Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 września 1999 r.
III RN 41/99
Zawarcie umowy licencyjnej po dokonaniu ostatecznej odprawy celnej
towaru, w myśl której importer jest obowiązany ponosić opłaty licencyjne od
towaru zakupionego od licencjodawcy, także przed dniem dokonania tej od-
prawy, nie stanowi nowego dowodu istniejącego w dniu dokonania odprawy
(wydania decyzji ostatecznej), zaś ustanowienie w tej umowie z mocą wsteczną
obowiązku ponoszenia takich opłat nie jest nową okolicznością faktyczną w
rozumieniu art. 145 § 1 pkt 5 KPA.
Przewodniczący SSN: Andrzej Wróbel (sprawozdawca), Sędziowie: SN Jerzy
Kwaśniewski, NSA Bogusław Gruszczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 września 1999 r. sprawy ze skargi
"C.P," Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na decyzję Prezesa Głównego
Urzędu Ceł z dnia 10 grudnia 1997 r. [...] w przedmiocie wymiaru należności celnych,
na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego
Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 października 1998 r. [...]
o d d a I i ł rewizję nadzwyczajną.
U z a s a d n i e n i e
Dyrektor Urzędu C. w W. decyzją z dnia 27 kwietnia 1995 r. dopuścił do obrotu
na polskim obszarze celnym towar w postaci dodatku do oleju silnikowego spro-
wadzonego z Węgier przez "C.P." Sp. z o.o. i ustalił wartość celną towaru na kwotę
42. 478 DEM.
W wyniku kontroli przeprowadzonej w siedzibie Spółki przez Urząd Celny w
W. ujawniono fakturę bez numeru z dnia 23 listopada 1995 r. obejmująca należność
z tytułu opłat licencyjnych, wystawioną przez "C.L." z siedzibą w S. w Wielkiej Bryta-
nii, na kwotę 442.073, 75 GBP za produkty zakupione przez "C.P." w okresie od dnia
1 marca 1995 r. do dnia 31 października 1995 r. Ponadto wykryto kserokopie kon-
2
traktów, umowy licencyjnej z dnia 5 lipca 1995 r. i poleceń wypłat na rzecz licencjo-
dawcy.
Dyrektor Urzędu Celnego w W. postanowieniem z dnia 11 lipca 1996 r. wzno-
wił z urzędu postępowanie w sprawie zakończonej decyzją ostateczną z dnia 27
kwietnia 1995 r. W ocenie organu celnego, z postanowień umowy licencyjnej z dnia 5
lipca 1995 r. wynika, że "C.P." jest zarejestrowanym użytkownikiem znaku towaro-
wego "C.", zaś umowa obejmuje wytwarzanie, wykorzystywanie i sprzedaż na teryto-
rium RP produktów opatrzonych tym znakiem, to zaś stanowi podstawę do wznowie-
nia postępowania celnego z mocy art. 145 § 1 pkt 5 Kodeksu postępowania adminis-
tracyjnego.
Dyrektor Urzędu Celnego w W. po przeprowadzeniu postępowania wyjaśnia-
jącego, decyzją z dnia 17 stycznia 1997 r. uchylił decyzję z dnia 31 stycznia 1996 r. i
wymierzył od sprowadzonego towaru cło w wyższej wysokości, proporcjonalnie doli-
czając do wartości celnej towaru uiszczoną opłatę licencyjną. W ocenie organu cel-
nego pierwszej instancji, umowa sprzedaży towaru nie zawiera postanowień dotyczą-
cych opłat licencyjnych, jednakże uiszczenie tych opłat było warunkiem sprzedaży
towaru Spółce "C.P." przez "C.C. and Eastern Europe" GmbH z siedzibą w Ham-
burgu. W tej sytuacji opłaty licencyjne stanowią element wartości celnej towaru.
