Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 9 stycznia 1998 r.
II UKN 429/97
Jeżeli wniosek uprawnionego do świadczeń przewidzianych w ustawie z
dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i
członków ich rodzin (jednolity tekst: Dz. U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133 ze zm.) do-
kładnie określał jakiego świadczenia dochodził zainteresowany, nie było obo-
wiązkiem organu rentowego dodatkowe pouczanie strony o ewentualnie in-
nych świadczeniach określonych w przepisach, których przyznania może się
ona domagać ani wskazywać warunków koniecznych dla ich przyznania.
Przewodniczący SSN: Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Myszka, Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 1998 r. sprawy z wniosku
Jana P. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi Re-
gionalnemu w Ł. o wcześniejsze przyznanie prawa do emerytury, na skutek kasacji
wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Łodzi z dnia 22 kwietnia 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację i zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata Lesława
G. [...] kwotę 10 zł (dziesięć) tytułem zwrotu kosztów nie opłaconej pomocy prawnej
udzielonej z urzędu.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 5 grudnia 1996 r., Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecz-
nego-Oddział Regionalny w Ł. przyznała wnioskodawcy Janowi P. prawo do emery-
tury rolniczej od dnia 1 lipca 1996 r., to jest na okres 3 miesięcy poprzedzających
miesiąc zgłoszenia wniosku o świadczenie.
W odwołaniu od powyższej decyzji wnioskodawca domagał się wypłaty świad-
czenia emerytalnego z należnym wyrównaniem od 1987 r. W jego ocenie skoro w
chwili składania wniosku o rentę inwalidzką rolniczą w 1996 r. osiągnął już wiek
- 2 -
emerytalny (miał ukończone 69 lat życia), to obowiązkiem organu rentowego było
przyznanie mu prawa do emerytury jako świadczenia korzystniejszego niż renta in-
walidzka rolnicza.
Wyrokiem z dnia 24 stycznia 1997 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Łodzi oddalił odwołanie. Sąd ten ustalił, iż wnioskodawca, uro-
dzony dnia 23 lipca 1918 r. wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o emeryturę
rolniczą w dniu 10 października 1996 r.
Mając na uwadze treść art. 99 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrze-
niu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) w związku
z art. 52 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym
rolników (jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r. Nr 71, poz. 342 ze zm.), Sąd I instancji
przyjął, iż zaskarżona decyzja jest trafna, bowiem powołane przepisy pozwalały
przyznać emeryturę jedynie na okres 3 miesięcy wstecz od miesiąca złożenia wnios-
ku o świadczenie, a więc w tej sprawie poczynając od dnia 1 lipca 1996 r. Stanowis-
ko to podzielił Sąd Apelacyjny w Łodzi, który wyrokiem z dnia 22 kwietnia 1997 r. [...]
oddalił apelację wnioskodawcy. Dodatkowo Sąd ten wskazał, że gdyby nawet przy-
jąć, że już w roku 1986 organ rentowy miał obowiązek ustalić ubezpieczonemu
prawo do emerytury, to nie poniósł on z tego tytułu żadnej szkody, bowiem tak eme-
rytura, jak i renta inwalidzka przysługiwały w podstawowej wysokości najniższej
emeryturze pracowniczej. "Twierdzenia apelującego, że emerytura była świadcze-
niem korzystniejszym są bezpodstawne".
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją wnioskodawca i zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisu art. 33 ust. 1 ustawy o ubez-
pieczeniu społecznym rolników przez nieuwzględnienie prawa wnioskodawcy do wy-
boru świadczenia, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu
pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Woje-
wódzkiemu. Zdaniem składającego kasację "w dacie rozpoznawania wniosku z 1986
r. organ rentowy posiadał wszystkie informacje świadczące o istnieniu dwóch pods-
taw do wypłaty świadczeń, winien więc umożliwić wnioskodawcy dokonanie wyboru".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
- 3 -
Stosownie do przepisu art. 393
11
KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach kasacji, co oznacza, że związany jest jej podstawami i wnioskami, a z
urzędu bierze pod uwagę jedynie nieważność postępowania.
Jedynym zarzutem kasacji (jej podstawą) było naruszenie art. 33 ust. 1 ustawy
o ubezpieczeniu społecznym rolników, a więc naruszenie prawa materialnego przez
błędną wykładnię wskazanego przepisu. Zarzut ten oznacza, że Sąd Apelacyjny
niewłaściwie zrozumiał treść przepisu (błąd w wykładni prawa), tymczasem uzasad-
nienie powyższego w kasacji wskazuje na niewłaściwe zastosowanie prawa (w tym
wypadku niezastosowanie przepisu do ustalonych faktów). Tak określona podstawa
w sprawie nie występuje. Cały wywód kasacji sprowadza się do stwierdzenia, że Sąd
nie uwzględnił prawa wnioskodawcy do wyboru świadczenia i nie przyznał mu należ-
nej emerytury od 1987 r.
Nie jest wątpliwe, że wnioskodawca od 1986 r. pobiera rentę inwalidzką rolni-
czą, przyznaną mu na podstawie złożonego wniosku z 16 grudnia 1986 r. i w oparciu
o art. 16 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników in-
dywidualnych i członków ich rodzin (jednolity tekst: Dz. U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133
ze zm.). W myśl art. 38 ust. 2 i 3 ustawy świadczenia w niej przewidziane, przyzna-
wane były na wniosek zainteresowanego, a wniosek stanowił podstawę do ustalenia
prawa do emerytury lub renty. Z powyższego wynika niewątpliwie, że sytuację
prawną wnioskodawcy określa powołana ustawa z dnia 14 grudnia 1982 r. a nie
obecnie obowiązująca ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. Tym samym zarzut naru-
szenia art. 33 ust. 1 tej ostatniej ustawy zawarty w kasacji jest całkowicie chybiony i
nie daje podstaw do jego merytorycznej oceny.
Sąd Apelacyjny trafnie wskazał, że działanie organu rentowego jest ograni-
czone wnioskiem ubezpieczonego. Gdy więc wniosek ten dokładnie określał jakiego
świadczenia dochodził zainteresowany, nie było rzeczą organu rentowego dodat-
kowe pouczanie strony o ewentualnie innych świadczeniach określonych w przepi-
sach, których przyznania może się ona domagać, ani wskazywać warunków ko-
niecznych dla ich przyznania. Wniosek strony przesądza o działaniu organu rento-
wego. Możliwość wyboru świadczenia, w wypadku zbiegu prawa do emerytury i renty
przewidzianych ustawą z dnia 14 grudnia 1982 r. regulował art. 35 tej ustawy, wska-
zując, że sam zainteresowany uprawniony był do dokonania wyboru jednego ze
- 4 -
świadczeń. Gdy więc wniosek Jana P. złożony w 1986 r. wyraźnie dotyczył przyzna-
nia renty inwalidzkiej, brak było podstaw do badania jego uprawnień do emerytury
rolniczej i rozstrzygania, czy istnieje zbieg prawa do emerytury i renty. W tych wa-
runkach, skoro kasacja nie zawierała usprawiedliwionych podstaw, należało ją odda-
lić na podstawie art. 393
12
KPC.
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie § 4 ust. 1
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 sierpnia 1983 r. w sprawie zasad
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej
z urzędu (Dz. U. Nr 51, poz. 230) w związku z § 17 ust. 2 pkt 1 i § 18 ust. 3 rozpo-
rządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 4 czerwca 1992 r. w sprawie opłat za
czynności adwokackie w postępowaniu przed organami wymiaru sprawiedliwości
(Dz. U. NR 48, poz. 220 ze zm.).
========================================