II UK 254/05
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Wyrok z dnia 3 sierpnia 2006 r.
II UK 254/05
1. Rolnicze ubezpieczenie społeczne ustaje po upływie kwartału w trak-
cie którego rolnik podjął zatrudnienie, jeżeli kontynuuje zatrudnienie po upły-
wie tego kwartału.
2. Rolnik, który w kwartale wliczonym do okresu jednego roku poprze-
dzającego datę rozpoczęcia działalności, podlegał ubezpieczeniu społecznemu
z tytułu zatrudnienia, nie spełnia warunków z art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia
1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr
7, poz. 25 ze zm.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Beata Gudowska, Andrzej
Wróbel (sprawozdawca)
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 sierpnia
2006 r. sprawy z wniosku Krzysztofa D. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego-Oddziałowi Regionalnemu w O. o podleganie ubezpieczeniu społecz-
nemu rolników, na skutek skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apela-
cyjnego w Warszawie z dnia 18 lutego 2005 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Krzysztof D. (wnioskodawca), właściciel gospodarstwa rolnego przystąpił do
ubezpieczenia społecznego rolników od 1 lutego 1997r., tj. po ustaniu zatrudnienia
wykonywanego w połowie wymiaru czasu pracy. W dniu 6 marca 2001 r. przedłożył
zaświadczenie o podjęciu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia od dnia 30
stycznia 2001 r. do dnia 30 czerwca 2001 r. i na tej podstawie decyzją z dnia 22
marca 2001 r. został wyłączony z ubezpieczenia społecznego rolników ze skutkiem
od 1 kwietnia 2001 r. Od 15 września 2001 podlegał ubezpieczeniu w KRUS, prowa-
dząc jednocześnie działalność gospodarczą, którą rozpoczął od dnia 21 marca 2001
2
r. Zaskarżoną decyzją Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziału Re-
gionalnego w O. ( pozwana) z dnia 31 marca 2004 r. stwierdzono ustanie ubezpie-
czenia społecznego rolników w pełnym zakresie od dnia 15 września 2001 r. z uwagi
na niespełnienie warunku przewidzianego w art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecz-
nym rolników.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ostrołęce wyrokiem
z dnia 1 czerwca 2004 r. oddalił odwołanie wnioskodawcy od powyższej decyzji po-
zwanej. Sąd stwierdził, że wnioskodawca nie spełnia warunku przewidzianego w art.
5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, bowiem przedkładając w dniu 28
września 2001 r. rozwiązanie umowy o pracę w celu objęcia go ubezpieczeniem
społecznym rolników, prowadził już działalność gospodarczą poprzedzoną okresem
zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, a następnie prowadzoną równolegle w
czasie tego zatrudnienia. Wnioskodawca nie powinien zatem być objęty ubezpiecze-
niem społecznym rolników od dnia 15 września 2001 r.
Sąd wskazał, że ubezpieczenie rolnika, inaczej niż inne rodzaje ubezpiecze-
nia, „przebiega w jednostkach czasu wyznaczonych kwartałami, stąd obowiązek
opłacenia składki powstaje z pierwszym dniem kwartału, w którym powstało ubezpie-
czeni, a ustaje z ostatnim dniem kwartału, w którym ustało ubezpieczenie, niezależ-
nie od tego, ile faktycznie dni w kwartale trwało podleganie ubezpieczeniu rolnicze-
mu” ( art. 3a ust. 2 i art. 4 ust. 2 ustawy). Na mocy art. 5a ustawy rolnik, który co
najmniej rok nieprzerwanie podlegał w pełnym zakresie ubezpieczeniu społecznemu
rolników i w czasie trwania tego ubezpieczenia podjął pozarolniczą działalność go-
spodarczą, podlega nadal ubezpieczeniu społecznemu rolników. Ten sam rolnik
może podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu działalności gospodar-
czej, gdy złoży stosowane oświadczenie. Tak więc prawo wyboru pomiędzy ubezpie-
czeniem społecznym rolników a innym ubezpieczeniem przysługuje tylko rolnikowi,
który podjął pozarolniczą działalność gospodarczą po okresie roku nieprzerwanego
podlegania rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu. W ocenie Sądu przez uprzednie
trwające nieprzerwanie przynajmniej przez jeden rok podleganie z mocy ustawy
ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie należy rozumieć podleganie
temu ubezpieczeniu bezpośrednio przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalno-
ści gospodarczej. W rozpoznawanej sprawie jest oczywiste, że wnioskodawca przed
podjęciem w dniu 23 marca 2001 r. pozarolniczej działalności gospodarczej nie legi-
tymował się rocznym okresem podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w
3
pełnym zakresie, poprzedzającym bezpośrednio podjęcie tej działalności, gdyż
ubezpieczeniu temu nie podlegał już od 30 stycznia 2001 r.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z dnia 18 lutego 2005 r. [...] oddalił apelację wnioskodawcy od powyższego wy-
roku. W ocenie Sądu Apelacyjnego zaskarżony wyrok odpowiada prawu, ale poczy-
nione przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne po części nie odpowiadają zgroma-
dzonemu materiałowi dowodowemu, a ponadto wymagają uzupełnienia.
W sprawie nie budzi wątpliwości, że wnioskodawca od 1 lutego 1997 podlegał
ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy w związku z
prowadzeniem działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym o powierzchni 4,49 ha
przeliczeniowych. Decyzję pozwanej z dnia 6 lutego 1998 r., stwierdzającą podlega-
nie temu ubezpieczeniu wnioskodawca otrzymał w dniu 13 lutego 1998 r. (zwrotne
potwierdzenie odbioru). W dniu 6 marca 2001 r. do pozwanej wpłynęło zaświadcze-
nie wydane przez S.C. Spółkę z o.o. w W. stwierdzające, że odwołujący jest zatrud-
niony w tej Spółce jako zleceniobiorca od 30 stycznia 2001 r. do 30 czerwca 2001 r.
Zostało ono wydane w celu złożenia go właśnie u pozwanej, co wprost wskazano w
jego treści. Z zaświadczenia tego wynika też, że składki na ubezpieczenie społeczne
za wnioskodawcę jako osobę wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenia były
naliczane.
W dniu 22 marca 2001 r. pozwana wydała decyzję stwierdzającą ustanie
ubezpieczenia społecznego rolników w pełnym zakresie od 1 kwietnia 2001 r., ze
względu na podjęcie pracy przez wnioskodawcę od 30 stycznia 2001 r. W aktach
rentowych [...] znajduje się potwierdzenie odbioru w dniu 27 marca 2001 r. listu pole-
conego, adresowanego do wnioskodawcy, przez jego żonę Emilię D., przy czym na
dokumencie tym wpisany jest [...], czyli numer konta rolnika jako płatnika będący jed-
nocześnie znakiem decyzji z dnia 22 marca 2001 r. Pomiędzy tą decyzją a zwrotnym
poświadczeniem odbioru znajduje się tylko kopia pisma pozwanej z dnia 22 marca
2001 r. adresowanego do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w O. Następ-
ne pisma to korespondencja z okresu kwiecień - maj 2001 r. dotycząca podlegania
ubezpieczeniu społecznemu rolników żony odwołującego się, którą kończy decyzja
pozwanej z dnia 20 czerwca 2001 r. doręczona 25 czerwca 2001 r. [...]. Na rozprawie
przed Sądem Okręgowym wnioskodawca zeznał, że nie wie, czy ma decyzję o wyłą-
czeniu z ubezpieczenia oraz że nieświadomie jej nie skarżył. Na rozprawie przed
Sądem Apelacyjnym wnioskodawca oświadczył, że nie wie, czy złożył zaświadczenie
4
wyżej opisane wydane w dniu 2 marca 2001 r. przez S.C. Spółkę z o.o., być może
jego żona je złożyła. Również nie potrafił odpowiedzieć na pytanie, czy żona ode-
brała decyzję z dnia 22 marca 2001 r., gdyż „ona zna się na tym bardziej niż on".
