Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 maja 1998 r.
II UKN 44/98
Obowiązek udzielenia urlopu wychowawczego obciąża tylko praco-
dawcę, a nie organ rentowy, choćby przejął on obowiązek wypłaty zasiłku wy-
chowawczego zlikwidowanego pracodawcy (§ 22 ust. 2 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie urlopów i zasiłków wychowaw-
czych, Dz.U. Nr 60, poz. 277).
Przewodniczący SSN: Teresa Romer (sprawozdawca), Sędziowie SN: Roman
Kuczyński, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 maja 1998 r. sprawy z wniosku
Małgorzaty S.-K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w Ł. o
wypłatę zasiłku wychowawczego, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku
Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 30 paź-
dziernika 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w Ł. decyzją z dnia 14 stycznia
1997 r. odmówił Małgorzacie S.-K. prawa do zasiłku wychowawczego za okres od 1
stycznia 1997 r. do 31 grudnia 1997 r.
Wnioskodawczyni zaskarżyła decyzję organu rentowego do Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi. Domagała się zmiany decyzji
i przyznania oraz wypłaty zasiłku wychowawczego na bieżąco a nadto zasądzenia
zaległych zasiłków do dnia 19 kwietnia 1998 r. Wnosiła też o zasądzenie od Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych ekwiwalentu za nie wykorzystane urlopy za lata 1992 -
1998. Żądała także przywrócenia terminu do wniesienia wniosku o sprostowanie
świadectwa pracy wystawionego przez „M.” oraz dokonania tego sprostowania przez
2
wpisanie okresu zatrudnienia od dnia 1 października 1989 r. do 21 listopada 1998 r.
a także przedłużenia przez „M.” urlopu wychowawczego do dnia 21 kwietnia 1998 r.
Roszczenie o ekwiwalenty za urlop wypoczynkowy i sprostowanie świadectwa pracy
wnioskodawczyni cofnęła na rozprawie, ograniczając swoje żądanie do zasiłku wy-
chowawczego.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z
dnia 7 kwietnia 1997 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał Małgorzacie S.-K.
prawo do zasiłku wychowawczego za okres od 1 stycznia 1997 r. do 31 grudnia 1997
r., w pozostałej części odrzucił odwołanie. W uzasadnieniu wyroku Sąd stwierdził, że
skoro organ rentowy przejął obowiązki zlikwidowanego zakładu pracy, to w wypadku
złożenia przez wnioskodawczynię wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego
powinien jej tego urlopu udzielać. Wnioskodawczyni udzielono urlopu wycho-
wawczego od dnia 21 kwietnia 1992 r. i powinna była otrzymać ten urlop zgodnie z
przepisem rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r. i rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie urlopów i zasiłków wychowawczych
(Dz. U. Nr 60, poz. 277).
Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaskarżył powyższy wyrok apelacją. Wniósł
o jego zmianę i oddalenie odwołania. W apelacji podano zarzut naruszenia prawa
materialnego - rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie
urlopów wychowawczych.
Wnioskodawczyni wniosła o oddalenie apelacji.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z
dnia 30 października 1997 r. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie wniosko-
dawczyni. Sąd ten uznał za słuszne zastosowanie w sprawie § 22 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. Sąd Apelacyjny przyjął, że Małgorzata S.-K.
korzystała z urlopu wychowawczego do 31 grudnia 1996 r. i do tej daty przysługiwał
jej zasiłek wychowawczy na zasadach dotychczasowych.
Powyższy wyrok wnioskodawczyni zaskarżyła kasacją. Kasacja zawierała za-
rzut naruszenia przepisów prawa materialnego - § 22 ust. 2 pkt 2 wspomnianego
rozporządzenia Rady Ministrów oraz przepisów prawa procesowego. Pełnomocnik
wnioskodawczyni domagał się w związku z przytoczonymi zarzutami uchylenia wyro-
ku i przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
3
Kasacja nie ma uzasadnionych podstaw. Pracodawca „M.” udzielił wniosko-
dawczyni urlopu wychowawczego do dnia 31 grudnia 1996 r. Zasiłek wychowawczy
początkowo wypłacany przez pracodawcę, był następnie, na mocy § 8 rozporzą-
dzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r. w sprawie urlopów wychowawczych
(jednolity tekst: Dz. U. z 1990 r. Nr 76, poz. 454 ze zm.) wypłacony przez organ ren-
towy. W dniu 31 marca 1996 r. umowa o pracę z wnioskodawczynią została rozwią-
zana z powodu likwidacji zakładu pracy. Wnioskodawczyni w dniu 17 grudnia 1996 r.
zwróciła się do organu rentowego o udzielenie urlopu wychowawczego i wypłatę
zasiłku do dnia 31 grudnia 1997 r.
Sąd Apelacyjny zgodnie z treścią § 22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
28 maja 1996 r. w sprawie urlopów i zasiłków wychowawczych (Dz. U. Nr 60, poz.
277 ze zm.) przyjął, że z mocy ust. 2 pkt 1 tego przepisu, rozporządzenie Rady
Ministrów w sprawie urlopów wychowawczych z dnia 17 lipca 1981 r. utraciło moc.
