Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 14 lutego 1997 r.
II UKN 79/96
1. Wydając decyzję o wymierzeniu dodatkowej składki na ubezpieczenie
społeczne pracowników na podstawie § 5 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz
rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (jednolity tekst: Dz.
U. z 1993 r., Nr 68, poz. 330 ze zm.), ZUS działając na wniosek uprawnionego
organu nie ma obowiązku kontrolowania czy i w jaki zakresie doszło do
przekroczenia dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla
zdrowia.
2. Przepis art. 393 pkt 5 KPC nie wyłącza kasacji w sprawie opisanej w
punkcie pierwszym.
Przewodniczący SSN: Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Maria
Tyszel, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 1997 r. sprawy z wniosku
Kombinatu Cementowo-Wapienniczego "W." Spółka Akcyjna w D. przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w Ł. o składkę na ubezpieczenie społeczne, na
skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Łodzi z dnia 12 września 1996 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 27 listopada 1995 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
Z.W. wymierzył Kombinatowi Cementowo-Wapienniczemu "W." SA w D., poczynając
od dnia 1 grudnia 1995 r., dodatkową składkę na ubezpieczenie społeczne pra-
cowników w wysokości 7% podstawy wymiaru składki w związku z wnioskiem Okrę-
gowego Inspektora Pracy w Ł. z dnia 31 października 1995 r. Jako podstawę prawną
decyzji organ rentowy wskazał art. 11 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o
organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 1989 r., Nr
25, poz. 137 ze zm.) oraz § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r.
w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne,
zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z
ubezpieczenia społecznego (jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r., Nr 68, poz. 330 ze zm.).
Odwołanie Kombinatu od tej decyzji Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Łodzi oddalił wyrokiem z dnia 15 lipca 1996 r. Sąd ustalił, że wniosek
Okręgowego Inspektora Pracy w Ł. o wymierzenie dodatkowej składki był spo-
wodowany systematycznym wzrostem w latach 1993-1995 liczby pracowników
bezpośrednio produkcyjnych zatrudnionych w warunkach przekroczenia najwyższych
dopuszczalnych stężeń (NDS) i natężeń (NDN) czynników szkodliwych dla zdrowia.
Przekroczenie NDS pyłów w 1993 r. występowało na 24 stanowiskach pracy i obejmo-
wało 152 osoby. Przekroczenie NDN hałasu występowało na 17 stanowiskach obej-
mując 84 osoby. Liczby te uległy znacznemu podwyższeniu w roku 1994 i pierwszym
półroczu 1995 r., dochodząc odpowiednio do 50 stanowisk z 239 osobami pracującymi
w warunkach przekroczenia NDS pyłów i 29 stanowisk z 138 osobami w warunkach
przekraczających NDN hałasu. W toku postępowania odwoławczego Państwowa
Inspekcja Pracy-Okręgowy Inspektorat Pracy w Ł. potwierdził prawidłowość działania
Inspektora Pracy.
Apelację od tego wyroku wniesioną przez Kombinat Cementowo-Wapienniczy
Sąd Apelacyjny w Łodzi oddalił. Sąd ten podzielił trafność zarzutu apelującego, że w
postępowaniu sądowym kontrolą winny być objęte także merytoryczne przesłanki
decyzji "warunkujące ocenę, czy ustalenia uprawnionego inspektora uzasadniały
wymierzenie dodatkowej składki", doszedł jednak do przekonania, że zaskarżony wyrok
jest zasadny. Fakt, że wyniki pomiarów w II półroczu 1995 r. i I półroczu 1996 r.
wykazały poprawę warunków pracy, nie mógł mieć wpływu na ocenę sprawy, która
dotyczy innego okresu. Utrzymująca się poprawa warunków pracy uczyniła skutecznymi
starania zakładu pracy o zaprzestanie pobierania dodatkowej składki na ubezpieczenie
społeczne.
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją Kombinat i zarzucając naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie § 5 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. oraz przepisów postępowania "poprzez
nieustosunkowanie się do przedstawionych dowodów w postaci protokołów kontroli
Państwowej Inspekcji Pracy ze stycznia i lipca 1996 r.", wniósł "o uchylenie zaskarżo-
nego wyroku w całości i uchylenie decyzji ZUS lub uchylenie... wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu lub Sądowi Wojewódzkiemu
w Łodzi".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W myśl art. 392 § 1 KPC kasacja do Sądu Najwyższego przysługuje stronie od
wyroku wydanego przez sąd drugiej instancji i kończącego postępowanie w sprawie (a
więc wyroku oddalającego apelację, albo zmieniającego wyrok sądu pierwszej instancji i
orzekającego co do istoty sprawy).
W rozpoznawanej sprawie kasacja jest możliwa i nie wyłączona przedmiotowo
przez przepis art. 393 pkt 1 i 5 KPC. Przedmiotem sprawy jest zasadność wymierzenia
skarżącemu dodatkowej składki na ubezpieczenie społeczne w oparciu o § 5 ust. 1
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia
społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego
(jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r. Nr 68, poz. 330 ze zm.). Ma ona więc odmienny
charakter od sprawy dotyczącej określenia podstawy wymiaru składek na ubezpie-
czenie społeczne pracowników (§ 7 powołanego rozporządzenia), w której kasacja nie
jest dopuszczalna w myśl art. 393 pkt 5 KPC. Biorąc pod uwagę tę okoliczność oraz
wartość przedmiotu zaskarżenia (znacznie wyższa niż pięć tysięcy złotych), przyjęto
dopuszczalność kasacji w rozpoznawanej sprawie.