W ocenie Sądu Apelacyjnego, z powyższego nie wynika, aby wnioskodawca
stwierdził, iż nie doręczono mu decyzji pozwanej z dnia 22 marca 2001 r. Z oświad-
czenia, że nie wie, czy dysponuje decyzją takiej treści nie wynika, że nie została ona
doręczona. Również oświadczenie, że nie potrafi odpowiedzieć na pytanie, czy żona
odebrała tę decyzję, nie oznacza, że jej nie odebrała. Wnioskodawca zresztą nie
przypominał sobie nawet, aby złożył zaświadczenie o podjęciu pracy w oparciu o
umowę zlecenia; twierdził, że być może uczyniła to żona. Bez względu na to, kto
konkretnie złożył przedmiotowe zaświadczenie, znalazło się ono w aktach pozwanej
nie z jej inicjatywy i zostało przedstawione niewątpliwie dla osiągnięcia skutków. W
ocenie Sądu Apelacyjnego, potwierdzenie odbioru [...] z akt rentowych jest potwier-
dzeniem odbioru decyzji z dnia 22 marca 2001 r. Na postawienie takiego wniosku
pozwala analiza akt rentowych, z której wynika, że pozwana bezwzględnie prze-
strzega zasady doręczania decyzji podlegających zaskarżeniu za potwierdzeniem
odbioru. W związku z tym, potwierdzenie odbioru znajdujące się bezpośrednio po
decyzji z dnia 22 marca 2001 r., zawierające takie oznaczenie jak ta decyzja i pozo-
stające w związku czasowym z wydaną decyzją, niewątpliwie dotyczy tej decyzji. Po-
nadto przedmiotowa decyzja z dnia 22 marca 2001 r. zawiera adnotację, że po za-
przestaniu zatrudnienia wnioskodawca zobowiązany jest zgłosić się do ubezpiecze-
nia, co uczynił w dniu 28 września 2001 r. i co spowodowało wydanie w dniu 12 paź-
dziernika 2001 r. decyzji stwierdzającej podleganie ubezpieczeniu społecznemu rol-
ników od dnia 15 września 2001 r. - od III kwartału 2001 r. Składanie pisma rozwią-
zującego stosunek pracy wraz z oświadczeniem, że nie uległ wypadkowi od złożenia
dokumentów, byłoby bezcelowe, gdyby wnioskodawca podlegał nieprzerwanie ubez-
pieczeniu społecznemu rolników. Zresztą na okoliczność opłacania składek na ubez-
pieczenie społeczne przez zleceniodawcę za odwołującego się w 2001 r. powoływała
się jego żona w piśmie z dnia 27 lutego 2004 r. skierowanym do Kasy Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego w związku z wysokością zaległych składek na ubezpie-
czenie społeczne rolników. W ocenie Sądu Apelacyjnego, nie można przyjąć, że de-
cyzja z dnia 22 marca 2001 r. nie została skutecznie doręczona odwołującemu się,
co czyni bezpodstawnym zarzut apelującego zgłoszony w tym zakresie.
5
Sąd Apelacyjny wskazał na to, że Sąd Okręgowy decydujące znaczenie przy-
pisał okoliczności, iż wnioskodawca w związku z wykonywaniem umowy zlecenia od
30 stycznia 2001 r., od tej daty nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników,
mimo iż został wyłączony z tego ubezpieczenia od 1 kwietnia 2001 r. (decyzją
pozwanej z dnia 22 marca 2001 r.). Takie ustalenie Sąd Okręgowy wyprowadził z
tego, że obowiązek opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne rolników obej-
muje cały kwartał, niezależnie od liczby dni podlegania ubezpieczeniu w tym kwar-
tale, stwierdzając jednocześnie, iż sam fakt opłacania składek w ramach systemu
ubezpieczenia społecznego rolników nie jest równoznaczny z podleganiem temu
ubezpieczeniu właśnie w związku z zasadą niepodzielności składki. Takie rozumo-
wanie doprowadziło Sąd do konkluzji, że w istocie wnioskodawca nie podlegał ubez-
pieczeniu społecznemu rolników od 30 stycznia 2001 r. (mimo opłacania składki za
cały I kwartał). W konsekwencji podejmując działalność gospodarczą w dniu 21
marca 2001 r. nie legitymował się co najmniej rocznym podleganiem ubezpieczeniu
społecznemu rolników, istniejącym bezpośrednio przed rozpoczęciem działalności.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, powyższe stanowisko Sądu Okręgowego jest
nietrafne. Przeciwko przyjęciu, że ubezpieczenie społeczne rolników wobec wnio-
skodawcy ustało z dniem 30 stycznia 2001 r. przemawia unormowanie zawarte w art.
3a ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, według którego ubezpiecze-
nie ustaje z końcem kwartału, w którym ustały okoliczności uzasadniające podlega-
nie ubezpieczeniu z zastrzeżeniem, które nie ma znaczenia w sprawie. Przepisy art.
7 ust. 1 i art. 16 ust. 3 tej ustawy stanowią o podleganiu z mocy ustawy ubezpiecze-
niu rolnika, jeżeli nie podlega on innemu ubezpieczeniu społecznemu. Ponieważ wy-
konywanie pracy na podstawie umowy zlecenia podlega obowiązkowi ubezpieczeń
emerytalnego i rentowych z mocy art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887ze zm.), to
okoliczność podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tego tytułu powoduje ustanie
ubezpieczenia społecznego rolników, ale dopiero z końcem kwartału, w którym ta
okoliczność zaistniała, czyli w niniejszej sprawie z dniem 31 marca 2001 r. Dywaga-
cje Sądu Okręgowego w tym przedmiocie są nietrafne i poczynione zostały z naru-
szeniem art. 3a ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Miałby więc ra-
cję pełnomocnik apelującego, że na dzień 21 marca 2001 r., a więc podjęcia przez
skarżącego działalności pozarolniczej, spełniał on wszystkie przesłanki z art. 5a
ustawy, skoro podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników nie będąc w tej dacie
6
pracownikiem i nie pozostając w stosunku służbowym. Nie złożył też oświadczenia,
że chce podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działal-
ności gospodarczej (nie zawiadomił pozwanej o jej podjęciu). Jednakże nie można -
zdaniem Sądu - zgodzić się z dalszą argumentacją apelującego, że zdarzenia, które
miały miejsce po tej dacie, pozostają bez znaczenia dla ustalenia tytułu ubezpiecze-
nia społecznego, któremu podlega skarżący od 15 września 2001 roku.
W ocenie Sądu, podleganie ubezpieczeniu z mocy ustawy oznacza powstanie
stosunku ubezpieczenia niezależnie od woli stron, po spełnieniu warunków ustawo-
wych. Analogiczna sytuacja jest w przypadku zajścia okoliczności, które uzasadniają
ustanie tego ubezpieczenia. Wobec tego, jeżeli ubezpieczenie społeczne rolników
wnioskodawcy ustało od 1 kwietnia 2001 r. w związku z podleganiem ubezpiecze-
niom uregulowanym ustawą, to nie można uznać, iż nie ma znaczenia niepodleganie
temu ubezpieczeniu przez okres od II kwartału 2001 r. do 15 września 2001 r., czyli
do dnia ustania stosunku pracy, czyli ubezpieczenia z tytułu wykonywania zatrudnie-
nia w ramach umowy o pracę. Na dzień ustania ubezpieczenia z tego tytułu należy w
związku z tym ocenić, któremu reżimowi ubezpieczeń społecznych podlega skarżący
i to według stanu faktycznego istniejącego wówczas, a nie według stanu z dnia 21
marca 2001 r.
Sąd wyraził pogląd, że nie ma podstaw do uznania, że wnioskodawcy - przy-
sługuje - po zakończeniu stosunku pracy łączącego go z S.C. Spółką z o.o. prawo
wyboru systemu ubezpieczenia społecznego, gdyż hipoteza art. 5a ustawy nie obej-
muje takiego stanu faktycznego. Wnioskodawca ani nie podejmuje działalności go-
spodarczej w tej dacie, ani nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników, które
ustało w związku z podjęciem zatrudnienia w ramach umowy zlecenia, a następnie
umowy o pracę. Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że wnioskodawca nie
mógł być objęty ubezpieczeniem społecznym rolników po dniu 15 września 2001 r.
