Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2013 r. w Szczecinie

sprawy R. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o emeryturę

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 15 lutego 2013 r. sygn. akt IV U 1127/12

oddala apelację.

SSO del. Beata Górska SSA Barbara Białecka SSA Anna Polak

Sygn. akt III AUa 246/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z dnia 17 sierpnia 2012 r. odmówił R. P. prawa do emerytury wywodząc, że ubezpieczony nie legitymuje się wymaganym stażem pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie zaliczył bowiem do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia ubezpieczonemu od 19 czerwca do 7 grudnia 1968 r. w Państwowym Ośrodku (...) w W. oraz od 20 grudnia 1968 r. do 31 grudnia 1971 r. (w tym zasadnicza służba wojskowa od 22 października 1969 r. do 13 października 1971 r.) w Powiatowym Przedsiębiorstwie (...) w W., ponieważ ubezpieczony nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, ani innej dokumentacji osobowej.

R. P. nie zgodził się z powyższą decyzją wnosząc o przyznanie mu prawa do emerytury. Podniósł, że okres od 19 czerwca do 7 grudnia 1968 r. został w wyniku wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie (sygn. IV U 570/11) uznany za okres pracy w warunkach szczególnych. Odnosząc się zaś do okresu od 20 grudnia 1968 r. do 22 października 1969 r. wskazał, że jako jedyny mechanik samochodowy zatrudniony w Państwowym Przedsiębiorstwie (...) w W. naprawiał samochody w kanale w pełnym wymiarze czasu pracy.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie domagał się jego oddalenia, powtarzając argumenty użyte w uzasadnieniu decyzji. W szczególności powtórzył, że ubezpieczony nie przedłożył żadnej dokumentacji pracowniczej, z której wynikałoby, że w spornych okresach wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

Wyrokiem z dnia 15 lutego 2013 roku Sąd Okręgowy w Koszalinie, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie R. P. ustalając, że ubezpieczony urodził się (...) i posiada wykształcenie zawodowe monter-mechanik. W okresie od 19 czerwca do 7 grudnia 1968 r. był zatrudniony w Państwowym Ośrodku (...) w W. na stanowisku monter ciągnikowy. Faktycznie, w powyższym okresie, wykonywał on pracę w szczególnych warunkach przy naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników silników spalinowych (wykaz A dział XIV pkt 14 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie od 20 grudnia 1968 r. do 31 grudnia 1971 r. ubezpieczony zatrudniony był w Powiatowym Przedsiębiorstwie (...) w W., ostatnio na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego. Faktycznie jednak w okresie od 20 grudnia 1968 r. do 21 października 1969 r. wykonywał pracę mechanika samochodowego.

R. P. w okresie od 22 października 1969 r. do 13 października 1971 r. odbył zasadniczą służbę wojskową. Po powrocie do pracy, w okresie od 14 października do 31 grudnia 1971 r. pracował jako kierowca samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony. Praca ta była wykonywana w szczególnych warunkach (wykaz A dział VIII pkt 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.).

W czasie, gdy ubezpieczony pracował w wyżej wskazanym zakładzie pracy, stanowisko kierownika robót instalacyjnych zajmował J. C.. Nie był on przełożonym ubezpieczonego a jedynie miał on kontakt z ubezpieczonym, gdy zlecał mu naprawę środków transportu. Widywał go czasami podczas pracy, gdy naprawiał pojazdy w kanale. Ponadto J. C. miał kontakt z ubezpieczonym po odbyciu przez niego zasadniczej służby wojskowej, kiedy wykonywał on obowiązki kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony.

