Pełny tekst orzeczenia

1
Wyrok z dnia 16 maja 1997 r.
I PKN 157/97
Zawiadomienie pracodawcy przez uprawniony organ ogólnopolskiego
związku zawodowego o utworzeniu zakładowej organizacji związkowej oraz
wskazanie osoby przewodniczącego zarządu tej organizacji jest wystarczające
dla powstania po stronie pracodawcy obowiązku uzyskania zgody zarządu
zakładowej organizacji związkowej na wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku
pracy z tym przewodniczącym (art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych, Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.).
Przewodniczący SSN: Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Adam
Józefowicz, Jerzy Kuźniar.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 16 maja 1997 r. sprawy z powództwa
Wiesława G. przeciwko Hucie Szkła "J." SA w J. o uznanie wypowiedzenia umowy o
pracę za bezskuteczne, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Przemyślu z dnia 20 grudnia 1996 r.
[...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 23 września 1996 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Jarosławiu
oddalił powództwo Wiesława G. przeciwko Hucie Szkła "J." SA o uznanie wypo-
wiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne. W uzasadnieniu Sąd Rejonowy podał, że
powód był zatrudniony od 1980 r., ostatnio na stanowisku operatora maszyn
szklarskich. Dnia 10 lutego 1996 r. Komisja Krajowa Wolnego Związku Zawodowego
"L." poinformowała dyrekcję pozwanej, że 1 lutego 1996 r. ukonstytuowała się Komisja
Zakładowa WZZ "L." w Hucie Szkła "J." SA. Sąd Rejonowy ustalił, że do powyższej
informacji dołączono pismo z dnia 1 stycznia 1996 r., w którym podano skład osobowy
organów związkowych i liczbę członków związku. Pismem z dnia 8 stycznia 1996 r.
strona pozwana zwróciła się do Komisji Zakładowej WZZ "L." o przedstawienie statutu
związku, a w dniu 6 marca 1996 r. do powoda jako przewodniczącego Komisji
Zakładowej o przekazanie listy członków związku. Ani powód ani przewodniczący
Komisji Krajowej nie udzielili odpowiedzi na te pisma. Sąd pierwszej instancji ustalił, że
powód w dniach 28 lutego 1996 r., 6 i 27 marca 1996 r., od 21 do 27 maja 1996 r. i 5
czerwca 1996 r. uchylał się od świadczenia pracy i mimo wezwań strony pozwanej nie
usprawiedliwił nieobecności. Pismem z dnia 8 lipca 1996 r. strona pozwana wy-
powiedziała powodowi umowę o pracę. Sąd pierwszej instancji przyjął, że powód
opuszczając dni pracy bez usprawiedliwienia dopuścił się ciężkiego naruszenia obo-
wiązków pracowniczych, a zatem wypowiedzenie umowy o pracę było słuszne. Sąd
2
Rejonowy uznał, że strona pozwana nie miała obowiązku konsultowania zamiaru wypo-
wiedzenia powodowi umowy o pracę albowiem WZZ "L." mimo wezwań nie przedstawił
pracodawcy statutu związku ani uchwały o powołaniu zakładowej organizacji
związkowej.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Przemyślu, wyrokiem
z dnia 20 grudnia 1996 r. [...] zmienił wyrok Sądu Rejonowego w ten sposób, że
przywrócił powoda do pracy i zasądził na jego rzecz wynagrodzenie za czas pozos-
tawania bez pracy. Sąd Wojewódzki uznał za zasadny zarzut braku konsultacji z
organizacją związkową wypowiedzenia powodowi umowy o pracę. Wywiódł, że zgodnie
z art. 12 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych - związek zawodowy powstaje z mocy
uchwały o jego utworzeniu, podjętej przez co najmniej 10 osób uprawnionych do
tworzenia związków zawodowych. Z dniem zarejestrowania związek zawodowy oraz
jego jednostki organizacyjne wskazane w statucie, nabywają osobowość prawną. Sąd
Wojewódzki podkreślił, że poza sporem jest, iż WZZ "L." został zarejestrowany. Strona
pozwana w dniu 14 lutego 1996 r. potwierdziła odbiór pisma informującego o
ukonstytuowaniu się komisji zakładowej oraz została poinformowana o jej składzie
osobowym, z powodem jako przewodniczącym. Nie można przyjąć, że strona pozwana
była zwolniona z obowiązku konsultacji zamiaru wypowiedzenia powodowi umowy o
pracę z uwagi na treść art. 30 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych. Powyższa
wątpliwość, czy pracownik korzysta z obrony zakładowej organizacji związkowej mogła-
by mieć miejsce, zdaniem Sądu Wojewódzkiego, gdyby chodziło o osobę nie zrzeszoną
w tej organizacji albo zrzeszoną, co do której zakład pracy nie miałby wiadomości
dotyczącej jej przynależności do danego związku. Strona pozwana miała wiadomość,
że powód jest zrzeszony w związku zawodowym, a nadto pełni funkcję
przewodniczącego komisji zakładowej, a zatem korzysta z ochrony przewidzianej w art.