Wnioskodawca zaskarżył w całości powyższy wyrok skarga kasacyjną, w któ-
rej zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie: 1) prawa materialnego, tj. art. 5a,
art. 7 ust. 1 i art. 16 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i art. 6 ust. 1 pkt 4
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przez błędną wykładnię tych przepisów
„wynikającą z niedostrzeżenia, że art. 5a samodzielnie normuje przesłanki obligato-
ryjnego dalszego podlegania rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu przez rolnika
rozpoczynającego działalność gospodarczą, że w konsekwencji przepis ten stanowi
lex specialis w stosunku do pozostałych wymienionych przepisów i w następstwie
7
tego niezasadne jest przyjęcie, że ubezpieczenie społeczne rolnika, który od 30
stycznia 2001 r. wykonywał umowę zlecenia, ustało z końcem I kwartału 2001 r.,
mimo że rolnik ten od dnia 21 marca 2001 r. prowadził działalność gospodarczą i nie
złożył oświadczenia, że chce podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu, a także
naruszenie art. 3a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przez jego błędną
wykładnię wynikającą z pominięcia, że przepis ten dla ustania rolniczego ubezpie-
czenia społecznego wymaga, aby okoliczność uzasadniająca ustanie ubezpieczenia
istniała również w ostatnim dniu danego kwartału”, 2) naruszenie przepisów postę-
powania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 385 k.p.c.,
przez oddalenie apelacji wnioskodawcy mimo jej zasadności, art. 233 § 1 k.p.c.,
przez ocenę materiału dowodowego bez zachowania wymagania wszechstronnego
rozważenia zebranego materiału dowodowego, co w rezultacie doprowadziło Sąd
drugiej instancji do błędnego ustalenia, że pozwana doręczyła wnioskodawcy decy-
zję z dnia 22 marca 2001 r. oraz do pominięcia w ustaleniach, w jakiej dacie wnio-
skodawca zatrudnił się na podstawie umowy o pracę, art. 328 § 2 k.p.c. w związku z
art. 391 k.p.c., przez pominięcie przy wyjaśnianiu podstawy prawnej wyroku kwestii
stosunku art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obowią-
zującym w I kwartale 2001 r. do art. 7 ust. l i art. 16 ust.3 tej ustawy i art. 6 ust. 1 pkt
4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a także przez niewyjaśnienie w uza-
sadnieniu zaskarżonego wyroku jaki okres trwania stosunku pracy wnioskodawcy
Sąd Apelacyjny przyjmuje za wykazany. Wskazując na powyższe podstawy kasa-
cyjne wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku
Sądu Okręgowego z dnia 1 czerwca 2004 r. i przekazanie sprawy Sądowi Okręgo-
wemu w Ostrołęce do ponownego rozpoznania w innym składzie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw. Zgodnie z art. 3983
§ 3
k.p.c. podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów
lub oceny dowodów. Treść i kompozycja art. 3983
k.p.c. wskazują więc, że jakkolwiek
generalnie dopuszczalne jest - jak dotychczas - oparcie skargi kasacyjnej na podsta-
wie naruszenia przepisów postępowania, to jednak z wyłączeniem zarzutów dotyczą-
cych ustalenia faktów lub oceny dowodów, choćby naruszenie odnośnych przepisów
mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z
8
23 września 2005 r. III CSK 13/05, OSNC 2006 nr 4, poz. 76). Tymczasem skarżący
sprzecznie z treścią art. 3983
§ 3 k.p.c. zarzuca zaskarżonemu wyrokowi przekro-
czenie granic oceny dowodów wyznaczonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c., przez
przyjęcie, że przez ocenę materiału dowodowego bez zachowania wymagania
wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, co w rezultacie
doprowadziło Sąd drugiej instancji do błędnego ustalenia, że pozwana doręczyła
wnioskodawcy decyzję z dnia 22 marca 2001 r. oraz do pominięcia w ustaleniach, w
jakiej dacie wnioskodawca zatrudnił się na podstawie umowy o pracę. Należy zatem
stwierdzić, że odmienne ustalenie Sądu Apelacyjnego, że powyższa decyzja pozwa-
nej została skutecznie doręczona wnioskodawcy, wiąże Sąd Najwyższy.
Na wstępie należy zaznaczyć, że przedmiot rozpoznania w niniejszej sprawie
wyznacza zaskarżona decyzja z dnia 31 marca 2004 r., w której stwierdzono ustanie
ubezpieczenia społecznego rolników wnioskodawcy z tej przyczyny, że nie spełnia
warunku zawartego w art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, ponie-
waż podejmując pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlegał co najmniej je-
den rok ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy. Dla rozstrzygnięcia
niniejszego sporu istotne jest wyróżnienie w spornym okresie trzech kwartałów, a
mianowicie od 1 stycznia 2001 r. do 31 marca 2001 r., od 1 kwietnia 2001 r. do 30
czerwca 2001 r. oraz od 1 lipca 2001 r. do 30 września 2001 r. Podział spornego
okresu na trzy kwartały jest uzasadniony ze względu na przyjętą w prawie ubezpie-
czenia społecznego rolników zasadę zawartą w art. 3a ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu
społecznym rolników. Ustanie okoliczności uzasadniających podleganie ubezpiecze-
niu w rozumieniu tego przepisu oznacza nie tylko ustanie przesłanek pozytywnych
(na przykład zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej), lecz także wystąpienie
przesłanek negatywnych (na przykład objęcie innym ubezpieczeniem społecznym).
W obu wypadkach rolnicze ubezpieczenie społeczne ustaje z końcem kwartału, w
którym wystąpiły te okoliczności, a nie w dacie ich wystąpienia. Dlatego rolnik po-
dejmujący zatrudnienie w trakcie kwartału następującego po okresie podlegania
ubezpieczeniu społecznemu rolników podlega nadal temu ubezpieczeniu do końca
kwartału. Po upływie tego kwartału, jeżeli zatrudnienie jest kontynuowane, rolnicze
ubezpieczenie społeczne ustaje. Tego rodzaju regulacja wynika z zasady ustalania w
jednostkach kwartalnych zarówno okresów uprawniających do świadczeń
przewidzianych w ustawie, jak i okresów podlegania ubezpieczeniu. Skoro ubezpie-
czenie z innego tytułu następuje z chwilą spełnienia warunków do objęcia tym ubez-
9
pieczeniem, może wystąpić sytuacja, że w niewielkim przedziale czasowym (do
końca kwartału) okresy ubezpieczenia rolniczego pokrywają się z innym ubezpiecze-
niem. Podleganie ubezpieczeniu rolniczemu do końca kwartału równolegle z innym
ubezpieczeniem nie ma dla rolnika żadnych ujemnych skutków, w szczególności w
zakresie wysokości składki. Zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecz-
nym rolników obowiązek opłacania składki powstaje z pierwszym dniem kwartału, w
którym powstało ubezpieczenie, a ustaje z ostatnim dniem kwartału, w którym ustało
ubezpieczenie ( uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 23 lutego 2005 r., III UK
213/04, OSNP 2005 nr 18, poz. 293).
Należy stwierdzić, że przepis art. 5a ustawy stanowiący, że „rolnik lub domow-
nik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy, nieprzerwa-
nie co najmniej 1 rok, podejmuje pozarolniczą działalność gospodarczą nie będąc
pracownikiem i nie pozostając w stosunku służbowym, podlega nadal temu ubezpie-
czeniu. Rolnik lub domownik może podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu
wówczas, gdy złoży Zakładowi lub Kasie oświadczenie, że chce podlegać innemu
ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, o ile
spełnia w tym zakresie warunki określone w odrębnych przepisach”, ma zastosowa-
nie wyłącznie do okresu obejmującego pierwszy kwartał 2001 r., bowiem w tym okre-
sie wnioskodawca podjął pozarolniczą działalność gospodarczą; datę podjęcia tej
działalności Sąd ustalił na dzień 21 marca 2001 r.
Przepis art. 5a ustawy ma zastosowanie wyłącznie do rolnika, który spełnia
kumulatywnie następujące przesłanki: 1) podlega ubezpieczeniu w pełnym zakresie z
mocy ustawy, 2) nieprzerwanie co najmniej przez 1 rok, 3) podejmuje pozarolniczą
działalność gospodarczą, 4) nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służ-
bowym. W niniejszej sprawie spełniona została niewątpliwie trzecia z wymienionych
wyżej przesłanek, a mianowicie podjęcie przez wnioskodawcę w okresie podlegania
ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy pozarolniczej działalności gospo-
darczej. Zarówno brzmienie przepisu art. 5a ustawy, jak i jego sens normatywny na-
kazują przyjąć, że obejmuje on swym zakresem wyłącznie te sytuacje faktyczne, w
których adresat tego przepisu podejmuje, czyli rozpoczyna działalność gospodarczą.