Prezes Głównego Urzędu Cel w W. decyzja z dnia 10 grudnia 1997 r. utrzymał
w mocy zaskarżoną odwołaniem Spółki powyższą decyzję organu celnego pierwszej
instancji. W ocenie Prezesa Głównego Urzędu Ceł, okolicznością uzasadniającą
wznowienie postępowania w sprawie jest istnienie zobowiązania importera do uisz-
czenia opłat licencyjnych za towar sprowadzony w okresie od dnia 1 marca 1995 r.
do 31 października 1995 r. na podstawie umowy licencyjnej z dnia 5 lipca 1995 r.
oraz faktura z dnia 23 listopada 1995 r. wystawiona przez licencjodawcę dla licencjo-
biorcy. Wprawdzie umowa została zawarta dopiero w dniu 5 lipca 1995 r., jednakże
obowiązywała z mocą wsteczną od dnia 1 marca 1995 r. , czyli już od tego dnia
"C.P." była obowiązana ponosić opłaty licencyjne. Uiszczenie opłat licencyjnych
przez "C.P." na rzecz "C.L." było warunkiem sprzedaży towaru, bowiem gdyby
Spółka nie poniosła tych opłat, to nie nabyłaby prawa do sprzedaży i wytwarzania
produktów pod znakiem towarowym "C.". Zdaniem organu odwoławczego ceną na-
leżną za towar była kwota wynikająca z faktury handlowej, powiększona o odpowied-
nia część kwoty z faktury wystawionej w dniu 23 listopada 1995 r. Bez znaczenia dla
rozstrzygnięcia sprawy jest okoliczność, że opłaty licencyjne nie były płacone na
3
rzecz niemieckiego dostawcy, lecz na rzecz firmy brytyjskiej, bowiem zarówno "C.P.",
jak i "C.C. and Eastern Europe" GmbH są częścią koncernu "C.L." - właściciela now-
how, a także praw do znaku towarowego „C.”.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 6 października
1998 r. [...] uchylił zaskarżoną przez "C.P." decyzję Prezesa Urzędu Ceł z dnia 10
grudnia 1997 r. W ocenie Sądu, stanowisko organów celnych, że w rozpatrywanej
sprawie istniały przesłanki wznowienia postępowania na podstawie art. 145 § 1 pkt 5
KPA, jest nieprzekonywające i dowolne. Dowody w postaci dodatkowych faktur zwią-
zanych z uiszczaniem przez stronę opłat licencyjnych na rzecz "C.L." nie istniały w
dacie wydania decyzji z dnia 27 kwietnia 1995 r. o dopuszczeniu towaru do obrotu na
polskim obszarze celnym i nie mogły być przedłożone w trakcie odprawy celnej cho-
ciażby dlatego, że faktura [...] z dnia 23 listopada 1995 r. obejmowała należności ob-
liczone od wartości towarów sprzedanych po dacie odprawy celnej do dnia 31 paź-
dziernika 1995 r. Sąd powziął wątpliwość, czy wspomniana opłata licencyjna, wyni-
kająca z umowy licencyjnej z dnia 5 lipca 1995 r., stanowiła nowy dowód istotny w
kwestii określenia wartości celnej przedmiotowego towaru i wymiaru cła.
W ocenie Sądu, istota sporu sprowadza się do ustalenia spełnienia przesłanki
warunku, czyli braku możliwości nabywania towarów firmy "C." i ich dalszej sprzeda-
ży, o ile umowa licencyjna nie zostałaby podpisana, a opłata uiszczona. Organy
celne jedynie domniemywają spełnienie tej przesłanki, przy czym domniemanie to nie
znajduje uzasadnienia w materiale dowodowym. W ocenie Sądu można się zgodzić z
tym, że pomiędzy skarżącą Spółką a licencjodawcą, z którym C.P." nie zawierała
umów handlowych, istnieją pewne powiązania kapitałowe, jednakże nie muszą one
świadczyć o zależnościach, bowiem zawarcie jednej umowy nie przesądza warun-
ków drugiej umowy, nawet między tymi samymi podmiotami. Tymczasem w sprawie
uczestniczy trzeci podmiot, firma brytyjska, której przedmiot zainteresowania jest w
ocenie Sądu specyficzny, jedynie pośrednio wiążący się z obrotem olejami. Przeciw-
ko istnieniu warunku przemawia także fakt uzyskiwania przez kupującego tytułu
własności towaru już z chwilą jego wydania oraz okoliczność, że umowa licencyjna
została zawarta, gdy produkty firmy C. już od dłuższego czasu były przedmiotem
obrotu, oplata licencyjna uiszczana była z dołu przy uwzględnieniu wartości dotych-
czasowej sprzedaży. Faktem jest także, stwierdził Sąd, że towary firmy "C." importują
i sprzedają w Polsce także inne podmioty, które nie zawarły z „C.L." umowy licen-
cyjnej.
