Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 lutego 2000 r.
II UKN 364/99
Od dnia 1 stycznia 1997 r. rolnikowi prowadzącemu jednocześnie poza-
rolniczą działalność gospodarczą przysługuje prawo wyboru systemu ubezpie-
czenia społecznego na podstawie art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o
ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz.
25 ze zm.).
Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Stefania Szymańska,
Maria Tyszel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2000 r. sprawy z wniosku
Heleny R. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w R. o nie-
podleganie ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia działalności gospodar-
czej, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w Rzeszo-
wie z dnia 25 marca 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyrokiem
z dnia 26 listopada 1998 r. [...] oddalił odwołanie Heleny R. od decyzji Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych-Oddziałowi w R. z dnia 31 lipca 1998 r. stwierdzającej, że od
dnia 15 lipca 1998 r. nie podlega ubezpieczeniu społecznemu na podstawie przepi-
sów ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzą-
cych działalność gospodarczą oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 46,
poz. 250 ze zm.), wobec uwzględnienia wniosku złożonego przez wnioskodawczynię
w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego o objęcie jej, od tej daty, pełnym
zakresem rolniczego ubezpieczenia społecznego. Z uzasadnienia tego wyroku wyni-
ka, że wnioskodawczyni, prowadząca od 1987 r. wraz z mężem gospodarstwo rolne i
opłacająca z tego tytułu składki na ubezpieczenie społeczne rolników, podlegała
2
obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia działalności gos-
podarczej od dnia 1 listopada 1990 r., a wyłączenie jej z tego obowiązku nastąpiło
dopiero na podstawie oświadczenia z dnia 15 lipca 1998 r., którym dokonała wyboru
systemu ubezpieczenia.
Po rozpoznaniu sprawy na skutek apelacji wnioskodawczyni, Sąd Apelacyjny-
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyrokiem z dnia 25 marca
1999. r. [...] zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rento-
wego i ustalił, że wnioskodawczyni od dnia 1 stycznia 1997 r. nie podlega ubezpie-
czeniu społecznemu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej i oddalił apela-
cję w pozostałym zakresie.
W kasacji od wyroku, w części oddalającej apelację oraz rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania, pełnomocnik wnioskodawczyni zarzucił naruszenie prawa
materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie przepisów
ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, a w szcze-
gólności art. 5 tej ustawy oraz art. 5a wprowadzonego ustawą z dnia 12 września
1996 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. Nr 124, poz.
585). Wniosek kasacyjny zmierzał do zmiany wyroku w pkt II i III i „orzeczenia zgod-
nie ze stanowiskiem wnioskodawczyni - tj. że wnioskodawczyni nie podlegała ubez-
pieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej” lub uchyle-
nia w pkt II i III wyroku i przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Rzeszowie do
ponownego rozpoznania.
Rozpoznając sprawę w granicach kasacji Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co
następuje:
Bezprzedmiotowy jest zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem art. 5 ustawy
z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst:
Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.), stanowiącego, że przepisy dotyczące ubez-
pieczenia społecznego rolnika i świadczeń przysługujących rolnikowi stosuje się
także do małżonka rolnika. Na czym polega jego „błędna wykładnia i niedostosowa-
nie do stanu faktycznego sprawy” tego wnoszący kasację nie wyjaśnił. Nie można
bowiem uznać za wywód prawny, stosowny do podniesionego zarzutu, stwierdzenia:
„ jak słusznie Sąd Apelacyjny stwierdził, że wnioskodawczyni od 1987 r. prowadzi
wspólnie z mężem gospodarstwo rolne i wspólnie z mężem opłacała składki z tytułu
3
ubezpieczenia społecznego rolników. Umieszczenie tego przepisu w przepisach
ogólnych ustawy ma znaczenie nadrzędne przy interpretacji dalszych przepisów
ustawy. Prowadząc działalność gospodarczą od 1 listopada 1990 r. – fakt ten nie
spowodował dla wnioskodawczyni obowiązku ubezpieczenia społecznego z tytułu
działalności gospodarczej. Byłoby to dla wnioskodawczyni podwójnym ubezpiecze-
niem. Za taką wykładnią przepisu art. 5 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. przemawia
treść art. 5a, wprowadzonego na mocy ustawy z 12 września 1996 r. Dokonując ana-
lizy tego przepisu wnioskodawczyni w pisemnej apelacji z dnia 20 stycznia br. powo-
ływała się na zdanie 1 art. 5a, który dla rolnika lub domownika przewidywał spełnie-
nie warunku podlegania nieprzerwanie co najmniej przez 1 rok ubezpieczeniu w peł-
nym zakresie - co skutkowało dalsze podleganie temu ubezpieczeniu. Zarówno
przed Sądem Okręgowym jak i Sądem drugiej instancji wnioskodawczyni powoływała
się na fakt zaistnienia wszystkich przesłanek ze zdania 1 art. 5a, a Sąd orzekający i
Sąd Apelacyjny odwoływały się do zdania 2 tego artykułu, który w tym stanie fak-
tycznym spraw nie mógł być stosowany. (...) Skarżąca uważa, że skoro prowadząc
gospodarstwo rolne wraz z mężem od 1987 r. i opłacając składki z tytułu ubezpie-
czenia rolników, to ze względu na treść art. 5 i 5a ustawy z 20 grudnia 1990 r, po-
winna podlegać w dalszym ciągu ubezpieczeniu jako rolnik, a nie osoba prowadząca
działalność gospodarczą.”