Nie została natomiast spełniona pierwsza z wymienionych przesłanek, a mianowicie
podleganie ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy. Przepis 5a ustawy nie
ustanawia wprawdzie negatywnego warunku podlegania innemu ubezpieczeniu
społecznemu. Uprawnienie do kontynuowania rolniczego ubezpieczenia społecznego
10
na podstawie art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przysługuje rolni-
kowi, który podejmuje pozarolniczą działalność gospodarczą po upływie roku nie-
przerwanego trwania ubezpieczenia rolniczego w pełnym zakresie, czyli obowiązko-
wego ubezpieczenia emerytalno-rentowego określonego w art. 16 oraz wypadkowe-
go, chorobowego i macierzyńskiego określonego w art. 7 ust. 1. Obowiązek ubezpie-
czenia powstaje w chwili spełnienia warunków do objęcia ubezpieczeniem, jeżeli nie
występują okoliczności wyłączające obowiązek ubezpieczenia. Jako jedną z tych
okoliczności powołane przepisy wymieniają podleganie innemu ubezpieczeniu spo-
łecznemu. Sąd stwierdził, że wnioskodawca podlegał ubezpieczeniu społecznemu
uregulowanemu ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych i w związku z tym
ubezpieczenie społeczne rolników ustało od 1 kwietnia 2001 r., co wprawdzie pozo-
staje w sprzeczności z wcześniej postawioną przez Sąd tezą, że wnioskodawca w
dacie 21 marca 2001 r. spełniał wszystkie przesłanki z art. 5a ustawy, lecz ostatecz-
nie jest to prawidłowe określenie konsekwencji prawnych ustalonych przez Sąd oko-
liczności faktycznych rozpoznawanej sprawy.
Nie ma racji skarżący, gdy twierdzi, że jednoczesne ubezpieczenie społeczne,
o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nie
wyłączało podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. Przepis art. 5a zdanie
drugie ustawy odnosi się bowiem wprawdzie do „innego” ubezpieczenia społecz-
nego, lecz tym innym ubezpieczeniem społecznym jest ubezpieczenie społeczne „z
tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 16 ust. 4 pkt 1
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych”. Przepis art. 5a ustawy nie jest prze-
pisem szczególnym w stosunku do przepisów art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 1 ustawy. W
konsekwencji z natury rzeczy nie mogła zostać spełniona druga z wyżej wymienio-
nych przesłanek, a mianowicie warunek, którym jest trwające nieprzerwanie przy-
najmniej przez jeden rok podleganie z mocy ustawy ubezpieczeniu społecznemu rol-
ników w pełnym zakresie, poprzedzające bezpośrednio datę rozpoczęcia tej działal-
ności ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2000 r., II UKN 54/00
OSNAPiUS 2002 nr 12, poz. 290).
W odniesieniu do czwartej przesłanki, a mianowicie warunku „niebycia” pra-
cownikiem, należy stwierdzić, że stanowisko Sądu drugiej instancji w tej kwestii jest
niekonsekwentne, bowiem oceniając zaświadczenie wydane przez S.C. Spółkę z o.o.
używa takich zwrotów jak „odwołujący jest zatrudniony w tej Spółce jako zlecenio-
biorca” oraz „osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia”, co wydaje się
11
przemawiać za tym, że Sąd uznaje wnioskodawcę za pracownika, z drugiej zaś
stwierdza, że „ miałby więc racje pełnomocnik apelującego, że na datę 21 marca
2001 r. ( wnioskodawca) spełniał wszystkie przesłanki z art. 5a ustawy, skoro podle-
gał w tej dacie ubezpieczeniu społecznemu rolników nie będąc w tej dacie pracowni-
kiem”. Należy uznać, że to ostatnie autorytatywne stwierdzenie Sądu, zawierające
ocenę prawną statusu wnioskodawcy jako zleceniobiorcy niepozostającego w sto-
sunku pracy wyraża ostatecznie stanowisko Sądu w tej spornej kwestii.
W konsekwencji należy stwierdzić, że wskutek niespełnienia przez wniosko-
dawcę warunku podlegania ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy, nie-
przerwanie co najmniej przez 1 rok, ubezpieczenie społeczne rolników ustało z
ostatnim dniem kwartału, w którym zaistniała okoliczność powodująca podleganie
wnioskodawcy innemu ubezpieczeniu społecznemu na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (wykonywanie pracy na podstawie
umowy zlecenia od dnia 1 stycznia 2001 r.), tj. z dniem 31 marca 2001 r. (art. 3a
ustawy).
Ustanie okoliczności uzasadniających podleganie ubezpieczeniu w rozumieniu
tego przepisu oznacza nie tylko ustanie przesłanek pozytywnych (na przykład za-
przestanie prowadzenia działalności rolniczej), lecz także wystąpienie przesłanek
negatywnych (na przykład objęcie innym ubezpieczeniem społecznym). W obu wy-
padkach rolnicze ubezpieczenie społeczne ustaje z końcem kwartału, w którym wy-
stąpiły te okoliczności, a nie w dacie ich wystąpienia. Dlatego rolnik podejmujący za-
trudnienie w trakcie kwartału następującego po okresie podlegania ubezpieczeniu
społecznemu rolników podlega nadal temu ubezpieczeniu do końca kwartału. Po
upływie tego kwartału, jeżeli zatrudnienie jest kontynuowane, rolnicze ubezpieczenie
społeczne ustaje (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2005 r.,
III UK 213/04, OSNP 2005 nr 18, poz. 293). W rozpoznawanej sprawie jest niespor-
ne, że wnioskodawca przez cały drugi kwartał ( od 1 kwietnia 2001 r. do 30 czerwca
2001 r.) kontynuował wykonywanie umowy zlecenia, które było podstawą ustania
rolniczego ubezpieczenia społecznego z dniem 1 kwietnia 2001 r. Należy zatem
przyjąć, że w okresie drugiego kwartału nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu
rolników z mocy ustawy w pełnym zakresie, ponieważ sprzeciwia się temu przepis
art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 3 ustawy. Niewątpliwie przepis art. 5a nie ma zastosowania
do tego okresu, bowiem w tym kwartale wnioskodawca nie podjął pozarolniczej
działalności gospodarczej, ponieważ uczynił to w kwartale poprzedzającym, tj. w dniu
12
21 marca 2001 r. Skoro zaś powyższy przepis nie ma zastosowania, to nie ma za-
stosowania do tego okresu również norma zawarta w zdaniu drugim tego przepisu,
że „rolnik lub domownik może podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu wów-
czas, gdy złoży Zakładowi lub Kasie oświadczenie, że chce podlegać innemu ubez-
pieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, o ile spełnia
w tym zakresie warunki określone w odrębnych przepisach.” Oznacza to, że rolnik
niepodlegający ubezpieczeniu społecznemu rolników z powodu podlegania w tym
samym czasie ubezpieczeniu społecznemu pracowników nie może skutecznie złożyć
oświadczenia, że będzie podlegał ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej
działalności gospodarczej, którą nadal prowadził w tym okresie i równocześnie wyko-
nywał umowę zlecenia, od której odprowadzano składki na ubezpieczenie społeczne
do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Z istoty rzeczy nie ma zastosowania do tego
okresu także przepis art. 3a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, bowiem w
tym okresie wnioskodawca nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników, a
zatem nie powstały i nie mogły powstać w tym okresie żadne negatywne przesłanki
uzasadniające ustanie ubezpieczenia społecznego rolników. Wnioskodawca konty-
nuował w drugim kwartale czynności, w tym wykonywanie umowy zlecenia i działal-
ności gospodarczej, które w pierwszym kwartale spowodowały objęcie wnioskodaw-
cy innym ubezpieczeniem społecznym, powodujące ustaniem z końcem tego kwar-
tału ubezpieczenia społecznego z ustawy w pełnym zakresie.
Powyższe uwagi należy odnieść mutatis mutandis do trzeciego kwartału
obejmującego okres od dnia 1 lipca 2001 r. do 30 września 2001 r., w którym wnio-
skodawca wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę do dnia 15 września 2001
r. Oznacza to, że inaczej niż twierdzi skarżący, wnioskodawca w okresie obejmują-
cym drugi kwartał i połowę trzeciego kwartału nie podlegał ubezpieczeniu społecz-
nemu rolników, a zatem w tym okresie przepisy art. 5a i 3a ustawy o ubezpieczeniu
społecznym rolników, na które skarżący się powołuje, nie miały i nie mogły mieć za-
stosowania. Wykonywanie umowy o pracę w tym okresie nie skutkowało wyłącze-
niem wnioskodawcy z ubezpieczenia rolniczego dlatego, że wnioskodawca nie pod-
legał temu ubezpieczeniu, a nie dlatego, że stosunek pracy nie istniał w ostatnim
dniu tego kwartału, tj. ostatnim dniu września 2001 r., jak błędnie przyjmuje skarżący.