W dniu 2 czerwca 2010 r. R. P. po raz pierwszy wystąpił z wnioskiem o emeryturę w wieku obniżonym. Rozpoznając odwołanie ubezpieczonego od niekorzystnej dlań decyzji organu rentowego wyrokiem z 4 kwietnia 2011 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie w sprawie o sygn. IV U 230/11 oddalił żądanie, gdyż odwołujący pozostawał w zatrudnieniu. Kolejny raz R. P. wystąpił z wnioskiem o emeryturę w dniu 4 maja 2011 r. Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2011 r. w sprawie o sygn. IV U 570/11 Sąd Okręgowy w Koszalinie oddalił odwołanie, zaś Sąd Apelacyjny w Szczecinie w dniu 12 stycznia 2012 r. oddalił apelację ubezpieczonego. W toku prowadzonego postępowania sądowego ustalono jednak, na podstawie zeznań świadków, że R. P. w okresie od 19 czerwca do 7 grudnia 1968 r., będąc zatrudnionym w Państwowym Ośrodku (...) w W., wykonywał pracę w szczególnym charakterze przy naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych (wykaz A dział XIV pkt 14 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Jednocześnie ustalono, że w okresie od 20 grudnia 1968 r. do 21 października 1969 r. wykonywał on pracę mechanika samochodowego, pracując w kanale i poza nim. Ponadto, po odbyciu zasadniczej służby wojskowej, ubezpieczony wrócił do pracy u dotychczasowego pracodawcy i w okresie od 14 października do 31 grudnia 1971 r. wykonywał obowiązki kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony. Praca ta była wykonywana w szczególnych warunkach (wykaz A dział VIII pkt 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.).

Sąd pierwszej instancji ustalił ostatecznie, że na dzień 1 stycznia 1999 r. R. P. udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 34 lata, 3 miesiące i 4 dni; ukończył 60 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, a stosunek pracy rozwiązał z dniem 23 lipca 2012 r. Jednakże okres pracy w szczególnych warunkach ubezpieczonego wynosił łącznie 13 lat, 6 miesięcy i 8 dni.

Odwołując się do treści art. 24 ust. 1 i art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. z 2009 r. Dz.U. nr 153, poz. 1227 ze zm.; dalej jako „ustawa emerytalna”) oraz § 2 ust. 1 i § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8 poz. 43 ze zm.; dalej jako „rozporządzenie z 1983 r.”) Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczony spełnił tylko część z warunków koniecznych, aby uzyskać prawo do wcześniejszej emerytury.

Sąd pierwszej instancji miał na względzie, że obecnie prowadzone postępowanie sądowe jest kolejnym w sprawie o przyznanie R. P. prawa do emerytury z uwagi na wykonywanie pracy w warunkach szczególnych. Zgodnie z treścią art. 366 k.p.c., wyrok prawomocny korzysta z powagi rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Z powagi rzeczy osądzonej, co do zasady korzysta wyłącznie sentencja wyroku, jednakże motywy rozstrzygnięcia istotne są dla określenia granic powagi rzeczy osądzonej, W konsekwencji sąd, dokonując samodzielnych ustaleń, nie może ignorować stanowiska zajętego w innej sprawie, w której stan faktyczny konstruowany był na tym samym zdarzeniu, lecz biorąc je pod uwagę, obowiązany jest dokonać własnych, wszechstronnych ustaleń i samodzielnych ocen, które w rezultacie mogą prowadzić do odmiennych konkluzji. W toku postępowań prowadzonych przez Sąd Okręgowy w Koszalinie o sygn. akt IV U 570/11 ustalono, że ubezpieczony w okresie od 19 czerwca do 7 grudnia 1968 r. wykonywał prace przy naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych (wykaz A dział XIV pkt 14 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.), zaś w okresie od 14 października do 31 grudnia 1971r. wykonywał obowiązki kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony (wykaz A dział VIII pkt 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.). Prace te były wykonywane w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu, co ubezpieczony wykazał dowodami ze świadków. Prawidłowość tych ustaleń nie była kwestionowana przez strony na etapie postępowania apelacyjnego. Zdaniem sądu pierwszej instancji nie miał on zatem podstaw, aby nie zaliczyć ubezpieczonemu ocenionych już uprzednio okresów, jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

Natomiast co do okresu pracy ubezpieczonego w Powiatowym Przedsiębiorstwie (...) w W. od 20 grudnia 1968 r. do 14 października 1971 r. (w tym zasadnicza służba wojskowa od 22 października 1969 r. do 13 października 1971 r.) Sąd Okręgowy uznał, że odwołujący nadal nie wykazał, aby wykonywał pracę w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów samochodowych lub szynowych (wykaz A dział XIV pkt 16 załącznika do rozporządzenia z 1983 r.). Nowo zawnioskowany świadek J. C. nie potwierdził, że praca ubezpieczonego jako mechanika samochodowego wykonywana była wyłącznie w kanale remontowym. W ocenie Sądu Okręgowego świadek i ubezpieczony nie wykonywali tych samych czynności w zakładzie pracy, nie byli zależni służbowo między sobą, ani nie pracowali w tej samej komórce organizacyjnej. J. C. miał kontakt z ubezpieczonym jedynie w sytuacji, gdy awarii ulegały środki transportu, z których korzystał w pracy. Świadek nie miał wiedzy o dokładnych obowiązkach ubezpieczonego i czynnościach wykonywanych podczas jego zatrudnienia. Ustaleniu temu przeczą ponadto zeznania K. M. i E. P., pracowników tego samego zakładu pracy, którzy zeznając w sprawie IV U 570/11 kategorycznie stwierdzili, że naprawy samochodów dokonywane były w kanale i poza nim.