Kwestię wypłaty zasiłku wychowawczego pracownikom, z którymi umowa o pracę
została rozwiązana z przyczyn dotyczących pracodawcy w czasie urlopu wycho-
wawczego, przed dniem wejścia w życie rozporządzenia z 28 maja 1996 r., reguluje
§ 22 ust. 2. Przepis ten stanowi, że zasady udzielania urlopu wychowawczego oraz
prawa i obowiązki z nim związane stosuje się do tych pracowników nadal - po upły-
wie okresu na jaki został udzielony urlop. Z przepisu tego, który odwołuje się tylko do
tych pracowników, którym pracodawca udzielił urlopu w czasie trwania stosunku
pracy wynika, że prawo udzielania urlopu wychowawczego przysługuje wyłącznie
pracodawcy, a nie organowi rentowemu (§ 3 rozporządzenia Rady Ministrów w
sprawie urlopów i zasiłków wychowawczych). Organ rentowy w określonych w rozpo-
rządzeniu o urlopach i zasiłkach wychowawczych warunkach przejmuje jedynie obo-
wiązek wypłaty zasiłku wychowawczego do czasu, na jaki urlop został udzielony
przez pracodawcę. Sąd pierwszej instancji, który uznał, że prawo do udzielenia
urlopu wychowawczego przysługuje organowi rentowemu naruszył § 3 rozporządze-
nia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. Sąd Apelacyjny zmieniając ten wyrok do-
konał prawidłowej wykładni przepisów omawianego rozporządzenia.
Nie są trafne zarzuty dotyczące naruszenia przepisów rozporządzenia o urlo-
pach wychowawczych przytoczone w kasacji. Wnoszący kasację, zarzut naruszenia
prawa materialnego - § 22 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28
maja 1996 r. w sprawie urlopów i zasiłków wychowawczych uzasadnia tym, że zas-
4
karżone orzeczenie nie zostało oparte na przepisach rozporządzenia Rady Ministrów
w sprawie urlopów wychowawczych z dnia 17 lipca 1981 r.
Zarzut ten trudno podzielić. W chwili wydawania przez organ rentowy decyzji
będącej przedmiotem sporu, rozporządzenie to utraciło już moc obowiązującą - § 23
rozporządzenia z dnia 28 maja 1996 r. Wyjątki dotyczące dalszego stosowania
przepisów uchylonego rozporządzenia są zawarte w § 2 ust. 2-5 rozporządzenia z
dnia 28 maja 1996 r.
Ubocznie Sąd Najwyższy zauważa, że również przepisy rozporządzenia z dnia
17 lipca 1981 r. prawo udzielania urlopu wychowawczego powierzały jedynie
pracodawcy (§ 3). Jednoznaczna jest treść art. 40a ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia
1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i
macierzyństwa (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 147 ze zm.). Przepis ten
stanowi, że zasiłek wychowawczy przysługuje pracownikowi korzystającemu z urlopu
wychowawczego. Skoro wnioskodawczyni przestała korzystać z urlopu wy-
chowawczego z dniem 31 grudnia 1996 r., to z tą datą utraciła prawo do zasiłku wy-
chowawczego. Potwierdza to również jednoznaczna treść § 2 ust. 2 rozporządzenia z
dnia 26 maja 1996 r. Ten właśnie przepis prawidłowo zastosował Sąd Apelacyjny. W
konsekwencji nie można też podzielić zawartego w kasacji zarzutu naruszenia przez
Sąd drugiej instancji przepisów postępowania - art. 328 § 2 KPC - polegającego, jak
to wynika z treści kasacji „na nieuwzględnieniu podstawy prawnej wyroku”. Podstawa
ta została wyraźnie przytoczona w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Nie można
uwzględnić wywodów kasacji dotyczących traktowania urlopu wychowawczego jako
równorzędnego okresowi zatrudnienia i wyprowadzania z tego dalszego istnienia
uprawnień pracowniczych, w tym prawa do żądania urlopu wychowawczego.
Sąd Najwyższy zauważa, że od dnia 1 listopada 1991 r. obowiązuje ustawa z
dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent oraz o zmianie niektó-
rych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), która okres urlopu wychowawczego
traktuje jako okres nieskładkowy (art. 4 ust. 1 pkt 6), a tym samym nie jest to okres
równorzędny z okresem zatrudnienia, niezależnie od wadliwości koncepcji wyprowa-
dzającej z „równorzędności” dla celów emerytalno-rentowych „równorzędność” w
prawach pracowniczych.
Brak jest również podstaw prawnych do zaakceptowania tej części uzasad-
nienia kasacji, w której zawarte jest kategoryczne twierdzenie, że przepis § 22 ust. 2
pkt 2 rozporządzenia z dnia 28 maja 1996 r. „nakazuje stronie pozwanej jako pod-
5
miotowi przyjmującemu obowiązki zlikwidowanego zakładu pracy”, stosowanie prze-
pisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r. Wyprowadzenie z tego
twierdzenia wniosku, że organ rentowy jest upoważniony do udzielania urlopu wy-
chowawczego oraz do takich działań jakie rozporządzenie o urlopach wychowaw-
czych przewiduje dla pracodawcy, jest wadliwe i sprzeczne z treścią § 22 rozporzą-
dzenia z dnia 28 maja 1996 r. Wbrew twierdzeniu kasacji ani ten przepis, ani jaki-
kolwiek inny przepis z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych, bądź prawa pracy w
przypadku, gdy do rozwiązania stosunku pracy dochodzi z przyczyn leżących po
stronie pracodawcy nie upoważnia organu rentowego do przyjęcia przymiotu praco-
dawcy łącznie z prawem do udzielenia urlopu wychowawczego. Uprawnienia tego nie
można, jak to czyni wznoszący kasację, wywodzić a contrario, z braku takiego
przepisu. Rozumowanie zaprezentowane w kasacji pozostaje w sprzeczności z
omówionymi przepisami, które uprawnienie organu rentowego ograniczają do wy-
płaty zasiłku wychowawczego tylko w czasie trwania urlopu wychowawczego udzie-
lonego przez pracodawcę.
Dlatego też Sąd Najwyższy na mocy art. 393
12
KPC orzekł, jak w sentencji.
========================================