32 ustawy o związkach zawodowych. Nadto Sąd Wojewódzki uznał, że nie można
zgodzić się ze stanowiskiem, iż powód dopuścił się ciężkiego naruszenia obowiązków
pracowniczych, bowiem uchylał się od świadczenia pracy i nie usprawiedliwił swojej
nieobecności we wskazanych dniach. Każda planowana nieobecność powoda
zgłaszana była bowiem pisemnie. Sąd Wojewódzki uznał, że można jedynie
zastanawiać się, czy powyższe pisma spełniały warunki art. 31 ustawy o związkach
zawodowych oraz wydanego na jej podstawie rozporządzenia Rady Ministrów, a także
czy informowanie pracodawcy o planowanej nieobecności nie dezorganizowało pracy.
W żadnym jednak wypadku nie można mówić, że strona pozwana nie znała przyczyny
nieobecności powoda, a tym samym, że dopuścił się on ciężkiego naruszenia obowiąz-
ków pracowniczych.
Wyrok ten zaskarżyła kasacją strona pozwana. Zarzuciła naruszenie prawa
materialnego, tj. art. 9, art. 12 ust. 1 i art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 o
związkach zawodowych - przez błędną ich wykładnię; art. 30 ust. 2, art 30 ust. 2
1
, art.
32 ust. 1. ustawy o związkach zawodowych oraz art. 38 § 1 Kodeksu pracy - przez ich
niewłaściwe zastosowanie; art. 45 § 1 Kodeksu pracy, art. 31 ust. 1 pkt 1 ustawy o
związkach zawodowych oraz § 6 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 maja 1992
r. w sprawie udzielania bezpłatnych urlopów oraz zwolnień od pracy pracownikom
pełniącym z wyboru funkcje w związkach zawodowych (Dz.U. Nr 45, poz. 201).
Zarzuciła także naruszenie art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Wniosła o
3
uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie temu Sądowi sprawy do po-
nownego rozpoznania ewentualnie, o zmianę tego wyroku przez oddalenie powództwa i
zasądzenie kosztów postępowania. Zdaniem strony pozwanej żaden organ WZZ "L."
nie podjął uchwały o utworzeniu zakładowej organizacji związkowej tego związku w
zakładzie pracy strony pozwanej. Wobec powyższego, taka zakładowa organizacja
związkowa nie powstała. Błędna wykładnia art. 9 ustawy o związkach zawodowych
polega zdaniem strony pozwanej na tym, że Sąd drugiej instancji uznał, iż
zawiadomienie złożone pracodawcy w imieniu WZZ "L." przez przewodniczącego
Komisji Krajowej jest uchwałą, a więc podstawą powołującą w zakładzie pracy zakła-
dową organizację związkową.Tymczasem przedmiotowego zawiadomienia nie można
potraktować nawet jako prawidłowego oświadczenia o powstaniu takiej zakładowej
organizacji. Strona pozwana podniosła, że Sąd Wojewódzki myli powstanie związku
zawodowego z powstaniem zakładowej organizacji związkowej oraz kwestię
bezprawności działania organu związkowego z istnieniem zakładowej organizacji
związkowej. Strona pozwana zarzuciła, że w myśl art. 30 ust. 2, oraz ust. 2
1
ustawy
związkach zawodowych oraz art. 38 § 1 Kodeksu pracy, pracodawca zwolniony jest z
obowiązku współdziałania z zakładową organizacją związkową w indywidualnych
sprawach ze stosunku pracy tych pracowników, którzy nie znaleźli się na związkowej
liście pracowników objętych ochroną związkową. Strona pozwana otrzymała listy pra-
cowników objętych ochroną działających w jej zakładzie pracy organizacji związkowych,
jednak powód na nich nie figurował. Strona pozwana zwróciła się również do powoda o
dostarczenie listy członków WZZ "L." i innych osób objętych ochroną tej organizacji,
jednak nie otrzymała na to pismo odpowiedzi. Nieprzekazanie pracodawcy listy osób
objętych ochroną zakładowej organizacji związkowej zwalnia pracodawcę z obowiązku
współpracy z nią. Zdaniem strony pozwanej, nałożenie na zakładową organizację
związkową obowiązku przedłożenia listy członków i osób reprezentowanych dotyczy
również obowiązku wskazania przez tę organizację na tej liście osób pełniących funkcje