Zdaniem sądu pierwszej instancji także z doświadczenia życiowego wynika, że proces technologiczny naprawy samochodów nie wymaga ciągłego przebywania w kanale. Ubezpieczony, jako jedyny mechanik samochodowy w zakładzie pracy, musiał być mechanikiem wielozadaniowym i wykonywać wszystkie prace przy przydzielonej mu do remontu jednostce, w tym prace w kanale i poza nim. Wszystkie prace wykonywane poza kanałem, a nie będące jednocześnie wymienione w dziale XIV rozporządzenia z 1983 r. nie są pracami wykonywanymi w warunkach szczególnych. Ubezpieczony nie pracował zatem stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych w okresie zatrudnienia na stanowisku mechanika samochodowego od 20 grudnia 1968 r. do 21 października 1969 r.

Odnośnie oceny okresu odbywania przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej, Sąd Okręgowy uznał, że zaliczenie go do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych było niemożliwe. Zgodnie z art. 108 ust. 1 i 4 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (t.j. Dz.U. z 1979 r., nr 18, poz. 111 ze zm.), a także § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz.U. nr 44, poz. 318) zaliczanie jest możliwe w stosunku do żołnierzy, którzy po odbyciu służby ponownie podjęli zatrudnienie, przy czym okres zasadniczej służby wojskowej musi przypadać w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Tymczasem R. P. przed poborem do wojska nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony nie spełnił łącznie wszystkich warunków określonych w przepisach prawa ubezpieczeń społecznych, bowiem nie wykazał, że pracował przez okres co najmniej 15 lat, stale i w pełnym wymiarze godzin w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Skłoniło to sąd pierwszej instancji do uznania zaskarżonej decyzji organu rentowego za uzasadnioną.

Apelację od powyższego wyroku Sądu Okręgowego wywiódł ubezpieczony, który zaskarżył rozstrzygnięcie w całości zarzucając mu:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych, który miał wpływ na treść wyroku, polegający na stwierdzeniu, że ubezpieczony nie wykazał, aby w spornym okresie wykonywał pracę w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, tj. pracę w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów samochodowych lub szynowych (wykaz A, dział XIV, pkt 16 załącznika do rozporządzenia z 1983 r.),

2.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 128 § 1 k.p. oraz § 2 ust. 1 rozporządzenia z 1983 r. poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że czasem pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jest wyłącznie czas, w którym praca ta jest efektywnie wykonywana, podczas gdy zgodnie z art. 128 § 1 k.p. jest to czas, w którym pracownik pozostaje w gotowości do świadczenia pracy tego rodzaju,

3.  naruszenie przepisów prawa procesowego, w szczególności art. 233 k.p.c., poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i przyjęcie, że świadek J. C. nie potwierdził, iż praca ubezpieczonego jako mechanika samochodowego wykonywana była wyłącznie w kanale remontowym.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie odwołania R. P. w całości i przyznanie ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury oraz zasądzenie od organu rentowego kosztów procesu; ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie Sądowi Okręgowemu sprawy do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Ubezpieczony nie zgodził się z oceną charakteru swojego zatrudnienia w okresie od 20 grudnia 1968 r. do 14 października 1971 r. (w tym oceną skutków odbycia zasadniczej służby wojskowej od 22 października 1969 r. do 13 października 1971 r.). Powołał się przy tym na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2006 r. (sygn. III UK 5/06) . Jednocześnie zaznaczył, że świadkowie K. M. i E. P., którzy zeznali, że „ naprawy samochodów dokonywane były w kanale i poza nim” nie wskazali ile czasu zajmowała naprawa samochodu poza kanałem. Nie określili również, czy praca ta miała miejsce przed odbyciem służby wojskowej przez odwołującego, czy po.

