Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 lipca 2001 r.
II UKN 458/00
Dla spełnienia warunków określonych w art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 24
stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami
represji wojennych i okresu powojennego (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr
142, poz. 950 ze zm.) konieczne jest wystąpienie obrażeń lub chorób spowo-
dowanych deportacją, które w wyniku rozwoju zmian chorobowych doprowa-
dziły do powstania niezdolności do pracy.
Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca), Sędziowie: SN
Roman Kuczyński, SA Bogumiła Blok.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2001 r. sprawy z wniosku Wła-
dysławy Ś. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w Ł. o prawo
do renty w związku z deportacją, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 kwietnia 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 13 października 1998 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Od-
dział w Ł. odmówił przyznania wnioskodawczyni Władysławie Ś. prawa do renty in-
walidy wojennego wobec braku związku między jej niezdolnością do pracy a depor-
tacją do ZSRR.
Po rozpoznaniu odwołania wnioskodawczyni Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z dnia 18 października 1999 r. [...]
zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do renty z tytułu czę-
ściowej niezdolności do pracy w związku z deportacją do ZSRR od 1 września 1998
r. Sąd ustalił, że wnioskodawczyni urodzona w 1937 r. przebywała na deportacji w
ZSRR w latach 1940-1945. Z opinii biegłych lekarzy neurologa i kardiologa wynika,
że u wnioskodawczyni stwierdza się nadciśnienie tętnicze chwiejne, chorobę zwy-
2
rodnieniową kręgosłupa z dyskopatią i zespołem bólowym, zespół lękowo - depresyj-
ny i rozpoczynający się zespół psychoorganiczny. Schorzenia te czynią wnioskodaw-
czynię częściowo niezdolną do pracy. Biegły neurolog stwierdził, że nie można wy-
kluczyć związku między zmianami w stanie psychicznym a pobytem na deportacji,
gdyż złe warunki klimatyczne, higieniczne i zdrowotne oraz stres mogły mieć wpływ
na stan zdrowia wnioskodawczyni.
W apelacji od tego wyroku organ rentowy zarzucił, że stwierdzenie biegłego, iż
nie można wykluczyć związku między niezdolnością do pracy wnioskodawczyni a
pobytem na deportacji nie jest wystarczające do uznania, że warunek do przyznania
prawa do renty w związku z pobytem na deportacji został spełniony.
Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2000 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Łodzi zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie. Sąd Apelacyjny
przeprowadził dowód z opinii biegłego lekarza psychiatry. Biegła stwierdziła, że po-
czątkowe objawy zespołu psychoorganicznego są wywołane przez zmiany naczy-
niowe. Proces ten związany jest z wiekiem i chorobą nadciśnieniową. Są to zmiany
samoistne nie pozostające w związku z deportacją wnioskodawczyni. Biegła nie
znalazła podstaw do rozpoznania zespołu lękowo-depresyjnego. Z treści protokołu
badania neurologicznego nie wynikają przesłanki uzasadniające takie rozpoznanie, a
w trakcie badania psychiatrycznego nie stwierdzono zaburzeń depresyjnych. Dla
wyjaśnienia rozbieżności w obu opiniach Sąd przeprowadził dowód z opinii uzupeł-
niającej obu biegłych złożonej na rozprawie. Biegły neurolog stwierdził, że rozpozna-
nie zespołu depresyjno-lękowego i zespołu psychoorganicznego oparł na podstawie
wywiadu z pacjentką. Prawdopodobieństwo związku tych zmian z pobytem na de-
portacji oparł na tym, że zmiany tego rodzaju występują zwykle u kobiet w później-
szym wieku niż 62 lata. Biegła lekarz psychiatra wyjaśniła, że badanie nie wykazało
objawów zespołu lękowo-depresyjnego, leczenie psychiatryczne stosowane było do
objawów naczyniowych, a ponadto wnioskodawczyni do osiągnięcia wieku emerytal-
nego wykonywała zatrudnienie w charakterze pracownika umysłowego. U wniosko-
dawczyni występują cechy typowe dla zespołu psychoorganicznego naczyniopo-
chodnego. Przy rozpoznanym nadciśnieniu tętniczym nie jest to proces przedwcze-
sny. Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko biegłej lekarza psychiatry, gdyż omawiane
zmiany chorobowe należą do jej specjalności, a opinia została w sposób przekonują-
cy uzasadniona. W świetle tej opinii wnioskodawczyni nie spełnia warunków do przy-
znania renty na podstawie ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz
3
niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego
(jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 142, poz. 950 ze zm.).
Od tego wyroku wniosła kasację wnioskodawczyni i wskazując jako podstawę
kasacji naruszenie prawa materialnego - art. 12 w związku z art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy
z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofia-
rami represji wojennych i okresu powojennego, poprzez przyjęcie, że pomiędzy de-
portacją wnioskodawczyni a niezdolnością do pracy nie istnieje związek przyczynowy
pomimo tego, że od najmłodszych lat wnioskodawczyni uskarżała się na liczne scho-
rzenia, oraz naruszenie przepisów postępowania - art. 233 KPC przez brak wszech-
stronnego rozważenia materiału dowodowego, w szczególności przez brak dowodu z
opinii instytutu naukowego zajmującego się zaburzeniami zdrowia związanymi z de-
portacją, a ponadto naruszenie swobodnej oceny dowodów poprzez przyjęcie, że
wieloletnie życie w warunkach panujących w czasie deportacji pozostało bez wpływu
na stan zdrowia. W uzasadnieniu kasacji zarzuciła, że ustalenia w przedmiocie braku
związku przyczynowego Sąd oparł na opinii biegłego psychiatry. Jednakże nauka
medyczna, a w szczególności psychiatria, nie wyjaśniły w sposób dostateczny
związku między deportacją a uszczerbkiem na zdrowiu osób deportowanych. W ta-
kiej sytuacji nie wystarcza standartowa opinia psychiatry. Ponadto Sąd nie zajął się
warunkami panującymi w miejscu pobytu wnioskodawczyni.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 39311
KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach ka-
sacji, co oznacza, że nie może wykraczać poza przytoczone w kasacji podstawy.
