Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Stanisław Jabłoński

Sędziowie SSO Anna Bałazińska – Goliszewska

SSR del. do SO Piotr Siemkowicz (spr.)

Protokolant Justyna Gdula

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Marka Janczyńskiego

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2014 r.

sprawy A. D. i M. D.

oskarżonych o przestępstwo z art. 284 § 1 k.k

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonych

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej

z dnia 20 sierpnia 2013 r. sygn. akt XII K 353/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu dla Wrocławia – Fabrycznej do ponownego rozpoznania.

IV Ka 1234/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 20 sierpnia 2013 r. w sprawie o sygn. akt XII K 353/12, Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Fabrycznej, Wydział XII Karny, uznał oskarżonych A. D. i M. D. za winnych tego, że w dniu 29 października 2009 r. we W. przy ul. (...) dokonali przywłaszczenia pieniędzy w kwocie 19.320 zł na szkodę R. R. i E. R., tj. czynu z art. 284 § 1 kk, i za to na podstawie art. 284 § 1 kk wymierzył im kary po 6 miesięcy pozbawienia wolności, przy czym na podstawie art. 69 § 1 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk Sąd wykonanie wobec oskarżonych orzeczonych kar pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okresy 2 lat próby.

Dodatkowo, na podstawie art. 72 § 2 kk, Sąd orzekł wobec oskarżonej A. D. oraz M. D. obowiązek naprawienia szkody w terminie 1 roku, poprzez zapłacenie przez każdego z oskarżonych kwot po 9.660 zł na rzecz pokrzywdzonych R. R. i E. R..
Sąd Rejonowy zasądził również na podstawie art. 627 kpk solidarnie od oskarżonych A. D. i M. D. na rzecz oskarżyciela subsydiarnego R. R. kwotę 1.242 zł oraz na rzecz oskarżyciela subsydiarnego E. R. kwotę 1.242 zł, tytułem poniesionych przez tych oskarżycieli subsydiarnych kosztów, w tym kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd I instancji na podstawie art. 627 kpk i art. 2 ust 1 ustawy o opłatach w sprawach karnych, zasądził także od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe na nich przypadające, w wysokości po 230 złotych, w tym wymierzył im opłaty w wysokości po 120 złotych.

Przedmiotowy wyrok Sądu Rejonowego zaskarżyli w ustawowym terminie oskarżeni za pośrednictwem swojego obrońcy w całości, na podstawie art. 427 § 2 kpk oraz art. 438 pkt 1, 2 i 3 kpk zarzucając przedmiotowemu wyrokowi:

1)  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 284 § 1 kk poprzez błędną jego wykładnię i przyjęcie przez Sąd Rejonowy, że oskarżeni swoim zachowaniem wypełnili znamiona strony podmiotowej przestępstwa stypizowanego w art. 284 § 1 kk, podczas gdy oskarżonym nie sposób jest przypisać, aby działali z zamiarem bezpośrednim kierunkowym i aby mieli wolę polegającą na bezprawnym zatrzymaniu pieniędzy pokrzywdzonych, a jedynie pobierali oni od nich opłaty z tytułu wynajmu samochodu marki O. (...) w okresie od sierpnia 2008 roku do sierpnia 2009 roku;

2)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku mający wpływ na jego treść, przez przyjęcie, że:

- pokrzywdzeni w okresie od lipca 2007 roku do lipca 2008 roku dokonywali płatności w ten sposób, iż z wynagrodzenia R. R. oskarżeni potrącali kwotę około 930 złotych miesięcznie na poczet rat leasingowych, podczas gdy okoliczność ta nie została wskazana jakimkolwiek dokumentem;
- opłaty, jakich pokrzywdzeni dokonywali w okresie od sierpnia 2008 roku do maja 2009 roku, a więc w okresie kiedy R. R. nie był już zatrudniony w spółce (...) Sp. z o. o., stanowiły spłatę rat leasingowych pojazdu marki O. (...), podczas gdy pokrzywdzeni ponosili opłatę za wynajem tego pojazdu;
- pokrzywdzeni przekazali oskarżonym kwotę 22.320 złotych, podczas gdy okoliczność ta nie została wykazana jakimkolwiek dokumentem.