Zdaniem skarżącego sąd pierwszej instancji błędnie ustalił, że proces technologiczny naprawy samochodów nie wymaga ciągłego przebywania w kanale i że jako mechanik wielozadaniowy ubezpieczony wykonywał wszystkie prace przy przydzielonej mu do remontu jednostce, w tym prace w kanale i poza nim. Tymczasem R. P. faktycznie wykonywał pracę w warunkach narażających jego zdrowie na szkodliwe czynniki stale i w pełnym wymiarze godzin, bowiem jego praca odbywała się stale w kanale do naprawy samochodów.

Ponadto autor apelacji nie zgadza się z ustaleniem, że nowo zawnioskowany świadek J. C. nie potwierdził, iż praca ubezpieczonego jako mechanika samochodowego wykonywana była wyłącznie w kanale remontowym, bowiem na formularzu ZUS Rp-8 zawarte są zeznania J. C. z 24 lipca 2012 r., podczas których świadek ten wyraźnie oświadczył, iż R. P. wykonywał naprawy samochodów w kanale w pełnym wymiarze czasu pracy.

Skarżący podkreślił, że w przypadku gdy pracownik ma powierzone różne obowiązki, istotny jest podstawowy rodzaj pracy, do jakiej został on zatrudniony, nie jest natomiast konieczne, aby wykonywał te czynności przez cały czas pracy. Zatem pracownik na stanowisku mechanika samochodowego spełnia kryteria do uznania go za wykonującego pracę o szczególnym charakterze, w przypadku gdy praca mechanika samochodowego należy do jego podstawowych obowiązków pracowniczych. Dopuszczalne jest, aby w przerwach w wykonywaniu pracy o szczególnym charakterze pracownik wykonywał również inne obowiązki, zlecone przez przełożonych lub wynikające z zakresu obowiązków, czyli np. prace blacharskie czy prace porządkowe.

Na koniec odwołujący przywołał stanowisko zawarte w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 r. (sygn. akt II UK 31/2009, LexPolonica nr 2339921), zgodnie z którym „ Przewidziane w art. 32 ustawy (...) prawo stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo. (...) Jeśli czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z (...) kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji (...)".

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja R. P. okazała się w całości nieuzasadniona. Wbrew twierdzeniom skarżącego wyrok sądu pierwszej instancji jest prawidłowy. Treść jego uzasadnienia, w konfrontacji z zebranym w spawie materiałem dowodowym, prowadzi do jednoznacznego wniosku, że Sąd Okręgowy z przeprowadzonych dowodów wyciągnął właściwe i zgodne z zasadami logicznego rozumowania wnioski co do tego, że praca ubezpieczonego w okresie od 20 grudnia 1968 r. do 14 października 1971 r. (w tym zasadnicza służba wojskowa od 22 października 1969 r. do 13 października 1971 r.), nie mogła być traktowana jako praca w szczególnych warunkach. Sąd Apelacyjny podzielił również rozważania prawne Sądu Okręgowego, który w konsekwencji uznał, że R. P. nie spełnił przesłanki 15 lat stażu pracy w warunkach szczególnych, co uniemożliwiało przyznanie mu prawa do tzw. wcześniejszej emerytury.

