uposażenia, w tym dodatku
służbowego.
W odniesieniu do tego zarzutu Sąd Okręgowy podniósł, że kwestia
uposażenia funkcjonariuszy uregulowana jest w treści art. 57 ust 1 ustawy o
Służbie Więziennej, zgodnie z którym uposażenie funkcjonariusza składa się z
uposażenia zasadniczego i dodatków do uposażenia zasadniczego o charakterze
stałym. Szczegółowe uregulowania w odniesieniu do dodatków przewiduje zaś
rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2011 r. w sprawie
dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy, które
w § 1 wymienia: dodatek za wysługę lat, dodatek za stopień i dodatek służbowy.
Powyższe uregulowania prawne jednoznacznie stanowią więc, że dodatki do
uposażenia zasadniczego nie podlegają ochronie przed ich zmianą. W związku z
obniżeniem powódce wysokości dodatku służbowego Sąd Okręgowy podzielił
ocenę prawną dokonaną przez Sąd Rejonowy, który zasadnie uznał, że przepisy
powołanego rozporządzenia w § 5 ust. 1 dają pracodawcy możliwość obniżenia
dodatku w przypadkach wskazanych przez ustawodawcę. Sąd Rejonowy słusznie
zauważył, że katalog tych przypadków jest przykładowy i otwarty, co oznacza, że
na wysokość dodatku mogą wpływać także i takie okoliczności, jak zmniejszenie
obowiązków służbowych oraz niski poziom odpowiedzialności związany z
wykonywaną pracą. Niewątpliwie zaś w przypadku powódki, z chwilą przeniesienia
jej do jednostki podstawowej, jaką był Areszt Śledczy - komórka BHP, nastąpiła
9
zmiana zakresu obowiązków i zakresu odpowiedzialności w stosunku do pracy w
Okręgowym Inspektoracie. Zgodnie z zakresem czynności jaki powódka otrzymała
w dniu 3 stycznia 2013 r., do jej obowiązków należała pomoc przy dokumentowaniu
i archiwizowaniu prowadzonych przez inspektora BHP kontroli, analiz, informacji,
pomoc administracyjno-biurowa itp. Dokonując porównania czynności, jakie
wykonywała powódka w Okręgowym Inspektoracie i Areszcie Śledczym, nie
sposób więc nie dostrzec różnicy w jakości tych obowiązków, zakresu i poziomu
odpowiedzialności. Praca w Okręgowym Inspektoracie była pracą samodzielną, z
reguły o charakterze nadzorczym i kontrolnym, a w Areszcie Śledczym charakter
pracy był pomocniczy, o niskim stopniu odpowiedzialności i wysiłku, małej
samodzielności. W tych okolicznościach tak diametralna zmiana zakresu
obowiązków powódki uprawniała pozwanego do weryfikacji wysokości dodatku
służbowego.
Sąd Okręgowy zauważył też, że w przypadku powódki jest to istotna zmiana
wysokości dodatku, jednakże treść § 5 ust. 1 rozporządzenia nie przewiduje limitu
obniżenia świadczenia. Wobec powódki nie mógł być natomiast zastosowany § 5
ust. 2 rozporządzenia, który stanowi o obligatoryjności obniżenia dodatku w
przypadkach wskazanych w przepisie, ponieważ te przesłanki nie istniały w
przypadku powódki.
Sąd Okręgowy podzielił również dodatkową argumentację Sądu Rejonowego
i pozwanego przemawiającą za obniżeniem dodatku, a mianowicie zniwelowanie
dysproporcji płacowych w zakresie tego dodatku między powódką a pozostałymi
pracownikami Aresztu Śledczego.
