Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 29 października 1997 r.
II UKN 311/97
W sprawach odsetek za zwłokę od nie opłaconych w terminie składek
na ubezpieczenie społeczne pracowników nie stosuje się przepisu art. 5 KC.
Przewodniczący SSN: Maria Tyszel, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar, Andrzej
Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 29 października 1997 r. sprawy z
wniosku Odzieżowej Spółdzielni Inwalidów "W." w O. przeciwko Zakładowi Ubezpie-
czeń Społecznych-Oddziałowi w S. o składki na ubezpieczenie społeczne, na skutek
kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądy Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Gdańsku z dnia 10 kwietnia 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wyro-
kiem z dnia 6 listopada 1996 r. [...] zmienił zaskarżoną odwołaniem Odzieżowej Spół-
dzielni Inwalidów „W.” w O. decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w
S. z dnia 13 czerwca 1996 r., którą zobowiązano wnioskodawcę do zapłacenia różni-
cy składek na ubezpieczenie społeczne za zatrudnionego pracownika oraz odsetek
za zwłokę naliczonych od przypisanej kwoty, w ten sposób że wnioskodawca nie ma
obowiązku zapłaty odsetek za zwłokę w kwocie 6.938, 20 zł. W uzasadnieniu wyroku
Sąd stwierdził, że bezspornym jest, iż Spółdzielnia zatrudniała pracownicę na podsta-
wie sfałszowanych przez tę pracownicę dokumentów, co skutkowało opłacenie
składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia tej pracownicy w wysokości
5% podstawy wymiaru składki. Okoliczność ta została ujawniona w toku przeprowa-
dzonej kontroli w dniu 8 maja 1996 r., która wykazała, że różnica w wysokości opła-
canych składek dotyczy okresu od kwietnia 1991 r. do marca 1996 r. Sąd uznał, że
trafne jest stanowisko wnioskodawcy, który domaga się wyliczenia odsetek za
zwłokę, poczynając od dnia kontroli przeprowadzonej przez ZUS, ponieważ od tej
2
chwili stało się wymagalne żądanie pozwanego w odniesieniu do kwoty dodatkowego
wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Zgodnie z przepisem art. 11 ust. 1 pkt
1 i 3 ustawy o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych do zakresu dzia-
łania ZUS należy stwierdzenie i ustalenie obowiązku ubezpieczenia społecznego
oraz wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenie społeczne. Zatem pozwany
ponosi winę za nieprawidłowe wymierzenie składki, bowiem powinien należycie kon-
trolować dokumenty tak, żeby wymiar składki był prawidłowy.
Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 10 kwietnia 1997 r. [...] zmienił
zaskarżony apelacją ZUS powyższy wyrok Sądu Wojewódzkiego w ten sposób, że
nałożył na Odzieżową Spółdzielnię Inwalidów obowiązek zapłaty odsetek za opóźnie-
nie w kwocie 5.519,80 zł. W uzasadnieniu wyroku Sąd przyjął, iż materialnoprawną
podstawę dochodzenia przez organ rentowy odsetek od nie opłaconych w terminie
składek na ubezpieczenie społeczne stanowi przepis art. 34 ustawy o organizacji i
finansowaniu ubezpieczeń społecznych odsyłający w zakresie wysokości i zasad na-
leżnych z tego tytułu odsetek do przepisów o zobowiązaniach podatkowych. Zgodnie
zaś z art. 20 ust. 1 ustawy o zobowiązaniach podatkowych odsetki za zwłokę przysłu-
gują w razie zaległości podatkowych, przy czym zaległością podatkową jest podatek
nie uiszczony w terminie płatności. Skoro zatem w sprawie jest niesporne, że Spół-
dzielnia przez cały okres zatrudnienia jednej z pracownic odprowadzała za nią
składki na ubezpieczenie społeczne w zaniżonej wysokości, to zważywszy na sposób
i terminy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne określone w § 14 ust. 1 i 10
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne oraz rozliczania składek i
świadczeń z ubezpieczenia społecznego, należy przyjąć, że różnica nieopłaconych
składek za okres nieprzedawniony stanowi zaległość w rozumieniu art. 19 ust. 1
ustawy o zobowiązaniach podatkowych, od których na podstawie art. 20 tej ustawy
przysługują odsetki za zwłokę. Odsetki te przysługują przy tym za okres od następne-
go dnia po upływie określonego w ustawie lub w przepisach szczególnych terminu
płatności do dnia zapłaty włącznie.