Kasacja może być oparta na naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego
wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie lub (i) naruszenie przepisów postępowania,
jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 393
1
KPC). W
niniejszej sprawie - jako jej podstawy - powołano nie tylko naruszenie prawa
materialnego, ale także naruszenie przepisów postępowania, z tym że nie wskazano
jakie przepisy procedury i w jakim stadium postępowania przed sądem drugiej instancji
zostały naruszone. Takie określenie podstawy kasacji nie odpowiada wymaganiom
zawartym w art. 393
3
KPC i stąd uniemożliwia - w tym zakresie - kontrolę sądową
kasacji.
Nie jest natomiast uzasadniona kasacja, gdy zarzuca naruszenie przez Sąd
Apelacyjny prawa materialnego, to jest § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29
stycznia 1990 r. Przepis ten wskazuje na obowiązek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
wymierzenia dodatkowej składki na ubezpieczenie społeczne pracowników zakładu
pracy, w którym stwierdzono pogorszenie warunków pracy, wyrażające się między
innymi wzrostem udziału liczby zatrudnionych w warunkach przekroczenia najwyższych
dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia oraz przy pracach
szczególnie uciążliwych w liczbie zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji, o ile
okręgowy inspektor pracy Państwowej Inspekcji Pracy złoży taki wniosek.
Mimo więc że decyzja w tym przedmiocie - jako dotycząca wymierzenia składek
na ubezpieczenie społeczne - należy do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych i podlega zaskarżeniu (art. 11 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 23 ust. 1 pkt 1
ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecz-
nych - tekst jednolity Dz. U. z 1989 r., Nr 25, poz. 137 ze zm.), to jednak jej mery-
toryczną podstawą jest wniosek uprawnionego inspektora pracy Państwowej Inspekcji
Pracy, który podlega kontroli przewidzianej w ustawie z dnia 6 marca 1981 r. o
Państwowej Inspekcji Pracy (jednolity tekst: Dz. U. z 1985 r. Nr 54, poz. 276 ze zm.). W
tej sprawie wystąpienie Okręgowego Inspektora Pracy w Ł. z dnia 31 października 1995
r. o wymierzenie dodatkowej składki na ubezpieczenie społeczne było weryfikowane w
trakcie postępowania odwoławczego przed Państwową Inspekcją Pracy - Okręgowym
Inspektoratem Pracy w Ł., który w piśmie z dnia 27 lutego 1996 r. potwierdził
prawidłowość działania Okręgowego Inspektora Pracy. W takiej sytuacji organ rentowy
nie ma obowiązku kontrolowania, czy i w jakim zakresie doszło do przekroczenia
dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, działając jedynie
na wniosek uprawnionego organu.
Postępowanie sądowe objęło ocenę merytorycznych przesłanek decyzji i pot-
wierdziło pogorszenie warunków pracy w Kombinacie, gdy chodzi o czynnik wymieniony
w § 5 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. Ocena
zagrożeń zawodowych objęła lata 1993-1995 i wykazała systematyczny wzrost liczby
pracowników, bezpośrednio produkcyjnych, zatrudnionych w warunkach przekroczenia
najwyższych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, to zaś uzasadniało
wniosek okręgowego inspektora pracy i decyzję organu rentowego kontrolowaną w toku
postępowania instancyjnego w tej sprawie. Takie stanowisko Sądu Apelacyjnego
wyrażone na podstawie oceny materiału dowodowego nie narusza przepisów
postępowania i nie podlega, w zakresie trafności ustaleń faktycznych, kontroli Sądu
Najwyższego w postępowaniu kasacyjnym. Nie jest trafny podniesiony w kasacji zarzut
naruszenia prawa materialnego polegający na przyjęciu przez Sąd Apelacyjny, że na
ocenę zasadności i zgodności z prawem zaskarżonej decyzji nie mogą mieć wpływu
wyniki pomiarów za drugie półrocze 1995 r. i pierwsze półrocze 1996 r. Takie
stanowisko Sądu odpowiada prawu, skoro okoliczności te nie dotyczą okresu
poddanego kontroli inspektora pracy. Wykazują one pewną poprawę w zakresie dotąd
istniejących uchybień i jako takie mogą uzasadniać wystąpienie przez uprawniony
organ do Oddziału ZUS o zaniechanie wymierzania dodatkowej składki na ubez-
pieczenie społeczne, ale nie czynią zaskarżonej decyzji "automatycznie" bezzasadną.
Te wszystkie okoliczności dają podstawę do stwierdzenia, że kasacja nie jest
oparta na usprawiedliwionych podstawach, co mając na uwadze orzeczono jak w
sentencji po myśli art. 393
12
KPC.
========================================