Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 27 września 2000 r.
II UKN 731/99
Renty wypłacane na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 maja 1974 r.
o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (jednolity
tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 13, poz. 68 ze zm.) nie są świadczeniami z innego
ubezpieczenia społecznego, o jakich stanowi art. 6 pkt 12 ustawy z dnia 20
grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z
1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.).
Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka (autor uzasadnienia), Sędziowie SN:
Andrzej Kijowski (sprawozdawca), Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 27 września 2000 r. sprawy z wniosku
Heleny K. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi Re-
gionalnemu w B. o świadczenie zbiegowe, na skutek kasacji wnioskodawczyni od
wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 października 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 20 października 1999 r. oddalił apelację Heleny K. od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 31 maja
1999 r. [...], oddalającego odwołanie ubezpieczonej od decyzji rolniczego organu
rentowego wstrzymującej z dniem 1 stycznia 1998 r. dalszą wypłatę emerytury rolni-
czej z powodu przyznania jej prawa do renty rodzinnej na podstawie ustawy z dnia
29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, a
także zobowiązującej ją do zwrotu kwoty 537,24 zł nienależnie pobranego świadcze-
nia za okres od 12 listopada do 31 grudnia 1997 r. W sprawie tej ustalono, że ubez-
pieczona pobierała od 1983 r. emeryturę rolniczą. W dniu 12 listopada 1997 r. zo-
stała jej przyznana renta rodzinna na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 maja
2
1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (jednolity
tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 43, poz. 68 ze zm.). Zgodnie z art. 33 ust. 4 ustawy z dnia
20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z
1998 r. Nr 7, poz. 25), w razie zbiegu prawa do emerytury rolniczej między innymi z
prawem do renty rodzinnej przysługującej osobie uprawnionej do renty inwalidzkiej
na podstawie przepisów o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich
rodzin – zasady wypłaty tych świadczeń określają odrębne przepisy. Sąd drugiej in-
stancji wskazał, że z art. 54 ust. 3 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu in-
walidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin wynika, że ubezpieczonej przysłu-
guje wypłata tylko jednego ze zbiegających się świadczeń, tj. wyższego lub przez nią
wybranego. Ubezpieczona nabyła prawo do świadczeń zbiegowych dopiero po
nabyciu prawa do renty rodzinnej, dlatego zasady wypłaty tych świadczeń należało
oceniać na podstawie przepisów prawa obowiązujących w dacie ich nabycia. Sąd
drugiej instancji nie znalazł podstaw do zastosowania w sprawie ubezpieczonej art.
107 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników,
podkreślając, że renty przysługujące na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 maja
1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin nie są
świadczeniami z „innego ubezpieczenia społecznego”, ale świadczeniami z funduszy
państwowych.
W kasacji ubezpieczonej podniesiono zarzuty naruszenia przepisów prawa
materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 4 ust. 1 i 2
ustawy z dnia 24 lutego 1989 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolni-
ków indywidualnych i członków ich rodzin (Dz.U. Nr 10, poz. 53); art. 8 ust. 3 ustawy
z dnia 24 lutego 1990 r. o niektórych warunkach funkcjonowania ubezpieczenia spo-
łecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz.U. Nr 14, poz. 90); art.