Ubezpieczony uprawnień do uzyskania świadczenia upatrywał w fakcie zatrudnienia w Powiatowym Przedsiębiorstwie (...) w W.. Z ubogiej dokumentacji pracowniczej pochodzącej z przełomu lat 60. i 70. XX wieku wynika, że od 20 grudnia 1968 r. R. P. zatrudniony był w charakterze mechanika (vide: stosowny wpis w legitymacji ubezpieczeniowej na str. 82, zgodnie z którym zajmowane przez ubezpieczonego stanowisko pracy to „mechanik”). Po odbyciu służby wojskowej R. P. kontynuował zatrudnienie u dotychczasowego pracodawcy do 31 grudnia 1971 r., ale na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego (tak w świadectwie pracy znajdującym się w aktach osobowych R. P., k. 25). Po zakończeniu zatrudnienia pracownikowi nie wystawiono świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Sam ubezpieczony twierdzi, że pracę w Powiatowym Przedsiębiorstwie (...) w W. rozpoczął na stanowisku mechanika samochodowego i wykonywał ją w kanale. Okoliczność ta uzasadniałaby przyjęcie, że świadczył on pracę wskazaną w pozycji 16, Działu XIV „Prace różne”, Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z 1983 r. Ubezpieczony dowodzi powyższego za pomocą dowodu z zeznań świadka – J. C., który konsekwentnie, zarówno przed sądem, jak i organem rentowym stwierdza, że ubezpieczony był mechanikiem samochodowym dokonującym napraw pojazdów w kanale. Był przy tym jedynym mechanikiem zatrudnionym w warsztacie. Sąd Okręgowy słusznie jednak dostrzega i szczegółowo omawia w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że świadek ten nie wykonywał tych samych czynności co skarżący, nie był jego przełożonym, nie pracował nawet w tej samej komórce organizacyjnej. J. C. miał z ubezpieczonym sporadyczny kontakt, tj. jedynie w przypadku, gdy awarii ulegały środki transportu, z których korzystał on w pracy. Świadek nie miał wiedzy o dokładnych obowiązkach ubezpieczonego i czynnościach wykonywanych podczas jego zatrudnienia. Co więcej świadek ten potwierdził, że R. P. był jedynym mechanikiem zatrudnionym w tym zakładzie pracy. Ubezpieczony musiał więc wykonywać różnorakie czynności naprawcze, nie zawsze ograniczające się tylko do naprawy w kanale. Zasadnie sąd pierwszej instancji odwołuje się do doświadczenia życiowego, z którego wynika, że proces technologiczny naprawy samochodów nie wymaga ciągłego przebywania w kanale. Sądowi Apelacyjnemu z urzędu znane są przypadki w jakich ubezpieczeni uzyskiwali świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych z racji spełnienia powyższych przesłanek, ale były to osoby zatrudnione w dużych zakładach produkcyjnych bądź naprawczych, w których zatrudniona była liczna grupa mechaników, a ich praca była tak zorganizowana, aby poszczególne osoby odpowiadały za poszczególne etapy/rodzaje zadań naprawczych/produkcyjnych, z których część wymagała ciągłego przebywania w kanale. Żądanemu przez skarżącego ustaleniu przeczą ponadto zeznania K. M. i E. P., na co trafnie wskazuje sąd pierwszej instancji. Zeznając w sprawie IV U 570/11 świadkowie ci stwierdzili bowiem, że naprawy samochodów dokonywane były w kanale i poza nim. Treść tych zeznań zasadnie uznana została za wiarygodną.

W kontekście powyższych rozważań odnieść należy się z kolei do zarzutu apelacyjnego, jakoby dla spełnienia wymogu pracy w warunkach szczególnych istotny był podstawowy rodzaj pracy do jakiej pracownik został zatrudniony, a nie jest konieczne, aby wykonywał te czynności przez cały czas. Zdaniem skarżącego dopuszczalne jest, aby w przerwach w wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach pracownik wykonywał również inne obowiązki. Ze stanowiskiem tym zgodzić się nie można. Pozostaje ono w sprzeczności z przepisem § 2 ust. 1 rozporządzenia z 1983 r., który stanowi, że „okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy”. Przeciwne stanowisko prezentowane jest również w utrwalonej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego. Przede wszystkim (w wyrokach z dnia 10 lutego 2012 r., sygn. II UK 125/11, OSNP z 2013 r., nr 1-2, poz. 18 oraz z dnia 4 czerwca 2008 r., sygn. II UK 306/07, LEX nr 494129) stwierdzono, że nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, przez co tak zatrudniony nie spełniał koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jakim było stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku pracy. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 maja 2011 r. (sygn. III UK 174/10, LEX nr 901652): „praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (...)”. Ustalenie zatem, że R. P. poza dokonywaniem napraw w kanale wykonywał inne czynności, nie stanowiące pracy w warunkach szczególnych, uniemożliwia zaliczenie całego tego okresu jako uprawniającego do nabycia wcześniejszej emerytury.

Argumentacja skarżącego, że zgodnie z art. 128 § 1 k.p. pracą w warunkach szczególnych jest też czas, w którym pracownik pozostaje w gotowości do świadczenia pracy tego rodzaju, okazała się dla sprawy irrelewantna. Ocenie podlegało wszak nie to czy ewentualne przestoje w pracy zaliczyć R. P. jako wykonywanie pracy w warunkach szczególnych, ale to czy wykonywanie czynności naprawczych samochodów poza kanałem w trakcie dobowego czasu pracy mechanika samochodowego uniemożliwia uznanie ich za takowe.

