Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lutego 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2014 r. w Katowicach

sprawy z odwołania S. D. (S. D. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

ze skargi o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym

wyrokiem Sądu Okręgowego

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Gliwicach Ośrodka Zamiejscowego w Rybniku

z dnia 6 marca 2013 r. sygn. akt IX U 109/13

oddala apelację.

/-/ SSA M. Małek-Bujak /-/ SSA J. Ansion /-/ SSA M. Żurecki

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

Sygn. akt III AUa 1212/13

UZASADNIENIE

Ubezpieczona S. D. w dniu 25 stycznia 2013r. złożyła skargę
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 16 stycznia 2012r. w sprawie o sygn. IX U 1691/11, powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r.,
sygn. akt K2/12.

Ubezpieczona wskazała, iż domaga się wznowienia wypłaty zawieszonych świadczeń emerytalnych i wypłaty tych świadczeń wraz z odsetkami.

W odpowiedzi na skargę o wznowienie postępowania organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. pozostawił rozstrzygnięcie
w przedmiocie dopuszczalności i zasadności skargi jw. do decyzji Sądu.

Sąd wznowił postępowanie zakończone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 16 stycznia 2012r. o sygn. akt IX U 1691/11, uznając skargę
o wznowienie tego postępowania za dopuszczalną, bowiem została ona wniesiona przez ubezpieczoną w terminie przewidzianym w art. 407 § 2 k.p.c. w sytuacji,
gdy wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r. został opublikowany i wszedł w życie w dniu 22 listopada 2012r. oraz oparta została
na ustawowej podstawie z art. 401 ¹ k.p.c. - zgodnie z tym przepisem można żądać wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł
o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją (...), na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 6 marca 2013r., sygn. akt IX U 109/13,
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku zmienił wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia
16 stycznia 2012r. w sprawie IX U 1691/11 w ten sposób, że zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 10 października 2011r. i stwierdził brak podstaw do wstrzymania emerytury ubezpieczonej
od dnia 1 października 2011r. oraz umorzył postępowanie w zakresie objętym decyzją z dnia 8 lutego 2013r.

Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczona S. D. od dnia 1 lipca 2009r. (decyzja z dnia 17 sierpnia 2009r.) uprawniona jest do emerytury na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Przed przejściem na to świadczenie i po jego przyznaniu ubezpieczona pozostawała w zatrudnieniu w Kopalni (...) w J.. W tej sytuacji, wobec kontynuowania zatrudnienia, na podstawie art. l03 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS w zw. z art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726), organ rentowy zaskarżoną decyzją
z dnia 10 października 2011r. wstrzymał wypłatę emerytury dla wymienionej od dnia 1 października 2011r.

W rozpoznaniu odwołania ubezpieczonej od tej decyzji Sąd Okręgowy
w Gliwicach wyrokiem z dnia 16 stycznia 2012r. w sprawie o sygn. akt IX U 1691/11 oddalił odwołanie, uznając tym samym decyzję zaskarżoną za prawidłową, wydaną zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami, powołanymi powyżej. W sprawie
nie zostało sporządzone uzasadnienie wyroku, gdyż żadna ze stron nie zgłaszała wniosku w tym zakresie. Ubezpieczona wyroku tego nie kwestionowała, doprowadzając tym samym do jego uprawomocnienia się w dniu 7 lutego 2012r.

W dniu 25 stycznia 2013r. ubezpieczona złożyła skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem. Decyzją z dnia 8 lutego 2013r. organ rentowy wznowił ubezpieczonej wypłatę emerytury na podstawie art. 135 ust. 1 powołanej powyżej ustawy od dnia 1 grudnia 2012r.

Sąd I instancji wskazał na fakt, że podstawą wstrzymania wypłaty emerytury dla ubezpieczonej decyzją zaskarżoną z dnia 10 października 2011r. był art. 103 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (tj. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.), który został dodany przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U. Nr 257, poz. 1726) oraz art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. Uregulowania te stanowiły też podstawę rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego z dnia 16 stycznia 2012r. w sprawie o sygn. akt IX U 1691/11, kiedy to Sąd oddalił odwołanie ubezpieczonej
od decyzji zaskarżonej tym samym, potwierdzając prawidłowość tej decyzji.

