Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 maja 1997 r.
II UKN 95/97
Sąd Najwyższy uchyla zaskarżony wyrok sądu drugiej instancji i poprze-
dzający go wyrok sądu pierwszej instancji, wtedy gdy istnieje konieczność
ponownego przeprowadzenia postępowania dowodowego.
Przewodniczący SSN: Maria Tyszel, Sędziowie SN: Barbara Wagner, Andrzej
Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 maja 1997 r. sprawy z wniosku
Maksymiliana R. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w C. o
prawo do renty inwalidzkiej, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Ape-
lacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 6 listopada
1996 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 11 czerwca 1996 r. [...] i
przekazał sprawę do ponownego rozpoznania temu Sądowi.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w C. decyzją z dnia 31 stycznia 1995
r. odmówił Maksymalianowi R. prawa do renty inwalidzkiej na podstawie przepisów
ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin
(Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), stwierdzając, że zgodnie z orzeczeniem Komisji
Lekarskiej z dnia 21 grudnia 1994 r. wnioskodawca został zaliczony do III grupy, lecz
jego inwalidztwo nie powstało w ciągu 18 miesięcy od dnia ustania zatrudnienia.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyrokiem
z dnia 29 czerwca 1995 r. [...] oddalił odwołanie wnioskodawcy od powyższej decyzji.
Sąd po zasięgnięciu opinii biegłego specjalisty chorób wewnętrznych ustalił, że
bezsporne inwalidztwo wnioskodawcy w II grupie datuje się od października 1994 r.,
kiedy to po raz pierwszy wystąpiły objawy marskości wątroby. Inwalidztwo nie powstało
w okresie do 30 kwietnia 1993 r., a zatem odwołujący się nie spełnił przesłanki
wymienionej w art. 32 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników.
Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 20 grudnia 1995 r. [...], po
rozpoznaniu rewizji wnioskodawcy od powyższego wyroku, uchylił zaskarżony wyrok i
sprawę przekazał Sądowi Wojewódzkiemu do ponownego rozpoznania. W ocenie Sądu
Apelacyjnego Sąd Wojewódzki nie wyjaśnił w świetle opinii biegłej, czy w październiku
1994 r. powstało u ubezpieczonego od razu inwalidztwo II grupy, czy też wcześniej i od
kiedy istniało inwalidztwo w III grupie. Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Wojewódzki
powinien dopuścić dowód z opinii biegłego odpowiedniej specjalności dla wyjaśnienia
tej kwestii.
Sąd Wojewódzki w Katowicach wyrokiem z dnia 11 czerwca 1996 r. [...] po
ponownym rozpoznaniu sprawy, oddalił odwołanie ubezpieczonego. Sąd dopuścił
dowód z opinii biegłego sądowego lekarza internisty - reumatologa i ustalił, że inwa-
lidztwo powstało od października 1994 r., a przed tą datą nie istniało u ubezpieczonego
inwalidztwo jakiejkolwiek grupy w rozumieniu art. 24 ustawy o zaopatrzeniu emerytal-
nym pracowników i ich rodzin.
Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 6 listopada 1996 r. [...] oddalił
rewizję wnioskodawcy od powyższego wyroku. W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd
Wojewódzki w pełni wykonał zalecenia Sądu Apelacyjnego, wnikliwie rozpoznał sprawę
i właściwie ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy, nie przekraczając granic
swobodnej oceny dowodów określonej w art. 233 KPC.
Ubezpieczony w kasacji zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie przepisów
postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, a to:
- art. 233 KPC poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przy ustalaniu
iż opinia biegłego reumatologa z dnia 8 marca 1996 r. jest wiarygodna w części
dotyczącej ustalenia daty powstania inwalidztwa III grupy,
- art. 278 § 1 KPC poprzez przyjęcie, iż opinia biegłego reumatologa z dnia 8 marca
1996 r. stanowi w pełni wykonanie zalecenia Sądu Apelacyjnego z poprzedniego
rozpoznania sprawy na okoliczność daty powstania inwalidztwa,
- art. 286 KPC przez ustalenie, iż opinia biegłego reumatologa z dnia 8 marca 1996 r.
nie wymaga wyjaśnienia ze względu na jej treść, ani też nie zachodzi w związku z jej
treścią potrzeba zażądania opinii dodatkowej innych biegłych,
- art. 290 § 1 KPC poprzez ustalenie, że opinia biegłego reumatologa z dnia 8 marca
1996 r. stanowi miarodajny dowód ?innego zespołu biegłych sądowych@ na okolicz-
ność powstania u ubezpieczonego inwalidztwa w związku ze stwierdzoną u niego mars-
kością wątroby z oznakami niewydolności.