Dodatkowo obrońca oskarżonych podniósł w apelacji obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wydanego w niniejszej sprawie wyroku:
- tj. art. 410 kpk w zw. z art. 4 oraz 7 kpk, polegającą na oparciu wyroku jedynie na części ujawnionego materiału dowodowego i pominięciu analizy całokształtu przeprowadzonych dowodów, w szczególności zaś pominięciu analizy wyjaśnień oskarżonych oraz zeznań świadków P. K., J. Z., R. G. i K. G., co skutkowało rażąco błędnymi ustaleniami, że oskarżeni przywłaszczyli pieniądze pokrzywdzonych z zamiarem bezpośrednim, tym samym włączając te pieniądze do swojego majątku, podczas gdy pieniądze zapłacone przez pokrzywdzonych stanowiły zapłatę za wynajem pojazdu marki O. (...), który R. R. użytkował w okresie od sierpnia 2008 roku do maja 2009 roku;

- tj. art. 4 kpk w zw. z art. 7 kpk poprzez oparcie orzeczenia o winie oskarżonych głównie w oparciu o zeznania pokrzywdzonych i pominięcie dowodów korzystnych dla oskarżonych, a w szczególności z wyjaśnień oskarżonych, które zostały niesłusznie ocenione przez Sąd Rejonowy w ten sposób, że wyjaśnienia te stanowią jedynie przyjętą przez oskarżonych linię obrony, przez co Sąd Rejonowy nie dał wiary tym wyjaśnieniom zwłaszcza w zakresie, iż w czasie kiedy R. R. pracował w spółce (...) Sp. z o. o. korzystał on z pojazdu marki O. (...) praktycznie bez ponoszenia kosztów oraz pominięcie zeznań świadków P. K., J. Z., R. G. i K. G., które w ocenie Sądu Rejonowego mogą być niewiarygodne, gdyż osoby te nadal są związane z oskarżonymi;

- tj. art. 5 § 2 kpk. poprzez nierozstrzygnięcie istniejących w niniejszej sprawie wątpliwości na korzyść oskarżonych, podczas gdy analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego w tym wyjaśnień oskarżonych i zeznań świadków P. K., J. Z., R. G. i K. G. wskazują, iż zachodzą zbyt daleko idące wątpliwości co do sprawstwa i winy oskarżonych, a Sąd meriti nie miał uzasadnionych podstaw do odrzucenia wersji zdarzenia przedstawionej przez oskarżonych, w szczególności w zakresie warunków oraz charakteru umowy, jaką oskarżeni zawarli z pokrzywdzonymi, zwłaszcza że nie było innych dowodów wskazujących na winę oskarżonych prócz zeznań pokrzywdzonych, co powinno skutkować rozstrzygnięciem wszelkich wątpliwości na korzyść oskarżonych;

- tj. art. 424 § 1 pkt 2 kpk poprzez brak wyczerpującego wskazania w uzasadnieniu wyroku zamiaru i celu przywłaszczenia przez oskarżonych pieniędzy wpłacanych przez pokrzywdzonych za wynajem pojazdu marki O. (...), przez co nie sposób uznać, iż oskarżeni swoim zachowaniem wypełnili znamiona strony podmiotowej czynu opisanego w art. 284 § 1 kk.

Wskazując na powyższe obrońca oskarżonych na podstawie art. 427 § 1 i § 2 kpk i art. 437 § 1 i § 2 kpk wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy zważył , co następuje:

Apelacja wniesiona przez obrońcę oskarżonych zasługuje na uwzględnienie, jednakże z innych względów niż podnoszone w apelacji.

Na wstępie wskazać należy, iż zgodnie z treścią art. 55 § 1 kpk, w razie powtórnego wydania przez Prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania w wypadku o którym mowa w art. 330 § 2 kpk, pokrzywdzony może w terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu wnieść akt oskarżenia do Sądu, dołączając po jednym odpisie dla każdego oskarżonego oraz dla Prokuratora, przy czym zgodnie z treścią art. 55 § 2 kpk w/w akt oskarżenia wniesiony przez pokrzywdzonego powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata lub radcę prawnego.

