Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 15 listopada 2000 r.
II UKN 43/00
Określenie "naruszenie przepisów spowodowane umyślnie lub wskutek
rażącego niedbalstwa" użyte w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o
świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, jednolity
tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.) wskazuje, że zamiar w przypadku
winy umyślnej lub możliwość i obowiązek przewidywania w przypadku winy
nieumyślnej, dotyczą naruszenia przepisów, a nie skutków zdarzenia.
Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Jerzy Kuźniar, Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 15 listopada 2000 r. sprawy z wniosku
Ewy M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w W. o jednora-
zowe odszkodowanie pieniężne w związku z wypadkiem w drodze z domu do pracy,
na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z
dnia 28 października 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 18 sierpnia 1997 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w W. odmówił przyznania wnioskodawczyni Ewie M. jednorazowego odszkodowania
z tytułu wypadku w drodze do pracy z uwagi na to, że wypadek komunikacyjny na-
stąpił z wyłącznej winy wnioskodawczyni.
Odwołanie wnioskodawczyni od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 27
października 1998 r. [...]. Sąd ustalił, że w dniu 9 marca 1997 r. wnioskodawczyni
jechała do pracy własnym samochodem. Wnioskodawczyni wjechała na skrzyżowa-
nie i skręciła w lewo w momencie, gdy duży samochód ciężarowy dokonywał na tym
skrzyżowaniu manewru zawracania i zasłaniał widoczność prawego pasa jezdni.
2
Tym pasem jechał prosto inny pojazd mający pierwszeństwo przejazdu i doszło do
kolizji z tym pojazdem. Zdaniem Sądu wypadek nastąpił z wyłącznej winy wniosko-
dawczyni, która nie zastosowała się do nakazu wynikającego z art. 25 Prawa o ruchu
drogowym zobowiązującego kierowcę skręcającego na skrzyżowaniu do ustąpienia
pierwszeństwa przejazdu pojazdowi jadącym z kierunku przeciwnego na wprost lub
skręcającemu w prawo. Zachowanie wnioskodawczyni Sąd ocenił jako rażące nie-
dbalstwo i uznał, że nie przysługuje jej prawo do jednorazowego odszkodowania z
mocy art. 8 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze
zm.) w związku z art. 41 ust. 3 tej ustawy.
Od tego wyroku wniosła apelację wnioskodawczyni zarzucając, że naruszenie
przepisów postępowania doprowadziło do błędnego ustalenia, iż wnioskodawczyni
była sprawcą wypadku.
Wyrokiem z dnia 28 października 1999 r. [...] Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie oddalił apelację. Sąd Apelacyjny uznał za-
rzut naruszenia przepisów postępowania za nieuzasadniony i przyjął, że zarówno
ustalenia faktyczne, jak i ocena prawna dokonane przez Sąd pierwszej instancji są
prawidłowe.
Wyrok ten zaskarżyła kasacją wnioskodawczyni i wskazując jako podstawę
kasacji naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 8 ustawy z dnia
12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodo-
wych wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy
ewentualnie o uchylenie tego wyroku i poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej
instancji i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego
rozpoznania. Błędna wykładnia powołanego przepisu polega na utożsamieniu użyte-
go w nim pojęcia „rażące niedbalstwo” z pojęciem winy w rozumieniu ustawy z dnia
20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz.U. Nr 12, poz. 114 ze zm.). Nawet jeżeli
wnioskodawczyni dopuściła się wykroczenia określonego w art. 86 § 1 tej ustawy , to
nastąpiło to z winy nieumyślnej. Nie było żadnej podstawy do kwalifikowania tej winy
jako rażącego niedbalstwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Przepis art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych stanowi, że świadczenia określone w
ustawie nie przysługują pracownikowi, gdy wyłączną przyczyną wypadku przy pracy
było udowodnione przez zakład pracy naruszenie przez pracownika przepisów doty-
czących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek
rażącego niedbalstwa. Wina pracownika w postaci umyślności lub rażącego niedbal-
stwa jest jednym z warunków pozbawienia prawa do świadczeń z mocy tego przepi-
su. Drugim warunkiem jest brak innych przyczyn wypadku poza zawinionym zacho-
waniem pracownika. Z ustaleń obu sądów wynika, że ani zachowanie kierowcy sa-
mochodu uczestniczącego w kolizji, ani zachowanie innych uczestników ruchu, ani
też inne okoliczności nie przyczyniły się do spowodowania wypadku. Wypadek na-
stąpił z wyłącznej winy wnioskodawczyni. Te ustalenia nie są w kasacji kwestiono-
wane. Zarzuca się jedynie niezgodne z powołanym przepisem zakwalifikowanie za-
winienia jako rażącego niedbalstwa.