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================
II UK 254/05
1. Rolnicze ubezpieczenie społeczne ustaje po upływie kwartału w trak-
cie którego rolnik podjął zatrudnienie, jeżeli kontynuuje zatrudnienie po upły-
wie tego kwartału.
2. Rolnik, który w kwartale wliczonym do okresu jednego roku poprze-
dzającego datę rozpoczęcia działalności, podlegał ubezpieczeniu społecznemu
z tytułu zatrudnienia, nie spełnia warunków z art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia
1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr
7, poz. 25 ze zm.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Beata Gudowska, Andrzej
Wróbel (sprawozdawca)
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 sierpnia
2006 r. sprawy z wniosku Krzysztofa D. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego-Oddziałowi Regionalnemu w O. o podleganie ubezpieczeniu społecz-
nemu rolników, na skutek skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apela-
cyjnego w Warszawie z dnia 18 lutego 2005 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Krzysztof D. (wnioskodawca), właściciel gospodarstwa rolnego przystąpił do
ubezpieczenia społecznego rolników od 1 lutego 1997r., tj. po ustaniu zatrudnienia
wykonywanego w połowie wymiaru czasu pracy. W dniu 6 marca 2001 r. przedłożył
zaświadczenie o podjęciu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia od dnia 30
stycznia 2001 r. do dnia 30 czerwca 2001 r. i na tej podstawie decyzją z dnia 22
marca 2001 r. został wyłączony z ubezpieczenia społecznego rolników ze skutkiem
od 1 kwietnia 2001 r. Od 15 września 2001 podlegał ubezpieczeniu w KRUS, prowa-
dząc jednocześnie działalność gospodarczą, którą rozpoczął od dnia 21 marca 2001
2
r. Zaskarżoną decyzją Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziału Re-
gionalnego w O. ( pozwana) z dnia 31 marca 2004 r. stwierdzono ustanie ubezpie-
czenia społecznego rolników w pełnym zakresie od dnia 15 września 2001 r. z uwagi
na niespełnienie warunku przewidzianego w art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecz-
nym rolników.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ostrołęce wyrokiem
z dnia 1 czerwca 2004 r. oddalił odwołanie wnioskodawcy od powyższej decyzji po-
zwanej. Sąd stwierdził, że wnioskodawca nie spełnia warunku przewidzianego w art.
5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, bowiem przedkładając w dniu 28
września 2001 r. rozwiązanie umowy o pracę w celu objęcia go ubezpieczeniem
społecznym rolników, prowadził już działalność gospodarczą poprzedzoną okresem
zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, a następnie prowadzoną równolegle w
czasie tego zatrudnienia. Wnioskodawca nie powinien zatem być objęty ubezpiecze-
niem społecznym rolników od dnia 15 września 2001 r.
Sąd wskazał, że ubezpieczenie rolnika, inaczej niż inne rodzaje ubezpiecze-
nia, „przebiega w jednostkach czasu wyznaczonych kwartałami, stąd obowiązek
opłacenia składki powstaje z pierwszym dniem kwartału, w którym powstało ubezpie-
czeni, a ustaje z ostatnim dniem kwartału, w którym ustało ubezpieczenie, niezależ-
nie od tego, ile faktycznie dni w kwartale trwało podleganie ubezpieczeniu rolnicze-
mu” ( art. 3a ust. 2 i art. 4 ust. 2 ustawy). Na mocy art. 5a ustawy rolnik, który co
najmniej rok nieprzerwanie podlegał w pełnym zakresie ubezpieczeniu społecznemu
rolników i w czasie trwania tego ubezpieczenia podjął pozarolniczą działalność go-
spodarczą, podlega nadal ubezpieczeniu społecznemu rolników. Ten sam rolnik
może podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu działalności gospodar-
czej, gdy złoży stosowane oświadczenie. Tak więc prawo wyboru pomiędzy ubezpie-
czeniem społecznym rolników a innym ubezpieczeniem przysługuje tylko rolnikowi,
który podjął pozarolniczą działalność gospodarczą po okresie roku nieprzerwanego
podlegania rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu. W ocenie Sądu przez uprzednie
trwające nieprzerwanie przynajmniej przez jeden rok podleganie z mocy ustawy
ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie należy rozumieć podleganie
temu ubezpieczeniu bezpośrednio przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalno-
ści gospodarczej. W rozpoznawanej sprawie jest oczywiste, że wnioskodawca przed
podjęciem w dniu 23 marca 2001 r. pozarolniczej działalności gospodarczej nie legi-
tymował się rocznym okresem podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w
3
pełnym zakresie, poprzedzającym bezpośrednio podjęcie tej działalności, gdyż
ubezpieczeniu temu nie podlegał już od 30 stycznia 2001 r.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z dnia 18 lutego 2005 r. [...] oddalił apelację wnioskodawcy od powyższego wy-
roku. W ocenie Sądu Apelacyjnego zaskarżony wyrok odpowiada prawu, ale poczy-
nione przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne po części nie odpowiadają zgroma-
dzonemu materiałowi dowodowemu, a ponadto wymagają uzupełnienia.
W sprawie nie budzi wątpliwości, że wnioskodawca od 1 lutego 1997 podlegał
ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy w związku z
prowadzeniem działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym o powierzchni 4,49 ha
przeliczeniowych. Decyzję pozwanej z dnia 6 lutego 1998 r., stwierdzającą podlega-
nie temu ubezpieczeniu wnioskodawca otrzymał w dniu 13 lutego 1998 r. (zwrotne
potwierdzenie odbioru). W dniu 6 marca 2001 r. do pozwanej wpłynęło zaświadcze-
nie wydane przez S.C. Spółkę z o.o. w W. stwierdzające, że odwołujący jest zatrud-
niony w tej Spółce jako zleceniobiorca od 30 stycznia 2001 r. do 30 czerwca 2001 r.
Zostało ono wydane w celu złożenia go właśnie u pozwanej, co wprost wskazano w
jego treści. Z zaświadczenia tego wynika też, że składki na ubezpieczenie społeczne
za wnioskodawcę jako osobę wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenia były
naliczane.
W dniu 22 marca 2001 r. pozwana wydała decyzję stwierdzającą ustanie
ubezpieczenia społecznego rolników w pełnym zakresie od 1 kwietnia 2001 r., ze
względu na podjęcie pracy przez wnioskodawcę od 30 stycznia 2001 r. W aktach
rentowych [...] znajduje się potwierdzenie odbioru w dniu 27 marca 2001 r. listu pole-
conego, adresowanego do wnioskodawcy, przez jego żonę Emilię D., przy czym na
dokumencie tym wpisany jest [...], czyli numer konta rolnika jako płatnika będący jed-
nocześnie znakiem decyzji z dnia 22 marca 2001 r. Pomiędzy tą decyzją a zwrotnym
poświadczeniem odbioru znajduje się tylko kopia pisma pozwanej z dnia 22 marca
2001 r. adresowanego do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w O. Następ-
ne pisma to korespondencja z okresu kwiecień - maj 2001 r. dotycząca podlegania
ubezpieczeniu społecznemu rolników żony odwołującego się, którą kończy decyzja
pozwanej z dnia 20 czerwca 2001 r. doręczona 25 czerwca 2001 r. [...]. Na rozprawie
przed Sądem Okręgowym wnioskodawca zeznał, że nie wie, czy ma decyzję o wyłą-
czeniu z ubezpieczenia oraz że nieświadomie jej nie skarżył. Na rozprawie przed
Sądem Apelacyjnym wnioskodawca oświadczył, że nie wie, czy złożył zaświadczenie
4
wyżej opisane wydane w dniu 2 marca 2001 r. przez S.C. Spółkę z o.o., być może
jego żona je złożyła. Również nie potrafił odpowiedzieć na pytanie, czy żona ode-
brała decyzję z dnia 22 marca 2001 r., gdyż „ona zna się na tym bardziej niż on".