Sąd Apelacyjny prawidłowo podkreślił w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku,
że od 1 listopada 1990 r. wnioskodawczyni podlegała obowiązkowi ubezpieczenia
społecznego z tytułu rozpoczęcia działalności gospodarczej. Obowiązek zgłoszenia
w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych podjęcia działalności gospodarczej spoczy-
wał na wnioskodawczyni, a wynikał z art. 1 w związku z art. 2 ustawy z dnia 18 grud-
nia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodar-
czą oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. Z 1989 r. Nr 46, poz. 250 ze zm.). Podlega-
nie temu ubezpieczeniu, zgodnie z art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 1 i 3 ustawy o ubezpie-
czeniu rolników powodowało ustanie podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu
społecznemu rolników, tak więc chybiony jest argument kasacji, że zaskarżony wyrok
oznacza dla wnioskodawczyni podwójne ubezpieczenie społeczne skoro to na niej
spoczywał obowiązek zgłoszenia w organie rentowym podjęcia działalności gos-
podarczej. Fakt, że prowadząca działalność gospodarczą była żoną rolnika, objętą
dyspozycją art. 5 ustawy o ubezpieczeniu rolników, nie ma żadnego znaczenia w
zakresie objętym zaskarżeniem kasacyjnym i zarzut naruszenia tego przepisu jest
4
nieusprawiedliwiony. Możliwość wyboru, jednego z dwóch systemów ubezpieczenia
(przez rolnika prowadzącego równocześnie działalność gospodarczą) wprowadzono
dopiero ustawą z dnia 12 września 1996 r. zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecz-
nym rolników (Dz.U. Nr 124, poz. 585 ze zm.) poprzez dodanie art. 5a. Przepis ten
obowiązuje od dnia 1 stycznia 1997 r., a wnoszący kasację nie wskazał podstawy
prawnej, na której oparł swe żądanie jego zastosowania do okresu poprzedzającego
wejście w życie tej ustawy, do tego bowiem żądania sprowadza się wywód kasacyj-
ny. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku omówienie zastosowania w sprawie art.
5a ustawy jest wyczerpujące, a zarzut jego naruszenia przez błędną wykładnię i
„niedostosowanie do stanu faktycznego sprawy”, jest nieusprawiedliwiony. Wnoszący
kasację nie wskazał żadnej metody wykładni pozwalającej, przy braku stosownych
przepisów przejściowych pozwalających na przyjęcie retroaktywności tego przepisu.
Na czym polega zarzucone „niedostosowanie” powołanych przepisów do stanu
faktycznego sprawy, tego w kasacji nie wyjaśniono i zarzut ten nie poddaje się kon-
troli kasacyjnej. Podobnie, kontroli tej nie poddaje się zarzut „niesłusznego” – wobec
częściowego uwzględnienia apelacji – zniesienia między stronami kosztów procesu;
w tym zakresie brak jest wskazania naruszenia jakiegokolwiek przepisu prawa.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy uznając, że przytoczona podsta-
wa kasacyjna jest nie usprawiedliwiona, na podstawie art. 39312
KPC orzekł jak w
sentencji wyroku.
========================================