Powódka M. G. wniosła do Sądu Najwyższego skargę kasacyjną od wyroku
Sądu Okręgowego w L. z dnia 1 października 2014 r., zaskarżając ten wyrok w
całości i zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, tj.:
1) art. 72 ust. 1 w związku z art. 69 ust. 1 i art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia
9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej oraz § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2011 r. w sprawie dodatków o charakterze
stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej, przez
dokonanie ich błędnej wykładni polegającej na przyjęciu, że zakres znaczeniowy
pojęcia „uposażenia" zawartego w art. 72 ust. 1 nie zawiera w sobie dodatku
10
służbowego o charakterze stałym, a jedynie uposażenie zasadnicze, co stoi w
sprzeczności z wykładnią literalną dyspozycji art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy, a w
konsekwencji uznaniu, iż stały dodatek służbowy przysługujący funkcjonariuszowi
Służby Więziennej nie podlega ochronie na podstawie art. 72 ust. 1 Ustawy;
2) § 4 ust. 2 w związku z § 5 rozporządzenia w sprawie dodatków, przez ich
błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż w przypadku fakultatywnego obniżenia
wysokości stałego dodatku służbowego dopuszczalne jest jego dokonanie w
dowolnym stopniu, podczas gdy wykładnia celowościowa prowadzi do wniosku, iż
nieuprawnione powinno być dokonanie tego obniżenia w stopniu przekraczającym
najcięższy przypadek obligatoryjnej zmiany dodatku służbowego, jakim jest limit
50% w przypadku wymierzenia najsurowszej kary dyscyplinarnej wydalenia ze
służby.
3) § 4 ust. 2 rozporządzenia w sprawie dodatków, przez jego niewłaściwe
zastosowanie polegające na przyjęciu, iż uzasadnione było obniżenie dodatku
służbowego powódki z uwagi na przeniesienie do jednostki organizacyjnej niższego
rzędu oraz zmianę w zakresie stopnia odpowiedzialności wykonywanej pracy i
stopnia jej samodzielności, podczas gdy wysokość dodatku służbowego nie jest
zależna od stopnia jednostki organizacyjnej, w której pełni się służbę oraz
stanowisko pracy powódki w Okręgowym Inspektoracie, jak też stanowisko w
Areszcie Śledczym nie ma charakteru kierowniczego, do którego odnosi się punkt 1
naruszonego przepisu, lecz przyporządkowane jest do szeregowych stanowisk
służbowych, do których odnosi się punkt 2 wskazanego w zarzucie ustępu,
niezawierający w swojej dyspozycji takich przesłanek.
Powołując się na tak sformułowane zarzuty skarżąca wniosła o uchylenie
wyroku Sądu Okręgowego z dnia 1 października 2014 r. w całości i orzeczenie co
do istoty sprawy, ewentualnie o przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w L. do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest nieuzasadniona, ponieważ rozważania poczynione
przez Sąd Okręgowy w większości należy uznać za trafne.
11
Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie
Więziennej, funkcjonariusz (służby więziennej) może być z urzędu przeniesiony do
pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej w przypadkach uzasadnionych
ważnymi potrzebami służby. Funkcjonariusz może być przeniesiony również na
własną prośbę, jeżeli nie stoją temu na przeszkodzie względy służbowe. Z kolei, w
myśl art. 72 ust. 1 tej ustawy, funkcjonariusz przeniesiony na stanowisko służbowe,
zaszeregowane do niższego uposażenia zasadniczego, zachowuje prawo do
uposażenia pobieranego na poprzednio zajmowanym stanowisku do czasu
uzyskania uposażenia zasadniczego równego dotychczas pobieranemu lub
wyższego. Bez wątpienia drugi z powołanych wyżej przepisów zawiera regulację
ochronną, która w przypadku przeniesienia funkcjonariusza służby więziennej do
innej jednostki organizacyjnej pozwala mu na zachowanie prawa do uposażenia
pobieranego na poprzednio zajmowanym stanowisku. Już tylko wykładnia
gramatyczna tego przepisu musi jednak prowadzić do wniosku, że dotyczy on
wyłącznie uposażenia zasadniczego, o czym świadczy aż dwukrotne (w
początkowej i końcowej części przepisu) użycie przez ustawodawcę określenia
„uposażenia zasadniczego”, które nie jest przypadkowe, gdyż służy podkreśleniu, iż
ochronie podlega tylko ta część uposażenia. Omawiany przepis odnosi się do
sytuacji, w której funkcjonariusz został przeniesiony na stanowisko, zaszeregowane
do niższego uposażenia zasadniczego. W takiej właśnie sytuacji zachowuje on
prawo do dotychczas pobieranego uposażenia zasadniczego aż do czasu
uzyskania uposażenia zasadniczego równego dotychczas pobieranemu lub
wyższego. Za taką wykładnią art. 72 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej przemawia
także jego interpretacja przeprowadzona z zastosowaniem reguł systemowych.