Zarzut, że podstawą do przyjęcia po stronie wnioskodawczyni rażącego nie-
dbalstwa było popełnienia przez nią wykroczenia drogowego jest nieuzasadniony.
Kwestia popełnienia przez wnioskodawczynię wykroczenia, za które zapłaciła man-
dat, była przedmiotem ustaleń Sądu jako jeden z elementów postępowania dowodo-
wego i została poddana ocenie łącznie z innymi przeprowadzonymi dowodami. Przy-
znanie się wnioskodawczyni do popełnienia wykroczenia mogło mieć wpływ na usta-
lenia faktyczne, natomiast nie było podstawą oceny prawnej. Ocena ta została doko-
nana tylko w oparciu o przepis art. 8 ust. 1 ustawy wypadkowej.
Użyte w tym przepisie określenie „naruszenie przepisów spowodowane
umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa” wskazuje na to, że zamiar w przypadku
winy umyślnej lub możliwość i obowiązek przewidywania w przypadku winy nie-
umyślnej dotyczy naruszenia przepisów, a nie skutków zdarzenia. Określenie „umyśl-
nie lub wskutek rażącego niedbalstwa” odnosi się do spowodowania naruszenia
przepisów, a nie do spowodowania wypadku. Winę umyślną w rozumieniu art. 8 ust.
1 ustawy wypadkowej przyjmuje się wówczas, gdy pracownik świadomie nie prze-
strzega nakazów lub zakazów określonych w znanych mu przepisach o ochronie ży-
cia i zdrowia. Wina nieumyślna występuje wówczas, gdy naruszenie nakazów lub
zakazów jest wynikiem nieznajomości przepisów, mimo istnienia obowiązku zapo-
znania się z nimi, albo wynikiem niedostosowania się do przepisów w błędnym prze-
konaniu, że w określonej sytuacji zakazy lub nakazy nie są naruszone. W odniesieniu
4
do osób uczestniczących w ruchu drogowym, a w szczególności kierujących pojaz-
dami mechanicznymi nieznajomość przepisów prawa o ruchu drogowym kwalifikuje
się z reguły jako rażące niedbalstwo. W przypadku naruszenia przepisów ruchu dro-
gowego z powodu błędnego przekonania o prawidłowości swego postępowania za-
kwalifikowanie zawinienia jako zwykłego czy też rażącego niedbalstwa uzależnione
jest od okoliczności.
Z ustaleń faktycznych wynika, że wnioskodawczyni naruszyła przepis art. 25
ust. 1 obowiązującej w dacie wypadku ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. Prawo o ruchu
drogowym (jednolity tekst: Dz.U. z 1992 r. Nr 11, poz. 41 ze zm.), regulujący pierw-
szeństwo przejazdu. Przyczyną tego naruszenia było błędne przypuszczenie wnio-
skodawczyni, że po drodze nie poruszają się pojazdy mające pierwszeństwo prze-
jazdu. Ocenę, że zachowanie oparte na niczym nieuzasadnionym przypuszczeniu
stanowi rażące niedbalstwo, należy uznać za prawidłową. Wnioskodawczyni nie wi-
działa bowiem pasa ruchu zasłoniętego przez inny samochód, a istniało duże praw-
dopodobieństwo, że na tym pasie mogą poruszać się pojazdy. Rażącym niedbal-
stwem jest wjechanie na pas ruchu przy braku pewności, czy pas ten jest wolny. Za-
rzut wadliwego zakwalifikowania zachowania wnioskodawczyni okazał się nieuza-
sadniony.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312
KPC oddalił kasację
jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.
========================================