33 ust. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników -
przez przyjęcie, że przepisy te „należy odnieść do aktualnego, w chwili powstania
zbiegu dwóch świadczeń, brzmienia art. 54 ust. 3 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o
zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin”. Ponadto Autor ka-
sacji zarzucił naruszenie art. 6 pkt 12 w związku z art. 107 ust. 1 ustawy z dnia 20
grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w związku z art. 328 § 2 KPC -
„przez przyjęcie, że przepis ten nie reguluje zbiegu świadczeń (jak w sprawie) bo-
wiem świadczenie z ustawy o inwalidach wojennych nie jest innym ubezpieczeniem
społecznym”. W uzasadnieniu kasacji zaprezentowane zostało stanowisko, że o
3
przysługującym ubezpieczonej prawie do świadczeń zbiegowych rozstrzygały przepi-
sy obowiązujące w dacie przekazania przez nią gospodarstwa rolnego następcy, tj. w
1983 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 39311
KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach ka-
sacji, które wytyczały wskazane w kasacji zarzuty naruszenia przepisów prawa mate-
rialnego i procesowego oraz ich uzasadnienie. Podniesione w kasacji zarzuty naru-
szenia art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 24 lutego 1989 r. o zmianie ustawy o ubezpie-
czeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin oraz art. 8 ust. 3
ustawy z dnia 24 lutego 1990 r. o niektórych warunkach funkcjonowania ubezpie-
czenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin w 1990 r. zostały
objęte uzasadnieniem kasacji w kontekście zarzutu naruszenia art. 107 ust. 1 ustawy
z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, który jest
zamieszczony w przepisach przejściowych i końcowych tej ustawy, a zatem ma cha-
rakter intertemporalny. Przepis ten stanowi, że do zbiegu prawa do emerytury lub
renty z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin z
prawem do emerytury lub renty z innego ubezpieczenia społecznego stosuje się
przepisy dotychczasowe. Już z uwagi na intertemporalny charakter tego przepisu
miał on zastosowanie tylko do osób, które w dniu wejścia w życie tej ustawy spełniały
warunki do nabycia prawa do świadczeń zbiegowych z ubezpieczenia społecznego
rolników oraz z innego ubezpieczenia społecznego i statuował on ochronę praw na-
bytych na podstawie art. 35 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu
społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z
1989 r. Nr 24, poz. 133 ze zm.). Tymczasem w rozpoznawanej sprawie nie było
sporu, że w dniu 1 stycznia 1991 r. ubezpieczona nie była uprawniona do świadczeń
zbiegowych, skoro prawo do renty rodzinnej na podstawie przepisów ustawy z dnia
29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin
(jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 43, poz. 68 ze zm.) nabyła z dniem 12 listopada
1997 r. po śmierci swojego męża. W tym zakresie za trafny należało uznać pogląd
Sądu drugiej instancji, że prawo do świadczeń zbiegowych należy oceniać według
przepisów obowiązujących w dacie nabycia tych uprawnień.
Niezależnie od powyższego renta wypłacana na podstawie przepisów ustawy
4
o z.i.w. nie jest rentą z innego ubezpieczenia społecznego w rozumieniu art. 6 pkt 12
w związku z art. 107 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu spo-
łecznym rolników. Sąd Najwyższy wyraził taki pogląd w uzasadnieniu uchwały z dnia
16 czerwca 1992 r., II UZP 4/92 (OSNC 1993 z. 1-2, poz. 11), przewidującej, iż po-
bieranie renty inwalidy wojennego nie wyłącza rolnika spod rolniczego ubezpieczenia
emerytalno-rentowego i nie stanowi przeszkody do nabycia prawa do emerytury rol-
niczej. Sąd Najwyższy uznał, że renty wypłacane na podstawie ustawy o z.i.w. doty-
czą zaopatrzenia społecznego tych osób z przyczyn określonych w tym akcie szcze-
gólnym, który nie zawiera żadnego uzależnienia pomiędzy świadczeniami a uprzed-
nio opłaconymi składkami na ubezpieczenie społeczne, a związek taki należy do
istotnych elementów systemów ubezpieczeń społecznych. Ten brak powiązania po-
między opłacaniem składek a prawem do świadczenia oraz brak określenia wyma-
ganego okresu zatrudnienia (ubezpieczenia) i uzależnienie prawa do świadczeń je-
dynie od faktu spełnienia przesłanek zawartych w ustawie o z.i.w., oznaczają, że
renty przyznane na jej podstawie stanowią rodzaj odszkodowania społecznego za
zasługi własne lub osoby bliskiej. Takie rozumowanie prowadzi do wniosku, że renty
wypłacane na podstawie ustawy o z.i.w. nie są wypłacane na podstawie ubezpiecze-
nia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego, o których mowa w art. 6 pkt 12
ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, przeto nie
ma do nich zastosowania reguła zawarta w art. 107 ust. 1 tej ustawy. Dlatego ustawa
ta w art. 33 ust. 4 pkt 1) zawiera szczególne odesłanie do odrębnych przepisów za-
wartych w ustawie o z.i.w., która przewiduje stosowanie zasady wyrażonej w jej art.
54 ust. 3, stanowiącej, że osobie uprawnionej do renty rodzinnej na podstawie prze-
pisów tej ustawy oraz do innych świadczeń o charakterze rentowym wypłaca się
jedno świadczenie - wyższe lub przez nią wybrane. Takie świadczenie ubezpieczona
pobiera.
Mając powyższe na uwadze kasacja podlegała oddaleniu na podstawie art.
39312
KPC.
========================================