Należy bowiem zauważyć, że stosownie do art. 57 ust. 1 tej ustawy, uposażenie
funkcjonariusza składa się z uposażenia zasadniczego i dodatków do uposażenia
zasadniczego o charakterze stałym. Zgodnie z ust. 2 tego przepisu, wysokość
uposażenia zasadniczego funkcjonariusza jest przy tym uzależniona od grupy
zaszeregowania jego stanowiska służbowego. Natomiast w myśl art. 58 ust. 1
ustawy funkcjonariusze otrzymują następujące dodatki do uposażenia
zasadniczego o charakterze stałym: pkt 1) dodatek za wysługę lat w wysokości
zależnej od ilości lat służby, pkt 2) dodatek za stopień; pkt 3) dodatek służbowy. Z
12
brzmienia powołanych przepisów wynika więc jednoznacznie, że dodatek służbowy
ma charakter świadczenia uzupełniającego uposażenie zasadnicze i nie stanowi
jego części, a więc - wbrew poglądowi wyrażonemu w skardze kasacyjnej - nie
wchodzi w zakres znaczeniowy uposażenia zasadniczego. Są to bowiem zupełnie
odrębne składniki uposażenia.
Takie same wnioski wynikają z analizy, wydanego na podstawie delegacji
zawartej w art. 58 ust. 3 ustawy, rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13
stycznia 2011 r. w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia
zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej, w którego § 1 ust. 1 stwierdza
się, że dodatek służbowy jest (oprócz dodatku za wysługę lat i dodatku za stopień)
„dodatkiem o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego”. Również ten
przepis wyodrębnia zatem wyraźnie poszczególne składniki uposażenia należnego
funkcjonariuszowi służby więziennej.
Uwzględniając ten wątek rozważań Sąd Najwyższy uznaje, że nie jest
uzasadniony sformułowany w ocenianej skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art.
72 ust. 1 w związku z art. 69 ust. 1 i art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 9 kwietnia
2010 r. o Służbie Więziennej oraz § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2011 r. Sąd Najwyższy stwierdza też, że
skarżąca błędnie powołuje w ramach tego zarzutu art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy,
ponieważ ust. 1 wymienionego przepisu nie dzieli się na punkty. Zapewne więc
skarżącej chodziło o art. 58 ust. 1 pkt 3 ustawy, który wśród dodatków do
uposażenia zasadniczego wymienia dodatek służbowy.
W ocenie Sądu Najwyższego, nie są uzasadnione również zarzuty
naruszenia § 4 ust. 2 w związku z § 5 i § 4 ust. 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2011 r. w sprawie dodatków.
Przede wszystkim Sąd Najwyższy zauważa w tym zakresie, że § 5 ust. 1
rozporządzenia jednoznacznie dopuszcza możliwość obniżenia dodatku
służbowego w razie zmiany lub ustania przesłanek, o których mowa w § 4 ust. 2.
Ten przepis zaś w pkt 1, odnoszącym się do stanowisk kierowniczych, wymienia
jako przesłanki, które należy uwzględnić przy ustalaniu dodatku, prawidłowe
wykonywanie obowiązków służbowych, rodzaj wykonywanych zadań i zakres
ponoszonej odpowiedzialności, skuteczność w zarządzaniu posiadanymi środkami,
13
terminowość i efektywność podejmowanych działań lub decyzji, umiejętność
organizacji pracy, kierowania i sprawowania nadzoru, a także posiadane
kwalifikacje i umiejętności wykorzystywane na zajmowanym stanowisku; natomiast
w pkt 2 o odnoszącym się do pozostałych stanowisk służbowych – prawidłowe
wykonywanie obowiązków służbowych, w szczególności inicjatywę i samodzielność
w realizacji zadań służbowych, terminowość i efektywność podejmowanych działań,
posiadane kwalifikacje i umiejętności wykorzystywane na zajmowanym stanowisku,
a także powierzenie nowych lub dodatkowych obowiązków służbowych lub
wystąpienie innej istotnej zmiany warunków służby wymagającej zwiększenia
zaangażowania funkcjonariusza w wykonywanie zadań służbowych.