W ocenie Sądu Apelacyjnego, z powyższego nie wynika, aby wnioskodawca
stwierdził, iż nie doręczono mu decyzji pozwanej z dnia 22 marca 2001 r. Z oświad-
czenia, że nie wie, czy dysponuje decyzją takiej treści nie wynika, że nie została ona
doręczona. Również oświadczenie, że nie potrafi odpowiedzieć na pytanie, czy żona
odebrała tę decyzję, nie oznacza, że jej nie odebrała. Wnioskodawca zresztą nie
przypominał sobie nawet, aby złożył zaświadczenie o podjęciu pracy w oparciu o
umowę zlecenia; twierdził, że być może uczyniła to żona. Bez względu na to, kto
konkretnie złożył przedmiotowe zaświadczenie, znalazło się ono w aktach pozwanej
nie z jej inicjatywy i zostało przedstawione niewątpliwie dla osiągnięcia skutków. W
ocenie Sądu Apelacyjnego, potwierdzenie odbioru [...] z akt rentowych jest potwier-
dzeniem odbioru decyzji z dnia 22 marca 2001 r. Na postawienie takiego wniosku
pozwala analiza akt rentowych, z której wynika, że pozwana bezwzględnie prze-
strzega zasady doręczania decyzji podlegających zaskarżeniu za potwierdzeniem
odbioru. W związku z tym, potwierdzenie odbioru znajdujące się bezpośrednio po
decyzji z dnia 22 marca 2001 r., zawierające takie oznaczenie jak ta decyzja i pozo-
stające w związku czasowym z wydaną decyzją, niewątpliwie dotyczy tej decyzji. Po-
nadto przedmiotowa decyzja z dnia 22 marca 2001 r. zawiera adnotację, że po za-
przestaniu zatrudnienia wnioskodawca zobowiązany jest zgłosić się do ubezpiecze-
nia, co uczynił w dniu 28 września 2001 r. i co spowodowało wydanie w dniu 12 paź-
dziernika 2001 r. decyzji stwierdzającej podleganie ubezpieczeniu społecznemu rol-
ników od dnia 15 września 2001 r. - od III kwartału 2001 r. Składanie pisma rozwią-
zującego stosunek pracy wraz z oświadczeniem, że nie uległ wypadkowi od złożenia
dokumentów, byłoby bezcelowe, gdyby wnioskodawca podlegał nieprzerwanie ubez-
pieczeniu społecznemu rolników. Zresztą na okoliczność opłacania składek na ubez-
pieczenie społeczne przez zleceniodawcę za odwołującego się w 2001 r. powoływała
się jego żona w piśmie z dnia 27 lutego 2004 r. skierowanym do Kasy Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego w związku z wysokością zaległych składek na ubezpie-
czenie społeczne rolników. W ocenie Sądu Apelacyjnego, nie można przyjąć, że de-
cyzja z dnia 22 marca 2001 r. nie została skutecznie doręczona odwołującemu się,
co czyni bezpodstawnym zarzut apelującego zgłoszony w tym zakresie.
5
Sąd Apelacyjny wskazał na to, że Sąd Okręgowy decydujące znaczenie przy-
pisał okoliczności, iż wnioskodawca w związku z wykonywaniem umowy zlecenia od
30 stycznia 2001 r., od tej daty nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników,
mimo iż został wyłączony z tego ubezpieczenia od 1 kwietnia 2001 r. (decyzją
pozwanej z dnia 22 marca 2001 r.). Takie ustalenie Sąd Okręgowy wyprowadził z
tego, że obowiązek opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne rolników obej-
muje cały kwartał, niezależnie od liczby dni podlegania ubezpieczeniu w tym kwar-
tale, stwierdzając jednocześnie, iż sam fakt opłacania składek w ramach systemu
ubezpieczenia społecznego rolników nie jest równoznaczny z podleganiem temu
ubezpieczeniu właśnie w związku z zasadą niepodzielności składki. Takie rozumo-
wanie doprowadziło Sąd do konkluzji, że w istocie wnioskodawca nie podlegał ubez-
pieczeniu społecznemu rolników od 30 stycznia 2001 r. (mimo opłacania składki za
cały I kwartał). W konsekwencji podejmując działalność gospodarczą w dniu 21
marca 2001 r. nie legitymował się co najmniej rocznym podleganiem ubezpieczeniu
społecznemu rolników, istniejącym bezpośrednio przed rozpoczęciem działalności.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, powyższe stanowisko Sądu Okręgowego jest
nietrafne. Przeciwko przyjęciu, że ubezpieczenie społeczne rolników wobec wnio-
skodawcy ustało z dniem 30 stycznia 2001 r. przemawia unormowanie zawarte w art.
3a ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, według którego ubezpiecze-
nie ustaje z końcem kwartału, w którym ustały okoliczności uzasadniające podlega-
nie ubezpieczeniu z zastrzeżeniem, które nie ma znaczenia w sprawie. Przepisy art.
7 ust. 1 i art. 16 ust. 3 tej ustawy stanowią o podleganiu z mocy ustawy ubezpiecze-
niu rolnika, jeżeli nie podlega on innemu ubezpieczeniu społecznemu. Ponieważ wy-
konywanie pracy na podstawie umowy zlecenia podlega obowiązkowi ubezpieczeń
emerytalnego i rentowych z mocy art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887ze zm.), to
okoliczność podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tego tytułu powoduje ustanie
ubezpieczenia społecznego rolników, ale dopiero z końcem kwartału, w którym ta
okoliczność zaistniała, czyli w niniejszej sprawie z dniem 31 marca 2001 r. Dywaga-
cje Sądu Okręgowego w tym przedmiocie są nietrafne i poczynione zostały z naru-
szeniem art. 3a ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Miałby więc ra-
cję pełnomocnik apelującego, że na dzień 21 marca 2001 r., a więc podjęcia przez
skarżącego działalności pozarolniczej, spełniał on wszystkie przesłanki z art. 5a
ustawy, skoro podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników nie będąc w tej dacie
6
pracownikiem i nie pozostając w stosunku służbowym. Nie złożył też oświadczenia,
że chce podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działal-
ności gospodarczej (nie zawiadomił pozwanej o jej podjęciu). Jednakże nie można -
zdaniem Sądu - zgodzić się z dalszą argumentacją apelującego, że zdarzenia, które
miały miejsce po tej dacie, pozostają bez znaczenia dla ustalenia tytułu ubezpiecze-
nia społecznego, któremu podlega skarżący od 15 września 2001 roku.
W ocenie Sądu, podleganie ubezpieczeniu z mocy ustawy oznacza powstanie
stosunku ubezpieczenia niezależnie od woli stron, po spełnieniu warunków ustawo-
wych. Analogiczna sytuacja jest w przypadku zajścia okoliczności, które uzasadniają
ustanie tego ubezpieczenia. Wobec tego, jeżeli ubezpieczenie społeczne rolników
wnioskodawcy ustało od 1 kwietnia 2001 r. w związku z podleganiem ubezpiecze-
niom uregulowanym ustawą, to nie można uznać, iż nie ma znaczenia niepodleganie
temu ubezpieczeniu przez okres od II kwartału 2001 r. do 15 września 2001 r., czyli
do dnia ustania stosunku pracy, czyli ubezpieczenia z tytułu wykonywania zatrudnie-
nia w ramach umowy o pracę. Na dzień ustania ubezpieczenia z tego tytułu należy w
związku z tym ocenić, któremu reżimowi ubezpieczeń społecznych podlega skarżący
i to według stanu faktycznego istniejącego wówczas, a nie według stanu z dnia 21
marca 2001 r.
Sąd wyraził pogląd, że nie ma podstaw do uznania, że wnioskodawcy - przy-
sługuje - po zakończeniu stosunku pracy łączącego go z S.C. Spółką z o.o. prawo
wyboru systemu ubezpieczenia społecznego, gdyż hipoteza art. 5a ustawy nie obej-
muje takiego stanu faktycznego. Wnioskodawca ani nie podejmuje działalności go-
spodarczej w tej dacie, ani nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników, które
ustało w związku z podjęciem zatrudnienia w ramach umowy zlecenia, a następnie
umowy o pracę. Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że wnioskodawca nie
mógł być objęty ubezpieczeniem społecznym rolników po dniu 15 września 2001 r.