W tym miejscu zauważyć także należy, iż osobą składającą zawiadomienie o podejrzeniu popełnieniu przestępstwa z art. 286 § 1 kk do Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia – Psie Pole, był jedynie R. R. - reprezentowany przez pełnomocnika w osobie adw. L. K.. Także jedynie R. R. miał status osoby pokrzywdzonej w toczącym się postępowaniu przygotowawczym o nr 1 Ds. 1938/11 oraz tylko dla R. R. oraz reprezentującego go pełnomocnika doręczane były przez Prokuratora decyzje procesowe w przedmiotowym postępowaniu przygotowawczym – w tym pierwsze postanowienie o umorzeniu dochodzenia z dnia 18.03.2011 r. ( uchylone następnie postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej z dnia 17 maja 2011 r., w sprawie o sygn. XII Kp 355/11 ), oraz drugie postanowienie o umorzeniu dochodzenia z dnia 9.12.2011 r. Tym samym uznać należy, iż jedynie R. R. przysługiwało prawo do wniesienia za pośrednictwem reprezentującego go pełnomocnika, subsydiarnego aktu oskarżenia do Sądu w zakresie czynu uprzednio objętego zakończonym postępowaniem przygotowawczym. Faktycznie natomiast subsydiarny akt oskarżenia sporządzony i podpisany przez pełnomocnika, wniesiony został przez dwóch oskarżycieli subsydiarnych - R. R. oraz E. R., która w zakończonym postępowaniu przygotowawczym nie posiadała statusu osoby pokrzywdzonej.

Zauważyć również należy, że jak wynika z analizy treści obu postanowień Prokuratora o umorzeniu dochodzenia, postępowanie przygotowawcze prowadzone pod nadzorem Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia – Psie Pole, dotyczyło czynu z art. 286 § 1 kk, mającego polegać na doprowadzeniu R. R. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w okresie od sierpnia 2007 r. do sierpnia 2010 r. we W. przez M. D., który po zawarciu ustnej umowy na spłatę rat leasingowych w kwocie 22.320 zł na samochód osobowy m-ki O. (...) z możliwością użytkowania i odkupienia pojazdu przez R. R., nie wywiązał się z zawiązanej umowy. Tym samym niezależnie od okoliczności, iż postępowanie przygotowawcze prowadzone było jedynie „w sprawie” oraz nie wkroczyło ono w fazę postępowania przeciwko konkretnej osobie, opis czynu przyjęty przez Prokuratora nie obejmował swoim zakresem osoby A. D. – co do której jako osoby oskarżonej również wniesiony został subsydiarny akt oskarżenia.

Nie ulega także wątpliwości, że wadliwym jest sam wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabryczna, zaś wady te są tego rodzaju, iż skutkować mogły one jedynie uchyleniem przedmiotowego wyroku Sądu I instancji i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania. Zauważyć bowiem należy, iż postępowanie przygotowawcze prowadzone było w sprawie o czyn z art. 286 § 1 kk, a także zarzut dotyczący przestępstwa oszustwa z art. 286 § 1 kk sformułowany został w subsydiarnym akcie oskarżenia. Oczywistym jest przy tym, iż sprawa zainicjowana subsydiarnym aktem oskarżenia dotyczyć musi tego samego – tożsamego podmiotowo i przedmiotowo czynu, w zakresie którego uprzednio toczyło się postępowanie przygotowawcze. Dla zachowania tożsamości czynu niezbędna jest tym samym niezmienność podmiotu czynu, przedmiotu ochrony, a w razie poczynienia innych ustaleń co do czasu i miejsca czynu, także tożsamości osoby pokrzywdzonej ( por Wyrok SN z dn. 25 sierpnia 2010 r. II KK 186/10, LEX nr 619624 ).