Zauważyć należy, że szczególne uprawnienia emerytalne związane są z zatrudnieniem narażającym na szybsze zrealizowanie się ryzyka emerytalnego z powodu wcześniejszej, niż powszechnie, utraty sprawności psychofizycznej pracownika. Czynnikami powodującymi tę utratę są m.in. szczególnie uciążliwe hałasy, temperatura, ciśnienie, opary, kontakt z substancjami pylącymi, żrącymi, szczególnie niebezpiecznymi, etc. Do nich zaliczyć należy również pracę w pozycji wymuszonej, z podniesionymi wysoko rękoma i odchyloną do tyłu głową, powodującą szczególny dyskomfort, jaką jest praca mechanika w kanale. Wykonywanie jej jedynie okazjonalnie w trakcie 8 godzinnego dnia pracy, oznacza brak spełnienia wymogów do zakwalifikowania jej jako pracy w warunkach szczególnych. W ocenie Sądu Apelacyjnego prawidłowo zatem Sąd Okręgowy uznał, że zebrany materiał dowodowy nie dostarczył podstaw do przyjęcia, że ubezpieczony zatrudniony na stanowisku mechanika stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał czynności określone w pozycji 16, Działu XIV „Prace różne”, Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z 1983 r.

W związku z powyższym R. P. nie można również zaliczyć do okresu pracy w warunkach szczególnych przypadającej bezpośrednio po zatrudnieniu w charakterze mechanika samochodowego służby wojskowej, albowiem ubezpieczony przed rozpoczęciem tej służby nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych.

Pełnomocnik skarżącego na poparcie twierdzeń apelacji przywoływał orzecznictwo Sądu Najwyższego, m.in. wyrok z dnia 6 kwietnia 2006 r. (sygn. III UK 5/06, OSNP z 2007 r., nr 7-8, poz. 108), w którym stwierdzono, że „okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (...), jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia”. Sąd Apelacyjny podziela powyżej zaprezentowane stanowisko, zauważa jednak, że nie ma ono zaczepienia w ustalonym w niniejszej sprawie stanie faktycznym. Zaliczenie spornego okresu jest bowiem uwarunkowane powrotem do zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, tymczasem R. P., przed dniem 22 października 1969 r. pracował jako zwykły mechanik samochodowy.

Słusznie natomiast zaliczono ubezpieczonemu okres przypadający po odbyciu służby wojskowej, jako okres pracy w warunkach szczególnych, tj. okres od 14 października do 31 grudnia 1971 r., albowiem R. P. wykonywał w tym czasie czynności kierowcy samochodu ciężarowego o masie powyżej 3,5 tony. Zaliczenie powyższego okresu nie spowodowało jednak nabycia uprawnień do emerytury w wieku obniżonym, albowiem ubezpieczony w konsekwencji nie wykazał 15 letniego okresu stażu pracy w warunkach szczególnych.

Reasumując, należy stwierdzić, że dokonana przez Sąd Okręgowy ocena wszystkich zgromadzonych dowodów pod kątem uznania pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych była prawidłowa i dokonana została zgodnie z dyspozycją art. 233 k.p.c. Poparta została wnikliwą oceną materiałów źródłowych, pochodzących z okresu zatrudnienia R. P. w Powiatowym Przedsiębiorstwie (...) w W., a także ich konfrontacją z zeznaniami świadków, przesłuchanych w toku obecnego postępowania, jak i w trakcie poprzednich spraw toczących się przed Sądem Okręgowym w Koszalinie. Ocenie tej nie można przypisać dowolności, jest logiczna, dobrze umotywowana i przekonywująca. Przeciwstawne jej stanowisko skarżącego stanowi jedynie polemikę z prawidłowym rozstrzygnięciem sądu pierwszej instancji. Sąd Okręgowy nie naruszył również przepisów prawa materialnego oceniając, że ubezpieczony nie wykazując 15 lat pracy w warunkach szczególnych, nie spełnia przesłanek warunkujących nabycie prawa do emerytury w wieku obniżonym.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

SSO del. Beata Górska SSA Barbara Białecka SSA Anna Polak