Wnioskodawca zaskarżył w całości powyższy wyrok skarga kasacyjną, w któ-
rej zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie: 1) prawa materialnego, tj. art. 5a,
art. 7 ust. 1 i art. 16 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i art. 6 ust. 1 pkt 4
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przez błędną wykładnię tych przepisów
„wynikającą z niedostrzeżenia, że art. 5a samodzielnie normuje przesłanki obligato-
ryjnego dalszego podlegania rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu przez rolnika
rozpoczynającego działalność gospodarczą, że w konsekwencji przepis ten stanowi
lex specialis w stosunku do pozostałych wymienionych przepisów i w następstwie
7
tego niezasadne jest przyjęcie, że ubezpieczenie społeczne rolnika, który od 30
stycznia 2001 r. wykonywał umowę zlecenia, ustało z końcem I kwartału 2001 r.,
mimo że rolnik ten od dnia 21 marca 2001 r. prowadził działalność gospodarczą i nie
złożył oświadczenia, że chce podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu, a także
naruszenie art. 3a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przez jego błędną
wykładnię wynikającą z pominięcia, że przepis ten dla ustania rolniczego ubezpie-
czenia społecznego wymaga, aby okoliczność uzasadniająca ustanie ubezpieczenia
istniała również w ostatnim dniu danego kwartału”, 2) naruszenie przepisów postę-
powania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 385 k.p.c.,
przez oddalenie apelacji wnioskodawcy mimo jej zasadności, art. 233 § 1 k.p.c.,
przez ocenę materiału dowodowego bez zachowania wymagania wszechstronnego
rozważenia zebranego materiału dowodowego, co w rezultacie doprowadziło Sąd
drugiej instancji do błędnego ustalenia, że pozwana doręczyła wnioskodawcy decy-
zję z dnia 22 marca 2001 r. oraz do pominięcia w ustaleniach, w jakiej dacie wnio-
skodawca zatrudnił się na podstawie umowy o pracę, art. 328 § 2 k.p.c. w związku z
art. 391 k.p.c., przez pominięcie przy wyjaśnianiu podstawy prawnej wyroku kwestii
stosunku art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obowią-
zującym w I kwartale 2001 r. do art. 7 ust. l i art. 16 ust.3 tej ustawy i art. 6 ust. 1 pkt
4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a także przez niewyjaśnienie w uza-
sadnieniu zaskarżonego wyroku jaki okres trwania stosunku pracy wnioskodawcy
Sąd Apelacyjny przyjmuje za wykazany. Wskazując na powyższe podstawy kasa-
cyjne wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku
Sądu Okręgowego z dnia 1 czerwca 2004 r. i przekazanie sprawy Sądowi Okręgo-
wemu w Ostrołęce do ponownego rozpoznania w innym składzie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw. Zgodnie z art. 3983
§ 3
k.p.c. podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów
lub oceny dowodów. Treść i kompozycja art. 3983
k.p.c. wskazują więc, że jakkolwiek
generalnie dopuszczalne jest - jak dotychczas - oparcie skargi kasacyjnej na podsta-
wie naruszenia przepisów postępowania, to jednak z wyłączeniem zarzutów dotyczą-
cych ustalenia faktów lub oceny dowodów, choćby naruszenie odnośnych przepisów
mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z
8
23 września 2005 r. III CSK 13/05, OSNC 2006 nr 4, poz. 76). Tymczasem skarżący
sprzecznie z treścią art. 3983
§ 3 k.p.c. zarzuca zaskarżonemu wyrokowi przekro-
czenie granic oceny dowodów wyznaczonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c., przez
przyjęcie, że przez ocenę materiału dowodowego bez zachowania wymagania
wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, co w rezultacie
doprowadziło Sąd drugiej instancji do błędnego ustalenia, że pozwana doręczyła
wnioskodawcy decyzję z dnia 22 marca 2001 r. oraz do pominięcia w ustaleniach, w
jakiej dacie wnioskodawca zatrudnił się na podstawie umowy o pracę. Należy zatem
stwierdzić, że odmienne ustalenie Sądu Apelacyjnego, że powyższa decyzja pozwa-
nej została skutecznie doręczona wnioskodawcy, wiąże Sąd Najwyższy.
Na wstępie należy zaznaczyć, że przedmiot rozpoznania w niniejszej sprawie
wyznacza zaskarżona decyzja z dnia 31 marca 2004 r., w której stwierdzono ustanie
ubezpieczenia społecznego rolników wnioskodawcy z tej przyczyny, że nie spełnia
warunku zawartego w art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, ponie-
waż podejmując pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlegał co najmniej je-
den rok ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy. Dla rozstrzygnięcia
niniejszego sporu istotne jest wyróżnienie w spornym okresie trzech kwartałów, a
mianowicie od 1 stycznia 2001 r. do 31 marca 2001 r., od 1 kwietnia 2001 r. do 30
czerwca 2001 r. oraz od 1 lipca 2001 r. do 30 września 2001 r. Podział spornego
okresu na trzy kwartały jest uzasadniony ze względu na przyjętą w prawie ubezpie-
czenia społecznego rolników zasadę zawartą w art. 3a ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu
społecznym rolników. Ustanie okoliczności uzasadniających podleganie ubezpiecze-
niu w rozumieniu tego przepisu oznacza nie tylko ustanie przesłanek pozytywnych
(na przykład zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej), lecz także wystąpienie
przesłanek negatywnych (na przykład objęcie innym ubezpieczeniem społecznym).
W obu wypadkach rolnicze ubezpieczenie społeczne ustaje z końcem kwartału, w
którym wystąpiły te okoliczności, a nie w dacie ich wystąpienia. Dlatego rolnik po-
dejmujący zatrudnienie w trakcie kwartału następującego po okresie podlegania
ubezpieczeniu społecznemu rolników podlega nadal temu ubezpieczeniu do końca
kwartału. Po upływie tego kwartału, jeżeli zatrudnienie jest kontynuowane, rolnicze
ubezpieczenie społeczne ustaje. Tego rodzaju regulacja wynika z zasady ustalania w
jednostkach kwartalnych zarówno okresów uprawniających do świadczeń
przewidzianych w ustawie, jak i okresów podlegania ubezpieczeniu. Skoro ubezpie-
czenie z innego tytułu następuje z chwilą spełnienia warunków do objęcia tym ubez-
9
pieczeniem, może wystąpić sytuacja, że w niewielkim przedziale czasowym (do
końca kwartału) okresy ubezpieczenia rolniczego pokrywają się z innym ubezpiecze-
niem. Podleganie ubezpieczeniu rolniczemu do końca kwartału równolegle z innym
ubezpieczeniem nie ma dla rolnika żadnych ujemnych skutków, w szczególności w
zakresie wysokości składki. Zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecz-
nym rolników obowiązek opłacania składki powstaje z pierwszym dniem kwartału, w
którym powstało ubezpieczenie, a ustaje z ostatnim dniem kwartału, w którym ustało
ubezpieczenie ( uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 23 lutego 2005 r., III UK
213/04, OSNP 2005 nr 18, poz. 293).
Należy stwierdzić, że przepis art. 5a ustawy stanowiący, że „rolnik lub domow-
nik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy, nieprzerwa-
nie co najmniej 1 rok, podejmuje pozarolniczą działalność gospodarczą nie będąc
pracownikiem i nie pozostając w stosunku służbowym, podlega nadal temu ubezpie-
czeniu. Rolnik lub domownik może podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu
wówczas, gdy złoży Zakładowi lub Kasie oświadczenie, że chce podlegać innemu
ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, o ile
spełnia w tym zakresie warunki określone w odrębnych przepisach”, ma zastosowa-
nie wyłącznie do okresu obejmującego pierwszy kwartał 2001 r., bowiem w tym okre-
sie wnioskodawca podjął pozarolniczą działalność gospodarczą; datę podjęcia tej
działalności Sąd ustalił na dzień 21 marca 2001 r.
Przepis art. 5a ustawy ma zastosowanie wyłącznie do rolnika, który spełnia
kumulatywnie następujące przesłanki: 1) podlega ubezpieczeniu w pełnym zakresie z
mocy ustawy, 2) nieprzerwanie co najmniej przez 1 rok, 3) podejmuje pozarolniczą
działalność gospodarczą, 4) nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służ-
bowym. W niniejszej sprawie spełniona została niewątpliwie trzecia z wymienionych
wyżej przesłanek, a mianowicie podjęcie przez wnioskodawcę w okresie podlegania
ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy pozarolniczej działalności gospo-
darczej. Zarówno brzmienie przepisu art. 5a ustawy, jak i jego sens normatywny na-
kazują przyjąć, że obejmuje on swym zakresem wyłącznie te sytuacje faktyczne, w
których adresat tego przepisu podejmuje, czyli rozpoczyna działalność gospodarczą.
