Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 kwietnia 1997 r.
II UKN 54/97
Zobowiązania wspólników spółki cywilnej z tytułu składek na ubezpie-
czenie społeczne pracowników są zobowiązaniami związanymi z działalnością
spółki.
Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Barbara Wagner, Andrzej
Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 1997 r. sprawy z wniosku
Elżbiety C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w W. o składki
ubezpieczeniowe, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego
we Wrocławiu z dnia 17 lipca 1996 r. [...]
1. o d d a l i ł kasację,
2. zasądził od wnioskodawczyni Elżbiety C. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych-Oddziału w W. kwotę 1800 (słownie: jeden tysiąc osiemset) zł tytułem
zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za wszystkie instancje.
U z a s a d n i e n i e
Elżbieta C. w kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych we Wrocławiu z dnia 17 lipca 1996 r. [...] oddalającego jej rewizję od
wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17
kwietnia 1996 r. [...] oddalającego odwołanie Elżbiety C. od decyzji Zakładu Ubezpie-
czeń Społecznych-Oddziału w W. z dnia 8 czerwca 1995 r. [...] zobowiązującej wnios-
kodawczynię do uiszczenia na rzecz ZUS-u zadłużenia z powodu nieopłacania składek
na ubezpieczenie społeczne przez wspólnika wnioskodawczyni, Krzysztofa G., za okres
od grudnia 1991 r. do marca 1995 r., w kwocie 21.656 zł 13 gr, zarzuciła zaskarżonemu
wyrokowi naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie, a w szczególności przepisów art. 864 KC oraz art. 47 ustawy z dnia 19
grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 108,
poz. 486 ze zm.) przez przyjęcie solidarnej odpowiedzialności wnioskodawczyni za
zobowiązania osobiste Krzysztofa G. nie wynikające z działalności spółki cywilnej w
stosunku do ZUS-u. Wniosła o orzeczenie co do istoty sprawy i zmianę zaskarżonego
wyroku przez zmianę decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w W. z dnia
8 czerwca 1995 r. [...] w ten sposób, że ?zwolni stronę powodową Elżbietę C. od
spłacenia na rzecz strony pozwanej kwoty 21.656,13 zł (...) tytułem składek na
ubezpieczenie społeczne@ lub ?uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu II instancji oraz
wyroku Sądu I instancji w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.@
W uzasadnieniu podstaw kasacyjnych podniosła, że przyjęcie przez Sąd prze-
pisu art. 47 ustawy o zobowiązaniach podatkowych za podstawę zaskarżonego wyroku
jest błędne. Powyższy przepis dotyczy bowiem tylko takich zobowiązań, które dotyczą i
wynikają ze wspólnie prowadzonej, w ramach spółki cywilnej, działalności gos-
podarczej. Brak przesłanki wspólnego prowadzenia działalności gospodarczej, mimo
istnienia wyłącznie formalnych więzi między wspólnikami, nie może rodzić odpo-
wiedzialności solidarnej za zobowiązania inne niż te, które by wynikały ze wspólnej ich
działalności. Tymczasem w okresie od listopada 1991 r. do chwili rozwiązania spółki na
mocy wyroku sądowego wnioskodawczyni i Krzysztof G. prowadzili ?całkowicie
niezależną od siebie działalność gospodarczą@, czego przejawem jest prowadzenie
oddzielnych kont dla celów prowadzonej działalności gospodarczej i zatrudnianie przez
każdego ze wspólników własnych pracowników. Jedynym elementem łączących
wspólników był wspólny lokal służący im do wykonywania i prowadzenia swoich
odrębnych działalności.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z przepisem § 1 pkt 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lutego
1989 r. w sprawie rozciągnięcia przepisów ustawy o zobowiązaniach podatkowych na
niektóre rodzaje świadczeń pieniężnych oraz określania właściwości organów
podatkowych w zakresie umarzania zaległości podatkowych (Dz.U. Nr 6 poz. 40 ze zm.)
do należności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu składek na ubezpieczenie
społeczne i składek na zaopatrzenie emerytalne stosuje się przepisy ustawy z dnia 19
grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 108,
poz. 486 ze zm.), w zakresie określonym przepisami art. 14-17, 20, 21, 23-29 oraz art.