4
Minister Sprawiedliwości zaskarżył powyższy wyrok rewizją nadzwyczajną, w
której zarzucił rażące naruszenie art. 22 ust. 1 pkt 1 ustawy o Naczelnym Sądzie
Administracyjnym w związku z art. 145 § 1 pkt 5 KPA oraz art. 25 ust. 1 pkt 4 i art. 3
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. - Prawo celne. Wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie
do ponownego rozpoznania.
W ocenie Ministra Sprawiedliwości, nie można pominąć, jak to uczynił Sąd
orzekający, treści umowy licencyjnej. Umowa ta zawarta została w dniu 5 lipca 1995
r. z datą obowiązywania od 1 marca 1995 r. przez 10 lat i uprawniała licencjobiorcę
do wytwarzania, wykorzystywania i sprzedaży na terytorium Polski produktów opa-
trzonych znakiem handlowym (towarowym) "C." (pkt 3.1 umowy). Firma C.P." wystę-
puje w myśl punktu 3.3. tej umowy w charakterze Zarejestrowanego Użytkownika
Znaku Towarowego "C.". Opłaty licencyjne obliczane zaś były procentowo od wyso-
kości sprzedaży produktów opatrzonych wymienionym znakiem w przyjętych okre-
sach rozliczeniowych. Natomiast faktury z tytułu uiszczenia opłat licencyjnych stano-
wią potwierdzenie ich uiszczenia; stąd też data ich wystawienia nie może być oce-
niana w ten sposób, jak to uczynił NSA. Nie można bowiem odrywać treści umowy
licencyjnej i związanego z nią prawa do używania zastrzeżonego znaku towarowego
od przedmiotu niniejszej sprawy. W myśl art. 80 KPA uprawniony organ ocenia cało-
kształt materiału dowodowego zebranego w sprawie i organy celne prawidłowo sko-
rzystały z tego uprawnienia. Natomiast Sąd orzekający pomijając dowód z umowy
licencyjnej, jednostronnie ocenił ten materiał, przyjmując wyjaśnienia skarżącej i jej
interpretację wartości celnej towaru. Wartość ta, w myśl powołanych przepisów
ustawy Prawo celne, obejmuje także opłaty licencyjne, zatem zgodnie z treścią art.
50 ust. 3 powołanej ustawy, importer obowiązany był doliczyć ją do tej wartości. Ten
obowiązek istniał w dacie zgłoszenia celnego i w chwili wydawania decyzji zawartej
w dokumencie SAD, jednak z uwagi na naruszenie przez skarżącą wymienionego
przepisu, organ celny o nim nie wiedział. Późniejsze zaś ujawnienie (w wyniku kon-
troli) zarówno umowy licencyjnej, jak i faktury z dokonania wpłaty z tytułu opłaty li-
cencyjnej, stanowiło dostateczną przesłankę do wznowienia postępowania celnego
na podstawie art. 145 § 1 pkt 5 KPA.
Według Ministra Sprawiedliwości, rozpatrując niniejszą sprawę, nie można po-
mijać specyfiki prawa celnego i ciągłego charakteru importu dokonywanego przez
skarżącą. W związku z tym organy celne musiały wypracować sposób rozliczania
5
opłat licencyjnych wynikających z umowy zawartej z brytyjską firmą "C.L.". Opłaty te
liczone były zatem proporcjonalnie do ilości towarów objętych zgłoszeniem celnym i
stanowiły "warunek" ich sprzedaży, wynikający z ustawy Prawo celne.