Przytoczenie podstaw kasacyjnych polega na wskazaniu przepisów prawa, które
skarżący uważa za naruszone. Rozpoznając kasację Sąd Najwyższy bada czy na-
stąpiło naruszenie wskazanych przepisów.
Przy zastosowaniu tej zasady w zakresie drugiej wskazanej w kasacji podsta-
wy (art. 3931
pkt 2 KPC) kontrola kasacyjna ogranicza się do zbadania, czy nastąpiło
naruszenie art. 233 KPC. Przepis ten w § 1 stanowi, że sąd ocenia wiarygodność i
moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozwa-
żenia zebranego materiału, a w § 2 nakazuje stosowanie tej zasady do odmowy
przedstawienia dowodu. O naruszeniu tego przepisu można mówić, gdy ustalenia
sądu pozostają w sprzeczności z zebranym materiałem dowodowym. Podniesione w
4
kasacji zarzuty braków w postępowaniu dowodowym - pominięcie dowodu z opinii
instytutu naukowego, niewyjaśnienie okoliczności dotyczących pobytu wnioskodaw-
czyni na deportacji - nie uzasadniają naruszenia art. 233 KPC. Pominięcie zgłoszo-
nego przez stronę dowodu uzasadniałoby zarzut naruszenia art. 217 § 2 KPC, a za-
niechanie przeprowadzenia z urzędu dowodu na okoliczności istotne dla rozstrzy-
gnięcia sprawy mogłoby uzasadniać zarzut naruszenia art. 232 KPC. Te przepisy nie
zostały wskazane przy przytoczeniu podstaw kasacji, a naruszenie wskazanego
przepisu art. 233 KPC w zaskarżonym wyroku nie nastąpiło. Sąd Apelacyjny wyjaśnił
rozbieżności między opiniami biegłych i wyczerpująco uzasadnił podstawy, na jakich
oparł swoje ustalenia.
Podstawa kasacyjna wymieniona w art. 3931
pkt 1 KPC została w kasacji
sformułowana nieprawidłowo. Przepis ten stanowi, że kasację można oprzeć na na-
ruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastoso-
wanie. W kasacji nie wskazuje się czy chodzi o błędną wykładnię art. 12 ustawy z
dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami
represji wojennych i okresu powojennego, czy też o jego niewłaściwe zastosowanie.
Ze sformułowania tego zarzutu można wnioskować, że zdaniem skarżącej przepis
ten powinien mieć zastosowanie, gdyż istnieje związek między deportacją wniosko-
dawczyni a obecną niezdolnością do pracy. Zarzut ten jest wynikiem niewłaściwego
rozumienia powołanego przepisu. Przepis ten w ust. 2 pkt 1 przyznaje prawo do
świadczeń przysługujących inwalidom wojennym i wojskowym między innymi oso-
bom przebywającym na deportacji w ZSRR (art. 4 ust. 1 pkt 3), które stały się nie-
zdolne do pracy wskutek inwalidztwa pozostającego w związku z tym pobytem.
Zgodnie z art. 12 ust. 3 za inwalidztwo pozostające w związku z pobytem na depor-
tacji uważa się inwalidztwo będące następstwem zranień, kontuzji bądź innych obra-
żeń lub chorób powstałych w związku z tym pobytem. Dla spełnienia warunków tego
przepisu konieczne jest wystąpienie obrażeń lub chorób spowodowanych deportacją,
które w wyniku rozwoju zmian chorobowych doprowadziły do powstania niezdolności
do pracy. Takie sformułowanie przepisu nie pozwala na przyznanie prawa do świad-
czeń wszystkim osobom, które przebywały na deportacji, a obecnie z różnych przy-
czyn są niezdolne do pracy. Dlatego nie może być uwzględniony podniesiony w ka-
sacji argument, że warunki panujące na deportacji nie mogły pozostać bez wpływu
na stan zdrowia osoby deportowanej. Omawiany przepis nie mówi o związku między
niezdolnością do pracy a deportacją lecz związek przyczynowy musi istnieć między
5
odniesionymi obrażeniami lub chorobami a aktualną niezdolnością do pracy. Tego
rodzaju związek musi być ustalony indywidualnie w każdym przypadku, a w przypad-
ku wnioskodawczyni nie został on wykazany. Nawet biegły neurolog, który w zakre-
sie wykraczającym poza jego specjalizację wydał korzystną dla wnioskodawczyni
opinię, nie wskazuje obrażeń lub chorób związanych z deportacją, które dały począ-
tek obecnie stwierdzonym zmianom. Natomiast biegła psychiatra stwierdziła, że po-
wodujące niezdolność do pracy zmiany chorobowe są wynikiem starzenia się organi-
zmu i nie mają związku z pobytem na deportacji. Słusznie zatem Sąd Apelacyjny
uznał, że warunki określone w powołanym przepisie nie zostały w przypadku wnio-
skodawczyni spełnione.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy w oparciu o przepis art. 39312
KPC oddalił ka-
sację jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.
========================================