Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 17 stycznia 2002 r.
II UKN 710/00
Podpisanie w trakcie zwolnienia lekarskiego dokumentów finansowych
nie może być traktowane jako prowadzenie działalności gospodarczej powo-
dujące utratę prawa do zasiłku chorobowego (art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 17
grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w
razie choroby i macierzyństwa, jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze
zm.).
Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Jerzy Kuźniar (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2002 r. sprawy z wniosku
Elżbiety S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w P. o zasi-
łek chorobowy, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Poznaniu z dnia 6 czerwca 2000 r. [...]
z m i e n i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację organu rentowego.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 14 kwietnia 1998 r. organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddział w P. pozbawił wnioskodawczynię Elżbietę S. prawa do zasiłku cho-
robowego za okres od 11 października 1996 r. do 7 lipca 1997 r. oraz od 12 sierpnia
1997r. do 7 stycznia 1998 r. w związku z niewłaściwym wykorzystywaniem przez nią
zwolnienia lekarskiego. W ocenie organu rentowego, dowodem na kontynuowanie
przez wnioskodawczynię działalności gospodarczej w trakcie zwolnienia lekarskiego
są przedstawione faktury podpisane przez nią oraz oświadczenie złożone do proto-
kołu, w którym potwierdziła, że podpisy umieszczone na fakturach są jej własnoręcz-
nymi podpisami.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z
dnia 22 września 1999 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał
2
wnioskodawczyni prawo do zasiłku chorobowego za omawiany okres. Sąd ustalił, iż
wnioskodawczyni odbierała towar sama, bądź z mężem, a nadto w czasie niezdolno-
ści do pracy podpisała kilka faktur, nie świadczy to jednak o prowadzeniu działalności
gospodarczej i nie ma wpływu na prawo do dochodzonego świadczenia.
Wobec apelacji organu rentowego i w jej uwzględnieniu, Sąd Apelacyjny w
Poznaniu zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie (wyrok z dnia 6 czerwca 2000
r. [...]). W uzasadnieniu wyroku Sąd stwierdził, że w myśl art. 18 ust. 1 ustawy z dnia
17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego na
wypadek choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz.143 ze
zm.) mającego zastosowanie w sprawie z uwagi na treść art. 7 ust. 1 ustawy z dnia
18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność go-
spodarczą i ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 46 z 1989 r., poz.250 ze
zm.), pracownik wykonujący w czasie zwolnienia lekarskiego od pracy inną pracę za-
robkową lub uciążliwe czynności mogące przedłużyć okres niezdolności do pracy
albo wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnie-
nia - traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia lekarskiego. Sto-
sownie do art. 53 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. mającego również zasto-
sowanie w sprawie, jeżeli bezpodstawna wypłata zasiłku nastąpiła wskutek okolicz-
ności, o których mowa m.in. w art. 18, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z na-
leżnych pracownikowi zasiłków lub ściągnięciu w trybie egzekucji administracyjnej.
Każda z trzech wymienionych w art. 18 ust. 1 ustawy okoliczności stanowi
samodzielną przyczynę utraty prawa do zasiłku, przy czym pierwsza - powoduje
utratę prawa do zasiłku bez względu na to czy wykonywanie pracy zarobkowej było
przeciwwskazane z przyczyn zdrowotnych i mogło przedłużyć okres niezdolności do
pracy. Zasiłek chorobowy bowiem ma stanowić rekompensatę zarobku utraconego
wskutek niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, a nie dodatkową korzyść
obok wynagrodzenia. Osoba prowadząca działalność gospodarczą, która w czasie
zwolnienia lekarskiego prowadzi nadal działalność gospodarczą traci prawo do zasił-
ku chorobowego za cały okres zwolnienia.
Utrata prawa do zasiłku następuje bez względu na to czy wykonywana praca
szkodzi zdrowiu chorego lub powoduje możliwość przedłużenia okresu niezdolności
do pracy. Zważywszy na to, iż wnioskodawczyni w spornych okresach zwolnień le-
karskich od pracy podpisywała faktury, mimo tego, że pełnomocnikiem był ustano-
wiony wcześniej jej mąż, należy uznać, wbrew twierdzeniom Sądu pierwszej instan-
3
cji, iż wnioskodawczyni w powyższych okresach prowadziła nadal działalność go-
spodarczą.
Powyższy wyrok zaskarżyła kasacją wnioskodawczyni i zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art.18
ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r., wniosła o jego uchylenie i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania przez Sąd drugiej instancji, bądź „uznanie odwołania w ca-
łości”. W ocenie kasacji samo podpisywanie w trakcie zwolnienia lekarskiego sporzą-
dzonych przez inną osobę dokumentów nie jest wykonywaniem dotychczasowej
pracy w ramach działalności gospodarczej i nie stanowi podstawy do pozbawienia
takiej osoby zasiłku chorobowego (tak w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie
sygn. akt: III AUa 1292/98).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest uzasadniona, trafny jest bowiem podniesiony w niej zarzut błęd-
nej wykładni art. 18 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. dokonanej w zaskarżonym wy-
roku. Stan faktyczny sprawy nie jest kwestionowany, w tym zwłaszcza nie jest kwe-
stionowane ustalenie, że jedyną podstawą pozbawienia wnioskodawczyni prawa do
zasiłku chorobowego jest stwierdzenie, przyznane przez wnioskodawczynię, że w
trakcie zwolnienia chorobowego podpisała ona faktury sporządzone przez inną
osobę. Przepis art. 18 ust. 1 powołanej ustawy zasiłkowej stwierdzał, że pracownik
wykonujący w czasie zwolnienia lekarskiego od pracy inną pracę zarobkową lub
uciążliwe czynności mogące przedłużyć okres niezdolności do pracy albo wykorzy-
stujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia - traci
prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia.
Podzielając stanowisko Sądu Apelacyjnego, że każda z wymienionych we
wskazanym przepisie przesłanek stanowi samodzielną podstawę do pozbawienia
świadczenia zasiłkowego, należy jednak stwierdzić, że w przypadku osób wykonują-
cych działalność gospodarczą sam fakt podpisania faktur sporządzonych przez inną
osobę, nie może być kwalifikowany jako wykonywanie takiej działalności.
W judykaturze Sądu Najwyższego (powołanej w wyroku Sądu pierwszej in-
stancji) nie jest kwestionowane, że rzemieślnicy tracą prawo do zasiłku chorobowe-
go, jeżeli w trakcie zwolnienia lekarskiego wykonują prace zarobkowe w swoim za-
kładzie, przy czym pracami takimi będzie wykonywanie konkretnych czynności zwią-
4
zanych wprost z działalnością gospodarczą, w tym nadzór nad zatrudnionymi pra-
cownikami, obsługa klientów, przyjmowanie i wydawanie materiałów. Podpisanie w
trakcie zwolnienia lekarskiego dokumentów finansowych, sporządzonych przez inną
osobę nie może być - w ocenie Sądu Najwyższego - traktowane jako prowadzenie
działalności gospodarczej, w sytuacji gdy nadto wnioskodawczyni nie zajmowała się
konkretnymi działaniami wprost wynikającymi z rodzaju prowadzonej przez siebie
działalności gospodarczej (handel, usługi gastronomiczno-rozrywkowe).
W tym stanie rzeczy gdy w sprawie zachodzi jedynie naruszenia prawa mate-
rialnego przez błędną wykładnię art. 18 ust. 1 ustawy zasiłkowej, należało zmienić
zaskarżony wyrok i orzec jak w sentencji, po myśli art. 393 15
KPC.
========================================