Powodowa Spółdzielnia w kasacji od powyższego wyroku zarzuciła temu
wyrokowi naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisów art. 19 i
20 ustawy o zobowiązaniach podatkowych oraz naruszenie przepisów postępowania
przez nieuwzględnienie w orzeczeniu Sądu Apelacyjnego dowodów przedstawionych
przez powódkę, w szczególności dokumentów kontroli „uzasadniających czasokres
3
dodatkowego wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne oraz innych pism złożo-
nych przez powódkę” i wskazując na powyższe podstawy wniosła „o uchylenie zas-
karżonego wyroku i jego zmianę w ten sposób, aby stwierdzić, że ciążący na powód-
ce obowiązek zapłaty odsetek za zwłokę w wysokości 5.519,80 zł nie istnieje.”
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W rozpoznawanej sprawie jest niesporne, że Spółdzielnia przez cały okres
zatrudnienia jednej z pracownic Kazimiery G. opłacała składki na ubezpieczenie spo-
łeczne tej pracownicy w zaniżonej wysokości z powodu sfałszowania przez nią doku-
mentu stwierdzającego jej inwalidztwo. Stosownie do przepisów art. 33 ust. 1 i 2
ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecz-
nych (jednolity tekst: Dz. U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.) zakłady pracy są obo-
wiązane opłacać z własnych środków składki na ubezpieczenie za okres trwania
ubezpieczenia społecznego każdego pracownika w terminie i w trybie określonych w
przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wy-
sokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do
ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia
społecznego (jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r. Nr 68, poz. 330 ze zm.). Zgodnie zaś z
przepisem art. 34 tej ustawy od nie opłaconych w terminie składek na ubezpieczenie
społeczne Zakład Ubezpieczeń Społecznych pobiera odsetki za zwłokę na zasadach
i w wysokości określonych przepisami o zobowiązaniach podatkowych. Należy więc
stwierdzić, że powodowa Spółdzielnia nie wykonała w terminie ciążącego na niej
obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości wymaganej
przepisami prawa, a zatem Zakład Ubezpieczeń Społecznych był obowiązany do
pobrania odsetek za zwłokę od nie opłaconych w terminie składek na ubezpieczenie
społeczne według przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach
podatkowych ( jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486 ze zm.).
Nie jest trafny zarzut kasacji, że odpowiedzialność zakładu pracy z tytułu
opłacania składek na ubezpieczenie społeczne pracowników w zaniżonej wysokości
powstaje od dnia przeprowadzenia kontroli, w wyniku której stwierdzono sfałszowa-
nie tego dokumentu. Zgodnie bowiem z art. 19 ustawy o zobowiązaniach podatko-
wych podatek nie uiszczony w terminie jest zaległością podatkową, stosownie zaś do
przepisu art. 20 ust. 1 tej ustawy od zaległości podatkowej pobiera się odsetki za
4
zwłokę. Powyższe przepisy ustawy o zobowiązaniach podatkowych nie zajmują się
zagadnieniem, z czyjej winy powstały zaległości w opłacaniu składek na ubezpiecze-
nie społeczne. Oznacza to, że w każdej sytuacji faktycznej nie opłacenie w terminie
składek na ubezpieczenie społeczne rodzi dla zakładu pracy następstwa w postaci
obowiązku uiszczenia od nich odsetek za zwłokę. Dla rozpatrywanej sprawy nie ma
zatem znaczenia prawnego zarówno kwestia winy pracownika, który sfałszował do-
kumenty stanowiące podstawę do obliczenia wysokości składki na ubezpieczenie
społeczne pracownika, jak i winy zakładu pracy, który w odpowiednim czasie nie dos-
trzegł fałszerstwa ani też okoliczność, że popełnienie fałszerstwa dokumentu organy
rentowe stwierdziły dopiero po przeprowadzeniu kolejnej, staranniejszej kontroli; bez
znaczenia jest także podniesiona w kasacji okoliczność, że wyegzekwowanie od pra-
cownika należnej kwoty odsetek jest niemożliwe z uwagi na jego trudną sytuację.
Należy ponadto stwierdzić, że chybiony jest także zarzut naruszenia art. 5 KC.
Wbrew bowiem twierdzeniom wnoszącego kasację przepis art. 5 KC nie ma zastoso-
wania w sprawach objętych przepisami art. 19 i 20 ustawy o zobowiązaniach podat-
kowych, a zatem rozważanie zagadnienia rozkładu winy i odpowiedzialności zakładu
pracy i organu rentowego w kwestii powstałych zaległości z tytułu nie opłaconych w
terminie składek na ubezpieczenie społeczne jest w tej sytuacji bezprzedmiotowe.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji
========================================