Ponieważ przedmiotowa skarga kasacyjna oparta została wyłącznie na
zarzutach odnoszących się do naruszenia prawa materialnego, oznacza to, że
zgodnie z art. 39813
§ 2 k.p.c., Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami
faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia.
Sąd Okręgowy ustalił natomiast, że powódka została skutecznie
przeniesiona z jednostki nadrzędnej (Okręgowego Inspektoratu) do jednostki
podstawowej (aresztu śledczego) i wykonywała tam w istocie zupełnie odmienne od
dotychczasowych czynności zawodowe. W Okręgowym Inspektoracie pełniła
bowiem funkcję rzecznika prasowego Służby Więziennej. Wykonywała również
szereg innych czynności, w tym o zasięgu krajowym i międzynarodowym. Praca ta
była pracą samodzielną, z reguły o charakterze nadzorczym i kontrolnym.
Natomiast obniżenie przysługującego powódce dodatku nastąpiło w momencie
skierowania jej do działu BHP, gdzie miała jedynie pomagać w pracy inspektorowi
ds. BHP. Zadania te były niewątpliwie „mniejszego kalibru”, a praca powódki miała
charakter pomocniczy, o niskim stopniu odpowiedzialności i wysiłku oraz o małej
samodzielności.
Zdaniem Sądu Najwyższego, w pełni uprawnione jest zatem przyjęcie przez
Sąd drugiej instancji, że w odniesieniu do powódki nastąpiła istotna zmiana
przesłanek decydujących o ustaleniu wysokości należnego jej dodatku służbowego
w rozumieniu § 5 ust. 1 w związku z § 4 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia. O ile bowiem
przyznanie powódce na poprzednio zajmowanym przez nią stanowisku wysokiego
dodatku służbowego było uzasadnione w szczególności powierzeniem jej
14
dodatkowych obowiązków służbowych (rzecznika prasowego, które to stanowisko,
choć nie jest stanowiskiem kierowniczym, to powszechnie uznaje się je za
stanowisko funkcyjne) oraz wykonywaniem czynności nadzorczych i kontrolnych,
wymagających bez wątpienia posiadania odpowiednich kwalifikacji i umiejętności, a
także zwiększenia zaangażowania funkcjonariusza w wykonywanie zadań
służbowych, o tyle zakres obowiązków wyznaczonych dla niej w komórce BHP na
pewno nie uzasadniał przyznania tak wysokiego dodatku służbowego, skoro z
realizacją tych obowiązków wiązało się wykonywanie wyłącznie czynności
pomocniczych, o niskim stopniu odpowiedzialności i wysiłku oraz o małej
samodzielności.
Nie ma także racji skarżąca, podnosząc, że ewentualne obniżenie należnego
jej dodatku służbowego winno uwzględniać maksymalny limit tego obniżenia,
wynoszący 50% w przypadku prawomocnego ukarania funkcjonariusza karą
dyscyplinarną wydalenia ze służby. Przede wszystkim bowiem § 5 ust. 1
rozporządzenia odnoszący się do przypadków fakultatywnego obniżenia dodatku
służbowego jest regulacją samodzielną i nie nawiązuje w żaden sposób do
regulacji § 5 ust. 2. Nie przewiduje też żadnego „limitu” obniżenia dodatku,
uzależniając decyzje w tym zakresie tylko od „zmiany lub ustania przesłanek, o
których mowa w § 4 ust. 2”. Jest to zrozumiałe, jeśli zważyć, że (jak w ustalonym w
niniejszej sprawie stanie faktycznym) nie tylko ustanie, ale nawet zmiana
przesłanek ustalania wysokości dodatku może mieć bardzo istotny charakter.