Wprowadzenie do obrotu towarów opatrzonych znakiem towarowym bez
uprzedniej zgody uprawnionego, stanowi naruszenie prawa do tego znaku. Podob-
nie, naruszeniem tego prawa jest także nieuiszczenie opłaty za prawo do korzystania
z tego znaku. Powyższe unormowania wynikają z przepisów ustawy z dnia 31 stycz-
nia 1985 r. o znakach towarowych (Dz. U. Nr 5, poz. 17 ze zm.) i w niniejszej sprawie
nie można ich pominąć. Mają zatem rację organy administracji celnej twierdząc, że
należności i opłaty licencyjne związane są z istotą znaku towarowego. Właściciel
znaku wyrażając zgodę na sprzedaż towarów opatrzonych tym znakiem, uzyskuje z
tego tytułu stosowne opłaty. Opłaty te obowiązują od momentu zawarcia umowy li-
cencyjnej i stanowią warunek sprzedaży towarów opatrzonych tym znakiem. Waru-
nek ten nie musi być jednak wyraźnie określony, ani w umowie licencyjnej, ani w za-
wartych kontraktach, ponieważ wynika z istoty znaku towarowego. Natomiast zasto-
sowanie cywilistycznego pojęcia "warunku sprzedaży" prowadziłoby do bezpodstaw-
nego uprzywilejowania importera i tym samym naruszałoby wynikającą z art. 3 Prawa
celnego zasadę równości podmiotów dokonujących obrotu towarowego z zagranicą i
pozbawiłoby Skarb Państwa należności celnych.
Wymieniona praktyka organów celnych w tym zakresie znalazła także apro-
batę w dotychczasowym orzecznictwie sądowo-administracyjnym (np. wyrok z dnia
28 października 1998 r., I SA/Po 1633/96, z dnia 5 lutego 1999 r., V SA 1079/98, czy
z dnia 10 lutego 1999 r., V SA 1449/98).
Powołane przez Sąd orzekający opinie Komitetu Technicznego do Spraw Wy-
ceny Celnej Światowej Organizacji Celnej nie mają zastosowania w niniejszej spra-
wie. Opinią właściwą byłaby zaś opinia nr 4.11., w której omówiono sytuację, gdy
producent M. i importer są powiązani z firmą macierzystą C., która jest właścicielem
znaku firmowego umieszczonego na towarze importowanym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna nie ma usprawiedliwionych podstaw.
Nie jest trafny zarzut rażącego naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisu
art. 145 § 1 pkt 5 Kodeksu postępowania administracyjnego stanowiącego, że w
6
sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli wyjdą na
jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w
dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję. Z przepisu tego wy-
nika, że wskazana w nim podstawa wznowienia postępowania administracyjnego
zachodzi wówczas, gdy spełnione są kumulatywnie następujące przesłanki: (a) nowe
okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniały w dniu wydania decyzji, (b) nowe
okoliczności faktyczne lub nowe dowody są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, (c)
nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody nie były znane organowi, który wydał
zaskarżoną decyzję.
W rozpoznawanej sprawie jest sporne, czy umowa licencyjna z dnia 5 lipca 1995 r.
oraz faktura z dnia 23 listopada 1995 r. stanowią nowe okoliczności lub nowe dowo-
dy w rozumieniu przepisu art. 145 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego.