Jak natomiast wynika z analizy treści wyroku Sądu I instancji, Sąd ten uznał oskarżonych A. D. i M. D. za winnych tego, że w dniu 29 października 2009 r. we W. przy ul. (...) dokonali przywłaszczenia pieniędzy w kwocie 19.320 zł na szkodę R. R. i E. R., tj. czynu z art. 284 § 1 kk. Tym samym Sąd I instancji uznał oskarżonych za winnych czynu, co do którego Prokurator nie prowadził postępowania przygotowawczego, albowiem postępowanie to dotyczyło jedynie czynu z art. 286 § 1 kk. Sąd wyszedł więc w wyroku poza dopuszczalne granice zakreślone treścią zarzutu subsydiarnego aktu oskarżenia, a uprzednio – toczącego się postępowania przygotowawczego. Nie ulega bowiem wątpliwości w kontekście art. 55 § 1 kpk, iż Sąd I instancji może ewentualnie zmodyfikować sam opis czynu sformułowanego w subsydiarnym akcie oskarżenia, natomiast nie może zupełnie wykraczać poza granice tego zarzutu, jak również skazać oskarżonych za faktycznie zupełnie inny czyn, niż uprzednio objęty był toczącym się postępowaniem przygotowawczym.

Podkreślić również należy, że niezależnie od przyjęcia przez Sąd I instancji w wyroku kwalifikacji czynu oskarżonych z art. 284 § 1 kk – a więc wykroczenia w tym zakresie poza granice aktu oskarżenia, Sąd uznał również, iż przestępstwo to miało zostać popełnione przez oskarżonych w dniu 29 października 2009 r. Tym samym Sąd ponownie wyszedł poza dopuszczalne granice zarzutu aktu oskarżenia, albowiem zarzut subsydiarnego aktu oskarżenia dotyczący czynu z art. 286 § 1 kk, ograniczał się jedynie do okresu czasu od sierpnia 2007 r. do sierpnia 2009 r. – a to z uwagi na modyfikację zarzutu subsydiarnego aktu oskarżenia uczynioną przez pełnomocnika oskarżonych na rozprawie w dniu 25.09.2012 r. ( K. 25 ). Tym samym przyjmując jako datę czynu dzień 29 października 2009 r. Sąd w sposób oczywisty wykroczył poza dopuszczalny zakres przedmiotowy czynu, który był podstawą zarzutu zawartego w subsydiarnym akcie oskarżenia.

Wskazane powyżej okoliczności skutkowały uchyleniem wyroku Sądu I instancji oraz przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd I instancji rozważy w pierwszej kolejności, czy subsydiarny akt oskarżenia wniesiony w przedmiotowej sprawie do Sądu był dopuszczalny w kontekście art. 55 § 1 kpk, a jeżeli tak, to w jakim zakresie. W szczególności Sąd rozważy, czy z uwagi na brak statusu osoby pokrzywdzonej w toczącym się postępowaniu przygotowawczym, w/w subsydiarny akt oskarżenia mógł także zostać wniesiony przez drugiego oskarżyciela subsydiarnego - E. R.. W razie odpowiedzi negatywnej, Sąd rozważy także potrzebę skierowania sprawy na posiedzenie w trybie art. 339 § 2 pkt 1 kpk w celu oceny czy w sprawie nie zachodzi podstawa do częściowego umorzenia postępowania w trybie art. 17 § 1 pkt 9 kpk co do części subsydiarnego aktu oskarżenia wniesionego przez E. R., z uwagi na brak skargi uprawnionego oskarżyciela w tym zakresie. Sąd oceni także czy dopuszczalnym w kontekście granic uprzednio prowadzonego postępowania przygotowawczego, było rozszerzenie w subsydiarnym akcie oskarżenia opisu czynu przyjętego wcześniej przez Prokuratora, poprzez włączenie do tego opisu również drugiego sprawcy zarzucanego przestępstwa z art. 286 § 1 kk – A. D..

W zależności od dokonanej w powyższym zakresie oceny, Sąd I instancji podejmie dalsze czynności procesowe, w szczególności kierując subsydiarny akt oskarżenia ( w całości lub w części ) do rozpoznania na rozprawie, oraz przeprowadzi postępowanie dowodowe w niezbędnym zakresie, w celu oceny czy oskarżeni swoim działaniem dopuścili się zarzucanego im w subsydiarnym akcie oskarżenia przestępstwa, w okresie czasu objętym tym subsydiarnym aktem oskarżenia.