określone w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Zdaniem strony pozwanej,
Sąd Wojewódzki naruszył art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych uznając, że
samo poinformowanie pracodawcy przez pracownika, iż jest on zrzeszony w związkach
zawodowych, jak również pełni funkcję przewodniczącego komisji zakładowej, stanowią
wystarczającą przesłankę zakazu zwalniania takiego pracownika. W kasacji stwierdzo-
no, że Sąd Wojewódzki dopuścił się także naruszenia art. 45 Kodeksu pracy. Powód
nie usprawiedliwiał bowiem swych powtarzających się nieobecności w pracy mimo
dodatkowego wezwania pozwanej. Powtarzające się często, nie usprawiedliwione nieo-
becności dezorganizowały proces pracy na stanowisku powoda do tego stopnia, że
można je charakteryzować nawet jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków
pracowniczych. Zdaniem strony pozwanej naruszenie art. 233 § 1 Kodeksu
postępowania cywilnego przez Sąd Wojewódzki polegało na tym, iż przekroczył on
zakres swobodnego uznania w ocenie zgromadzonego materiału dowodowego, w ten
sposób, że uznał powstanie w pozwanym zakładzie pracy zakładowej organizacji
związkowej, wyłącznie na podstawie dokumentów pochodzących od powoda lub z WZZ
"L.".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Istotną okolicznością dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy jest ustalenie czy
powód był przewodniczącym Komisji Zakładowej, istniejącej u strony pozwanej
zakładowej organizacji związkowej Wolnego Związku Zawodowego "L.". Zgodnie
bowiem z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U.
Nr 55, poz. 234 ze zm.) pracodawca nie może bez zgody zarządu zakładowej
organizacji związkowej wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z pracownikiem
będącym członkiem zarządu lub komisji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej w
czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu. Sądy obu instancji
bez przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 KPC) ustaliły, że w
dniu 10 lutego 1996 r. Komisja Krajowa Wolnego Związku Zawodowego "L."
poinformowała dyrekcję pozwanego, że 1 lutego 1996 r. ukonstytuowała się Komisja
Zakładowa WZZ "L." w Hucie Szkła "J." SA. Ustaliły, też że do powyższej informacji
dołączono pismo z dnia 1 stycznia 1996 r., w którym podano skład osobowy organów
związkowych i liczbę członków związku, a w szczególności stwierdzono, iż powód jest
przewodniczącym Komisji Zakładowej. Czynność ta została dokonana przed
nowelizacją ustawy o związkach zawodowych, wynikającą z ustawy z dnia 2 czerwca
1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 24,
poz. 110). Była to więc czynność skuteczna względem pracodawcy, skoro omawiane
pismo podpisał przewodniczący ogólnopolskiego związku zawodowego, a więc
niewątpliwie osoba uprawniona do reprezentowania na zewnątrz organu związku
(między innymi względem pracodawcy). Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy o związkach
zawodowych są to organizacje niezależne w swojej działalności statutowej od
pracodawców, administracji państwowej i samorządu terytorialnego oraz od innych
organizacji. Ich wewnętrzne struktury organizacyjne są kształtowane swobodnie na
podstawie statutów i uchwał związkowych (art. 9 tej ustawy). Tworzenie wewnętrznej
struktury organizacyjnej związków zawodowych nie podlega kontroli pracodawcy,
zwłaszcza co do zachowania przepisów statutowych czy innych wewnętrznych
przepisów wynikających z uchwał związkowych. Zasada niezależności (autonomii)
związków zawodowych w kształtowaniu wewnętrznej struktury organizacyjnej była
wielokrotnie podkreślana w orzecznictwie (por. np. uchwałę składu siedmiu sędziów z
dnia 25 marca 1993 r., I PZP 73/92, OSNCP 1993 z. 10 poz. 169, OSP 1994 z. 2 poz.