Wskazując na powyższe podstawy kasacyjne ubezpieczony wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i ?utrzymanie w mocy wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 11 czerwca 1996 r.@ oraz o
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przed oceną zarzutów kasacyjnych niezbędne jest zwrócenie uwagi na nastę-
pujące istotne elementy stanu faktycznego sprawy: zatrudnienie wnioskodawcy ustało z
dniem 31 października 1991 r., okres powstania inwalidztwa Sądy obu instancji ustaliły
na październik 1994 r., zarówno Sądy, jak i biegli lekarze, byli zgodni w ocenie, że w
październiku 1994 r. wnioskodawca był inwalidą II grupy z przyczyn internistycznych
(marskość wątroby z objawami niewydolności). Podkreślenie tej ostatniej okoliczności
Sąd Najwyższy uważa za celowe i niezbędne dlatego, że w zasadzie nie jest możliwe,
by inwalidztwo II grupy - czyli niezdolność do wykonywania jakiegokolwiek zatrudnienia
(art. 24 ust. 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), powstało z dnia na dzień. Trafnie zatem
podniósł wnioskodawca, że brak dowodów leczenia sprzed października 1994 r. nie
może świadczyć o tym, iż wcześniej nie był inwalidą przynajmniej III grupy; przeciwnie,
stan zaawansowania choroby stwierdzony w październiku 1994 r. wskazuje na to, że z
pewnością choroba rozwijała się wcześniej. Analiza akt sprawy świadczy jednak o tym,
że ani Sądy, ani też biegli nie rozważali sprawy na tej płaszczyźnie.
Sąd Apelacyjny w Katowicach uchylając wyrokiem z dnia 20 grudnia 1995 r,
niekorzystny dla wnioskodawcy wyrok Sadu Wojewódzkiego w Katowicach z dnia 29
czerwca 1995 r., zalecił temu Sądowi ? przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego
odpowiedniej specjalności, który po przeprowadzeniu analizy procesu chorobowego u
ubezpieczonego i typowego rozwoju choroby wypowie się kiedy po raz pierwszy u
ubezpieczonego powstało inwalidztwo i której grupy.@ Obowiązkiem Sądu Wojewódz-
kiego było wykonać te zalecenia. Nie ulega zaś wątpliwości, że Sądowi Apelacyjnemu
chodziło o to, by Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę na rodzaj choroby wnios-
kodawcy, jej przebieg i proces rozwojowy dla tego rodzaju schorzeń i w zależności od
wyniku przeprowadzonej pod tym kątem analizy ocenił, kiedy po raz pierwszy wystąpiło
u wnioskodawcy inwalidztwo i której grupy. Wskazanie na potrzebę określenia
przyczyny inwalidztwa oznacza, że Sąd Apelacyjny dopuścił możliwość ustalenia u
wnioskodawcy III grupy inwalidztwa powstałego w okresie 18 miesięcy od ustania
zatrudnienia ( art. 32 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników). Tak więc
powinnością Sądu pierwszej instancji było wykonanie przytoczonych wskazań Sądu
Apelacyjnego.Trafnie więc zarzucił skarżący w kasacji, że opinia biegłego reumatologa
z dnia 8 marca 1996 r. nie mogła być podstawą ustaleń w sprawie ze względu na swoją
niewystarczalność, a przede wszystkim zasadny jest zarzut, że Sąd Wojewódzki nie
zastosował się do wiążących go zaleceń Sądu Apelacyjnego.
Jako prawidłowe należy uznać postanowienie Sądu Wojewódzkiego z dnia 4 kwietnia
1995 r. wskazujące biegłym konieczność ustalenia stopnia inwalidztwa przed dniem 30
kwietnia 1993 r., tj. przed upływem 18 miesięcy od ustania zatrudnienia. Z dokumentacji
lekarskiej znajdującej się w aktach sprawy wynika, że oprócz schorzenia wątroby
stwierdzono u wnioskodawcy obrzęki stóp i podudzi oraz zmiany troficzne skóry [...], a
ponadto z karty informacyjnej leczenia szpitalnego [...] wynika, że w październiku 1994
r. był hospitalizowany na oddziale chirurgicznym. Słuszny był przeto wniosek Sądu
Wojewódzkiego o potrzebie wydania opinii przez biegłego - specjalistę w dziedzinie
chirurgii, natomiast błędnie Sąd Wojewódzki w postanowieniu z dnia 19 lutego 1996 r.
dopuścił dowód z opinii biegłego reumatologa. Należy podkreślić, że zgodnie z § 2 ust.
1 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 6 sierpnia 1983 r. w
sprawie składu komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i zatrudnienia, trybu
postępowania, trybu kierowania na badania przez te komisje oraz szczegółowych zasad
ustalania inwalidztwa (Dz. U. Nr 47, poz. 214 ze zm.) w składzie obwodowej komisji
lekarskiej do spraw inwalidztwa i zatrudnienia powinno być dwóch lekarzy o
specjalnościach: internista i chirurg. Z orzeczenia Obwodowej Komisji Lekarskiej do
Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia z dnia 21 grudnia 1994 r. [...] wynika tymczasem, że
stan zdrowia wnioskodawcy oceniali dwaj lekarze interniści, nie było natomiast chirurga.
Tym bardziej więc w postępowaniu sądowym powinien wypowiedzieć się lekarz tej
specjalności. Ponadto Sąd rozważy, czy z uwagi na charakter schorzenia byłoby celowe
zasięgnięcie opinii odpowiedniej kliniki.
Sąd Apelacyjny w Katowicach wydając zaskarżony wyrok pominął wszystkie
wymienione wyżej okoliczności, w związku z czym trafny jest zarzut skarżącego, że
wyrok ten został wydany z naruszeniem przepisów postępowania, które miało istotny
wpływ na wynik sprawy. Dlatego też Sąd Najwyższy uwzględnił kasację i uchylił nie
tylko zaskarżony wyrok, ale także poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódzkiego.
Istnieje bowiem konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego co do
okoliczności wskazanych wyżej.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================