Należy w związku z tym rozważyć, czy są to nowe okoliczności faktyczne lub nowe
dowody, które istniały w dniu wydania decyzji, tj. w dniu dokonania odprawy celnej
ostatecznej sprowadzonego przez Spółkę towaru. W rozpoznawanej sprawie jest
niesporne, że odprawy celnej ostatecznej dokonano w dniu 27 kwietnia 1995 r., a
zatem w tym dniu nie istniała umowa licencyjna zobowiązująca Spółkę do ponosze-
nia opłat licencyjnych na rzecz C.L., która została zawarta w dniu 5 lipca 1995 r., ani
nie istniała faktura wystawiona w dniu 23 listopada 1995 r. przez C.L. z tytułu opłat
licencyjnych za towary zakupione przez C.P. Z wykładni językowej przepisu art.145 §
1 pkt 5 KPA, który nie może być interpretowany rozszerzająco, wynika w sposób jed-
noznaczny, że zarówno umowa licencyjna, jak i faktura nie mogą być uznane za
nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji ostatecznej, tj. w dniu dokonania
odprawy celnej ostatecznej. W ocenie organów celnych, którą podziela Minister
Sprawiedliwości, nową okolicznością faktyczną istniejącą w dniu wydania decyzji
ostatecznej jest jednakże zobowiązanie importera do uiszczenia opłat licencyjnych
za towar sprowadzony w okresie od dnia 1 marca 1995 r. do dnia 31 października
1995 r. na mocy umowy licencyjnej z dnia 5 lipca 1995 r., która weszła w życie z
dniem 1 marca 1995 r. Mimo zatem, że umowa została zawarta po dniu wydania de-
cyzji ostatecznej, to jednak ze względu na jej moc wsteczną, w dniu dokonania od-
prawy celnej ostatecznej C.P. była obowiązana ponosić opłaty licencyjne. Stanowis-
ko to nie jest trafne. Zgodnie z przepisem art. 23 ust. 1 Prawa celnego cło wymierza
się według stanu towaru i jego wartości celnej w dniu dokonania zgłoszenia celnego i
według stawek w tym dniu obowiązujących, zaś według przepisu art. 50 ust. 3 tego
7
Prawa podmiot dokonujący obrotu towarowego z zagranicą do wniosku o wszczęcie
postępowania celnego powinien dołączyć między innymi fakturę w oryginale lub inny
dokument służący ustaleniu wartości celnej. W świetle powołanych przepisów jest
oczywiste, że w dniu dokonania odprawy celnej nie istniał obowiązek ponoszenia
opłat licencyjnych przez importera na rzecz C.L., ponieważ umowa licencyjna nakła-
dająca obowiązek ponoszenia takich opłat została zawarta po tej dacie. Okoliczność,
że umowa ta obowiązuje z mocą wsteczną od dnia 1 marca 1995 r., nie zmienia w
niczym tego, że w dniu dokonania zgłoszenia celnego importer nie mógł obliczyć
wartości celnej towaru z uwzględnieniem opłat licencyjnych, skoro w tej dacie nie
istniał w ogóle obowiązek ich ponoszenia. W tej sytuacji bezpodstawne jest twier-
dzenie Ministra Sprawiedliwości, że z uwagi na naruszenie przez skarżącą przepisu
art. 50 ust. 3 Prawa celnego organ celny nie wiedział o obowiązku strony doliczenia
opłat licencyjnych do wartości celnej towaru. Nie ulega bowiem wątpliwości, że w
dniu dokonania zgłoszenia celnego i w dniu dokonania odprawy celnej ostatecznej
także strona nie wiedziała, że z dniem 1 marca 1995 r. będzie na niej ciążył obowią-
zek ponoszenia opłat licencyjnych od zakupionego od C.L. towaru na podstawie za-
wartej w terminie późniejszym umowy licencyjnej. Minister Sprawiedliwości nie wska-
zał, w jaki sposób Spółka mogła najpóźniej w dniu dokonania odprawy celnej osta-
tecznej doliczyć do wartości celnej towaru opłaty licencyjne, jeżeli do tego dnia nie
tylko nie poniesiono takich opłat, lecz także nie istniał prawny obowiązek ich pono-
szenia.
Zawarcie umowy licencyjnej po dniu dokonania odprawy celnej ostatecznej
towaru, w myśl której importer jest obowiązany ponosić opłaty licencyjne od towaru
zakupionego od licencjodawcy także przed dniem dokonania odprawy celnej osta-
tecznej, nie stanowi nowego dowodu istniejącego w dniu dokonania odprawy celnej
(wydania decyzji ostatecznej), zaś ustanowienie w tej umowie z mocą wsteczną
obowiązku ponoszenia takich opłat nie jest nową okolicznością faktyczną w rozumie-
niu przepisu art. 145 § 1 pkt 5 Kodeksu postępowania administracyjnego.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================