34 z aprobującą glosą T. Kuczyńskiego czy uchwałę z dnia 26 października 1988 r., III
PZP 37/88, OSPiKA 1989 z. 4 poz. 73 z glosą W. Masewicza). W tej sytuacji słusznie
Sąd drugiej instancji uznał, że zawiadomienie pracodawcy przez uprawniony organ
ogólnopolskiego związku zawodowego o utworzeniu zakładowej organizacji związkowej
oraz wskazanie osoby przewodniczącego zarządu tej organizacji, było wystarczające.
Ani pracodawca ani Sądy nie mogły w tej sytuacji wkraczać w ocenę, czy utworzenie
takiej struktury było zgodne z wewnętrzną procedurą wynikającą ze statutu czy innych
uchwał związku zawodowego. Można jedynie dodatkowo stwierdzić, że ze statutu
Wolnego Związku Zawodowego "L." wynika, iż ogniwa związku powstają z oddolnej
inicjatywy pracowników, tworzących w tym celu zakładowe komitety założycielskie (§ 8
statutu). Nie jest więc w tym zakresie konieczne podejmowanie uchwał przez
odpowiednie władze związkowe.
Wejście w życie nowelizacji ustawy o związkach zawodowych (nowy przepis art.
5
30 ust. 2
1
) nie spowodowało, że zawiadomienie z dnia 10 lutego 1996 r. straciło
znaczenie dla uznania szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy powoda. Gdyby
nawet przyjąć, że nowy przepis art. 30 ust. 2
1
ustawy o związkach zawodowych dotyczy
także informacji o składzie osobowym organów związkowych i wynikającym z niego
zakresie szczególnej ochrony, to żaden przepis nie pozbawił skuteczności czynności
dokonanych przed wejściem w życie tego przepisu. Zawiadomienie pozwanego
pracodawcy o tym, że powód jest przewodniczącym zarządu zakładowej organizacji
związkowej było więc skuteczne i powodowało, iż pracodawca miał obowiązek
respektować szczególną ochronę trwałości stosunku pracy powoda, co najmniej przez
jeden rok od tego zawiadomienia (argument z treści art. 32 ust. 1 in fine ustawy związ-
kowej). Tym samym słusznie Sąd drugiej instancji przyjął, że powód podlegał szcze-
gólnej ochronie trwałości stosunku pracy, a wypowiedzenie mu umowy o pracę nastąpi-
ło z naruszeniem art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, co prowadzi do
uwzględnienia jego powództwa o przywrócenie do pracy.
W tym zakresie nie ma większego znaczenia ocena zachowania powoda w
zakresie nieobecności w pracy w celu wykonywania funkcji związkowych. Nawet gdyby
przyjąć, że nie zachował on wszystkich warunków formalnych związanych z uzyskaniem
tego zwolnienia (w tym zakresie należy powołać analizę przeprowadzoną w wyroku z
dnia 5 czerwca 1996 r., I PRN 104/95, OSNAPiUS 1997 nr 4 poz. 52 i wyroku z dnia 5
czerwca 1996 r., I PRN 37/96, OSNAPiUS 1997 nr 3 poz. 36, OSP 1997 z. 3 poz. 51 z
aprobującą glosą T. Kuczyńskiego), to i tak nie byłoby możliwe uznanie, że jego
zachowanie było na tyle rażące, aby przywrócenie go do pracy ocenić jako sprzeczne
ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa czy zasadami współżycia
społecznego (por. np. uchwała z dnia 30 marca 1994 r., I PZP 40/93, OSNCP 1994 z.
12 poz. 230, OSP 1995 z. 4 poz. 81 z aprobującą glosą U. Jackowiak; wyrok z dnia 18
stycznia 1996 r., I PRN 103/95, OSNAPiUS 1996 nr 15 poz. 210 czy wyrok z dnia 20
listopada 1996 r., I PKN 14/96, OSNAPiUS 1997 nr 12 poz. 218).
Wobec tego należało uznać, że kasacja strony pozwanej nie miała uspra-
wiedliwionych podstaw i podlegała oddaleniu z mocy art. 393
12
KPC.
========================================