40-49 tej ustawy. Z przepisu art. 47 ustawy o zobowiązaniach podatkowych wynika zaś,
że wspólnik spółki jawnej, komandytowej, nie będący komandytariuszem oraz spółki
cywilnej opowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i pozostałymi
wspólnikami za wszystkie zobowiązania podatkowe spółki i wspólników związane z
działalnością spółki.
Trafny jest pogląd Sądu, że zobowiązania wspólników spółki cywilnej z tytułu
składek na ubezpieczenie społeczne pracowników są zobowiązaniami związanymi z
działalnością spółki. Wynikają one bowiem z faktu prowadzenia działalności gospodar-
czej w formie spółki cywilnej, jak prawidłowo przyjął Sąd, a także z faktu, że zatrud-
nianie pracowników i opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne są istotnymi
elementami tej działalności. Nie ulega zatem wątpliwości, że do zobowiązań
wspólników spółki cywilnej z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne pra-
cowników stosuje się przepisy art. 47 ustawy o zobowiązaniach podatkowych.
Zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne pracowników są zobowią-
zaniami wspólników spółki cywilnej nie zaś zobowiązaniami tej spółki. Wprawdzie po-
wyższy przepis ustawy o zobowiązaniach podatkowych rozróżnia zobowiązania podat-
kowe spółki i zobowiązania podatkowe wspólników, jednakże rozróżnienie to nie odnosi
się do spółki cywilnej i jej wspólników. Podmiotami praw i obowiązków są jedynie
wspólnicy spółki cywilnej, natomiast spółka cywilna, [...] nie ma zdolności prawnej, a
zatem nie może być samodzielnym podmiotem praw i obowiązków, w tym praw i
obowiązków w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych. Należy ponadto wskazać, że
przepis art. 47 ustawy o zobowiązaniach podatkowych stanowi o solidarnej
odpowiedzialności wspólnika ze spółką i pozostałymi wspólnikami, podczas gdy przepis
art. 864 KC przewiduje jedynie solidarną odpowiedzialność wspólników spółki cywilnej.
Przyjęcie, że wspólnik spółki cywilnej odpowiada solidarnie ze spółką i pozostałymi
wspólnikami tej spółki za zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne
pracowników byłoby sprzeczne z istotą spółki cywilnej.
Przewidzianej w art. 47 ustawy o zobowiązaniach podatkowych w związku z § 1
pkt 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lutego 1989 r. w sprawie rozciągnięcia
przepisów ustawy o zobowiązaniach podatkowych na niektóre rodzaje świadczeń
pieniężnych oraz określania właściwości organów podatkowych w zakresie umarzania
zaległości podatkowych solidarnej odpowiedzialności wspólników spółki cywilnej za
zobowiązania z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne pracowników nie
uchylają poczynione przez wspólników ustalenia, że każdy ze wspólników będzie
zatrudniał własnych pracowników i opłacał za nich składki na ubezpieczenie społeczne
na oddzielne konta ubezpieczeniowe. Jak trafnie wskazał Sąd, przepisy o
zobowiązaniach podatkowych mają charakter przepisów bezwzględnie obowiązujących,
co oznacza, że ewentualne postanowienia zawarte w umowie spółki cywilnej, co do
odpowiedzialności wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych poszczególnych
wspólników są prawnie bezskuteczne względem tego Zakładu.
Należy podzielić pogląd Sądu, że zarzuty co do braku wspólnego celu gospo-
darczego wnioskodawczyni i wspólnika, faktycznej rozdzielności prowadzonych przez
wspólników działalności gospodarczych i oświadczeń Krzysztofa G., iż powstała za-
ległość wobec organu rentowego jest jego zobowiązaniem osobistym, nie mają zna-
czenia prawnego dla istnienia odpowiedzialności solidarnej przewidzianej w art. 47
ustawy o zobowiązaniach podatkowych, skoro powyższe zaległości powstały w okresie,
gdy wspólnicy pozostawali w spółce (wyrok SN z dnia 24 sierpnia 1967 r., II CR 187/67,
OSNCP 1968 z. 5 poz. 89).
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================