Nie została natomiast spełniona pierwsza z wymienionych przesłanek, a mianowicie
podleganie ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy. Przepis 5a ustawy nie
ustanawia wprawdzie negatywnego warunku podlegania innemu ubezpieczeniu
społecznemu. Uprawnienie do kontynuowania rolniczego ubezpieczenia społecznego
10
na podstawie art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przysługuje rolni-
kowi, który podejmuje pozarolniczą działalność gospodarczą po upływie roku nie-
przerwanego trwania ubezpieczenia rolniczego w pełnym zakresie, czyli obowiązko-
wego ubezpieczenia emerytalno-rentowego określonego w art. 16 oraz wypadkowe-
go, chorobowego i macierzyńskiego określonego w art. 7 ust. 1. Obowiązek ubezpie-
czenia powstaje w chwili spełnienia warunków do objęcia ubezpieczeniem, jeżeli nie
występują okoliczności wyłączające obowiązek ubezpieczenia. Jako jedną z tych
okoliczności powołane przepisy wymieniają podleganie innemu ubezpieczeniu spo-
łecznemu. Sąd stwierdził, że wnioskodawca podlegał ubezpieczeniu społecznemu
uregulowanemu ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych i w związku z tym
ubezpieczenie społeczne rolników ustało od 1 kwietnia 2001 r., co wprawdzie pozo-
staje w sprzeczności z wcześniej postawioną przez Sąd tezą, że wnioskodawca w
dacie 21 marca 2001 r. spełniał wszystkie przesłanki z art. 5a ustawy, lecz ostatecz-
nie jest to prawidłowe określenie konsekwencji prawnych ustalonych przez Sąd oko-
liczności faktycznych rozpoznawanej sprawy.
Nie ma racji skarżący, gdy twierdzi, że jednoczesne ubezpieczenie społeczne,
o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nie
wyłączało podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. Przepis art. 5a zdanie
drugie ustawy odnosi się bowiem wprawdzie do „innego” ubezpieczenia społecz-
nego, lecz tym innym ubezpieczeniem społecznym jest ubezpieczenie społeczne „z
tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 16 ust. 4 pkt 1
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych”. Przepis art. 5a ustawy nie jest prze-
pisem szczególnym w stosunku do przepisów art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 1 ustawy. W
konsekwencji z natury rzeczy nie mogła zostać spełniona druga z wyżej wymienio-
nych przesłanek, a mianowicie warunek, którym jest trwające nieprzerwanie przy-
najmniej przez jeden rok podleganie z mocy ustawy ubezpieczeniu społecznemu rol-
ników w pełnym zakresie, poprzedzające bezpośrednio datę rozpoczęcia tej działal-
ności ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2000 r., II UKN 54/00
OSNAPiUS 2002 nr 12, poz. 290).
W odniesieniu do czwartej przesłanki, a mianowicie warunku „niebycia” pra-
cownikiem, należy stwierdzić, że stanowisko Sądu drugiej instancji w tej kwestii jest
niekonsekwentne, bowiem oceniając zaświadczenie wydane przez S.C. Spółkę z o.o.
używa takich zwrotów jak „odwołujący jest zatrudniony w tej Spółce jako zlecenio-
biorca” oraz „osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia”, co wydaje się
11
przemawiać za tym, że Sąd uznaje wnioskodawcę za pracownika, z drugiej zaś
stwierdza, że „ miałby więc racje pełnomocnik apelującego, że na datę 21 marca
2001 r. ( wnioskodawca) spełniał wszystkie przesłanki z art. 5a ustawy, skoro podle-
gał w tej dacie ubezpieczeniu społecznemu rolników nie będąc w tej dacie pracowni-
kiem”. Należy uznać, że to ostatnie autorytatywne stwierdzenie Sądu, zawierające
ocenę prawną statusu wnioskodawcy jako zleceniobiorcy niepozostającego w sto-
sunku pracy wyraża ostatecznie stanowisko Sądu w tej spornej kwestii.
W konsekwencji należy stwierdzić, że wskutek niespełnienia przez wniosko-
dawcę warunku podlegania ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy, nie-
przerwanie co najmniej przez 1 rok, ubezpieczenie społeczne rolników ustało z
ostatnim dniem kwartału, w którym zaistniała okoliczność powodująca podleganie
wnioskodawcy innemu ubezpieczeniu społecznemu na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (wykonywanie pracy na podstawie
umowy zlecenia od dnia 1 stycznia 2001 r.), tj. z dniem 31 marca 2001 r. (art. 3a
ustawy).
Ustanie okoliczności uzasadniających podleganie ubezpieczeniu w rozumieniu
tego przepisu oznacza nie tylko ustanie przesłanek pozytywnych (na przykład za-
przestanie prowadzenia działalności rolniczej), lecz także wystąpienie przesłanek
negatywnych (na przykład objęcie innym ubezpieczeniem społecznym). W obu wy-
padkach rolnicze ubezpieczenie społeczne ustaje z końcem kwartału, w którym wy-
stąpiły te okoliczności, a nie w dacie ich wystąpienia. Dlatego rolnik podejmujący za-
trudnienie w trakcie kwartału następującego po okresie podlegania ubezpieczeniu
społecznemu rolników podlega nadal temu ubezpieczeniu do końca kwartału. Po
upływie tego kwartału, jeżeli zatrudnienie jest kontynuowane, rolnicze ubezpieczenie
społeczne ustaje (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2005 r.,
III UK 213/04, OSNP 2005 nr 18, poz. 293). W rozpoznawanej sprawie jest niespor-
ne, że wnioskodawca przez cały drugi kwartał ( od 1 kwietnia 2001 r. do 30 czerwca
2001 r.) kontynuował wykonywanie umowy zlecenia, które było podstawą ustania
rolniczego ubezpieczenia społecznego z dniem 1 kwietnia 2001 r. Należy zatem
przyjąć, że w okresie drugiego kwartału nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu
rolników z mocy ustawy w pełnym zakresie, ponieważ sprzeciwia się temu przepis
art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 3 ustawy. Niewątpliwie przepis art. 5a nie ma zastosowania
do tego okresu, bowiem w tym kwartale wnioskodawca nie podjął pozarolniczej
działalności gospodarczej, ponieważ uczynił to w kwartale poprzedzającym, tj. w dniu
12
21 marca 2001 r. Skoro zaś powyższy przepis nie ma zastosowania, to nie ma za-
stosowania do tego okresu również norma zawarta w zdaniu drugim tego przepisu,
że „rolnik lub domownik może podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu wów-
czas, gdy złoży Zakładowi lub Kasie oświadczenie, że chce podlegać innemu ubez-
pieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, o ile spełnia
w tym zakresie warunki określone w odrębnych przepisach.” Oznacza to, że rolnik
niepodlegający ubezpieczeniu społecznemu rolników z powodu podlegania w tym
samym czasie ubezpieczeniu społecznemu pracowników nie może skutecznie złożyć
oświadczenia, że będzie podlegał ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej
działalności gospodarczej, którą nadal prowadził w tym okresie i równocześnie wyko-
nywał umowę zlecenia, od której odprowadzano składki na ubezpieczenie społeczne
do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Z istoty rzeczy nie ma zastosowania do tego
okresu także przepis art. 3a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, bowiem w
tym okresie wnioskodawca nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników, a
zatem nie powstały i nie mogły powstać w tym okresie żadne negatywne przesłanki
uzasadniające ustanie ubezpieczenia społecznego rolników. Wnioskodawca konty-
nuował w drugim kwartale czynności, w tym wykonywanie umowy zlecenia i działal-
ności gospodarczej, które w pierwszym kwartale spowodowały objęcie wnioskodaw-
cy innym ubezpieczeniem społecznym, powodujące ustaniem z końcem tego kwar-
tału ubezpieczenia społecznego z ustawy w pełnym zakresie.
Powyższe uwagi należy odnieść mutatis mutandis do trzeciego kwartału
obejmującego okres od dnia 1 lipca 2001 r. do 30 września 2001 r., w którym wnio-
skodawca wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę do dnia 15 września 2001
r. Oznacza to, że inaczej niż twierdzi skarżący, wnioskodawca w okresie obejmują-
cym drugi kwartał i połowę trzeciego kwartału nie podlegał ubezpieczeniu społecz-
nemu rolników, a zatem w tym okresie przepisy art. 5a i 3a ustawy o ubezpieczeniu
społecznym rolników, na które skarżący się powołuje, nie miały i nie mogły mieć za-
stosowania. Wykonywanie umowy o pracę w tym okresie nie skutkowało wyłącze-
niem wnioskodawcy z ubezpieczenia rolniczego dlatego, że wnioskodawca nie pod-
legał temu ubezpieczeniu, a nie dlatego, że stosunek pracy nie istniał w ostatnim
dniu tego kwartału, tj. ostatnim dniu września 2001 r., jak błędnie przyjmuje skarżący.
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================