Ponadto, nie można zapominać, iż wspomniany § 5 ust. 2, zawierający
obligatoryjną i ścisłe określoną procentowo sankcję będącą konsekwencją
nieprzydatności do służby, nieprzydatności na zajmowanym stanowisku albo
niewywiązywania się przez funkcjonariusza z obowiązków służbowych,
stwierdzonych w opiniach służbowych, a także prawomocnego ukarania
funkcjonariusza karami dyscyplinarnymi, w ogóle nie nawiązuje do przesłanek
ustalania wysokości dodatku wymienionych w § 4 ust. 2, co oznacza, że przesłanki
obniżenia dodatku mają w tym przypadku wyłącznie „dyscyplinarny” charakter,
natomiast w ogóle nie są oceniane przymioty funkcjonariusza decydujące o
dotychczasowej wysokości przysługującego mu dodatku. Innymi słowy, taki
funkcjonariusz traci prawo do określonej procentowo konkretnej części dodatku
15
służbowego nie dlatego, że doszło w odniesieniu do niego do zmiany lub ustania
przesłanek, o których mowa w § 4 ust. 2, lecz że wystąpiła jedna z przesłanek
enumeratywnie wymienionych w § 5 ust. 2 rozporządzenia, choćby przesłanki, o
których mowa w § 4 ust. 2, nie ustały lub nie uległy jakiejkolwiek zmianie.
Całkowicie nietrafny jest zaś zarzut naruszenia § 4 ust. 2 rozporządzenia,
które skarżąca wiąże z przyjęciem przez Sąd Okręgowy, że obniżenie dodatku
służbowego przysługującego powódce było uzasadnione przeniesieniem jej do
jednostki organizacyjnej niższego rzędu oraz zmianą w zakresie stopnia
odpowiedzialności wykonywanej pracy i stopnia jej samodzielności. Wbrew temu
zarzutowi, Sąd Okręgowy w żadnym razie nie przyjął bowiem, że obniżenie
należnego powódce dodatku służbowego nastąpiło w efekcie przeniesienia jej do
jednostki organizacyjnej niższego stopnia. Skonstatował jedynie, że do takiego
przeniesienia doszło. Nie przyjął także, iż w okresie pełnienia służby w Okręgowym
Inspektoracie zajmowała ona stanowisko kierownicze. Sąd ten ustalił natomiast, o
czym była już mowa, a ustalenie to, z przyczyn wcześniej podniesionych, ma
wiążący charakter dla Sądu Najwyższego w postępowaniu kasacyjnym, że
powódka, pełniąc służbę w Okręgowym Inspektoracie, zajmowała stanowisko
samodzielne (rzecznika prasowego), a nadto wykonywała czynności mające z
reguły charakter nadzorczy i kontrolny. Z kolei, w czasie pełnienia służby w
areszcie śledczym zostały jej powierzone obowiązki jedynie o charakterze
pomocniczym, o niskim stopniu odpowiedzialności i małej samodzielności.
Skarżąca błędnie przyjmuje również, że uznany za podstawę rozstrzygnięcia
przez Sąd drugiej instancji § 4 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia nie zawiera takich
przesłanek, które uzależniałyby wysokość dodatku służbowego od „stopnia
odpowiedzialności wykonywanej pracy i stopnia jej samodzielności”. Czym innym
są bowiem wymienione w tym przepisie „posiadane kwalifikacje i umiejętności
wykorzystywane na zajmowanym stanowisku, a także powierzenie dodatkowych
obowiązków służbowych lub wystąpienie innej istotnej zmiany warunków służby
wymagającej zwiększenia zaangażowania funkcjonariusza w wykonywanie zadań
służbowych”, jeśli nie przesłankami, które wystąpią wtedy, gdy z wykonywaniem
obowiązków wiązać się będzie określony (wyższy) stopień odpowiedzialności i
samodzielności, wynikający właśnie z powierzenia funkcjonariuszowi dodatkowych
16
obowiązków służbowych powodujących zmianę warunków służby wymagających
od niego zwiększenia zaangażowania.
Kierując się przedstawionymi motywami oraz opierając się na treści
art. 39814
k.p.c., a w odniesieniu do kosztów postępowania kasacyjnego na
podstawie art. 99 k.p.c. w związku z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 6 pkt 5 w związku z
§ 12 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w
sprawie opłat za czynności radców prawnych …, Sąd Najwyższy orzekł, jak w
sentencji.
eb