Sąd Okręgowy wskazał, że przepis art. 103 a ustawy o emeryturach i rentach
z FUS, stosownie do art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy
o finansach publicznych (...) miał zastosowanie do osób, które przeszły na emeryturę przed dniem 1 stycznia 2011r. - poczynając od dnia 1 października 2011r. Wyrokiem
z dnia 13 listopada 2012r. w sprawie o sygn. K 2/12 Trybunał Konstytucyjny orzekł,
iż art. 28 stawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych (...) w związku z art. 103 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z FUS, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. w zakresie,
w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed
1 stycznia 2011r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny
z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok ten został opublikowany i wszedł w życie w dniu 22 listopada 2012r.

W ocenie Sądu I instancji, w sytuacji, gdy Trybunał Konstytucyjny
w cytowanym uprzednio wyroku z dnia 13 listopada 2012r. orzekł
o niekonstytucyjności przepisów jw. - leżących u podstaw wydania decyzji zaskarżonej z dnia 10 października 2011r., odpadła podstawa prawna do wstrzymania ubezpieczonej wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011r.

Sąd Okręgowy wskazał na fakt, że błędne jest stanowisko organu rentowego, który wprawdzie podjął wypłatę emerytury, ale od dnia od 1 grudnia 2012r. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż przepis art. 103 a był niezgodny z Konstytucją RP od chwili jego wprowadzenia ustawą, nie zaś od momentu orzeczenia o jego niekonstytucyjności. Zatem, Sąd orzekając w przedmiocie wznowienia postępowania zgodnie z art. 401 ¹ k.p.c., nie mógł zastosować przepisu uznanego za niezgodny
z prawem. Od chwili bowiem opublikowania wyroku Trybunału Konstytucyjnego został on wyeliminowany z obrotu prawnego. W dacie rozpoznania skargi
o wznowienie postępowania nie istniała już podstawa prawna, na której oparto zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego.

Dlatego też Sąd Okręgowy na mocy art. 412 § 2 k.p.c. w związku z art. 477 ¹⁴
§ 2 k.p.c. orzekł, jak w pkt l wyroku. Skoro w decyzji z dnia 8 lutego 2013r. organ rentowy w części uwzględnił żądanie ubezpieczonej objęte skargą o wznowienie postępowania, Sąd na mocy 477 ¹³ k.p.c. umorzył postępowanie.

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy.

Zaskarżając wyrok w części dotyczącej pkt 1, zarzucił mu:

- naruszenie art. 190 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, poprzez niewłaściwe zastosowanie, a to przez rozciągnięcie skutków orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r. (K 2/12) także na okres przed wejściem w życie tego orzeczenia,

- naruszenie prawa materialnego, a to art. 103 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku
z art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw, poprzez ich niezastosowanie
do stanu faktycznego niniejszej sprawy w okresie od dnia 1 października 2010r. do 22 listopada 2012r.

W oparciu o powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji z dnia 10 października 2011r., poprzez stwierdzenie braku podstaw do wstrzymania wypłaty emerytury dla ubezpieczonej
od dnia 22 listopada 2012r. i oddalenie skargi w pozostałym zakresie.

Organ rentowy podniósł, że orzeczenie niekonstytucyjności zaskarżonych norm powoduje, że z datą ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw przepisy zawierające
te normy utracą moc (art. 190 ust. 3 Konstytucji). Wyroki Trybunału Konstytucyjnego mają charakter konstytutywny, stąd wywierają skutki ex nunc. Zdaniem skarżącego, brak jest podstaw prawnych do przyjęcia, iż w okresie od wejścia w życie art. 103 a ustawy emerytalnej w związku z art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw do dnia ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego, kwestionowane przepisy nie obowiązywały,
a tym samym, iż prawnie możliwe było w tym okresie pobieranie emerytury przy jednoczesnym pozostawaniu w zatrudnieniu.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczona wniosła o jej oddalenie,
podnosząc jednocześnie, że po opublikowaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 13 listopada 2012r. utraci moc art. 28 nowelizacji ustawy emerytalnej,
ale tylko w odniesieniu do osób, które przeszły na emeryturę w okresie
styczeń 2009r. - grudzień 2010r..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest bezzasadna i w konsekwencji nie zasługuje
na uwzględnienie.

Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i prawnych i na ich podstawie wywiódł trafne wnioski. Sąd Apelacyjny w pełni podziela ocenę oraz argumentację prawną przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Na wstępie wskazać trzeba, że ustawą z dnia 21 listopada 2008r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507) uchylony został z dniem 8 stycznia 2009r. art. 103 ust. 2 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 37 pkt 5 lit. b ustawy), który stanowił, że prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego
bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym
w decyzji organu rentowego. Od 1 stycznia 2011r. przepis taki ponownie został wprowadzony do ustawy o emeryturach i rentach, jako art. 103 a - z mocy art. 6 pkt 2 w zw. z art. 30 ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych Zaskarżoną decyzją organ rentowy wstrzymał ubezpieczonej wypłatę emerytury od 1 października 2011r., przy czym podstawę decyzji stanowił art. 103 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wyrokiem z dnia 13 listopada 2012r. w sprawie K 2/12 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy
o finansach publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257,
poz. 1726 oraz z 2011r. Nr 291, poz. 1707) w związku z art. 103 a ustawy z dnia
17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(t.j. Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.), dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011r. bez konieczności rozwiązywania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa
i stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Oceniając skutki wyroku, Trybunał Konstytucyjny uznał, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą, jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury, nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły prawo w okresie od 8 stycznia 2009r. do 31 grudnia 2010r. W stosunku do tych osób art. 28 w/w ustawy o finansach publicznych, w zakresie w jakim przewiduje stosowanie art. 103 a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, utracił zatem moc obowiązującą.

Z uwagi na powyższe, stwierdzić należy, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego ma zastosowanie w stosunku do ubezpieczonej, bowiem nabyła ona prawo
do emerytury od 1 lipca 2009r., a wypłata tego świadczenia nie była uzależniona
od rozwiązania umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą.

W ocenie Sądu II instancji, bezzasadny jest podniesiony przez organ rentowy zarzut naruszenia art. 190 ust. 3 Konstytucji.

Wbrew twierdzeniom apelującego, wyrok Trybunału Konstytucyjnego odnosi skutek retroaktywny, wpływając na ocenę prawną stanów faktycznych, powstałych jeszcze w okresie poprzedzającym wejście w życie orzeczeń Trybunału. Skoro bowiem może być wzruszone prawomocne orzeczenie, wydane przed datą wejścia
w życie orzeczenia Trybunału, to nie sposób uznać, że norma prawna, uznana
za niekonstytucyjną, ma być stosowana do stanów faktycznych sprzed orzeczenia Trybunału.

Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego, wyrok Trybunału Konstytucyjnego ma skutki retroaktywne, przez co zachodzi konieczność ponownego rozpoznania sprawy z pominięciem niekonstytutywnego przepisu (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2008r., V CO 43/08 Lex nr 564856,
wyrok Sądu najwyższego z dnia 21 listopada 2006r., II PK 42/06, Lex nr 950622, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2008r., V CO 43/08,
Lex nr 564856).

Odnosząc powyższe rozważania do sytuacji faktycznej niniejszej sprawy, stwierdzić należało, iż prawidłowo uznał Sąd I instancji, że skoro rozstrzygnięcie, zawarte w zaskarżonej decyzji, oparte zostało na przepisie art. 103 a ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który uznany został
za niekonstytucyjny, to nie mógł on stanowić podstawy wstrzymania wypłaty emerytury ubezpieczonej od 1 października 2011r.

Oznacza to, że zawarty w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego jest całkowicie nieuzasadniony.

Z tych względów, Sąd Apelacyjny, podzielając stanowisko Sądu I instancji
i uznając zaskarżony wyrok za prawidłowy, na mocy art. 385 k.p.c. orzekł,
jak w sentencji.

/-/ SSA M. Małek-Bujak /-/ SSA J. Ansion /-/ SSA M. Żurecki

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

JR