Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 5 marca 2007 r.
I UK 267/06
Osoba, która nie została zaliczona do żadnej z grup inwalidów wojen-
nych (wojskowych), ale doznała uszczerbku na zdrowiu w okolicznościach
określonych w art. 7 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów
wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 9,
poz. 87 ze zm.), ma prawo do korzystania ze świadczeń z art. 45 ust. 1 pkt 2
ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowa-
nych ze środków publicznych (Dz.U. Nr 210, poz. 2135 ze zm.) na podstawie
decyzji organu rentowego ustalającej prawo do bezpłatnego zaopatrzenia w
leki.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Józef Iwulski,
Andrzej Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 marca
2007 r. sprawy z powództwa Władysława R. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych-Oddziałowi w Ł. o wydanie książeczki inwalidy wojennego, na skutek
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13
kwietnia 2006 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Ło-
dzi do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w Ł. (organ rentowy) decyzją z dnia
17 stycznia 2005 r. odmówił wydania Władysławowi R. (wnioskodawcy) książki inwa-
lidy wojskowego. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał między innymi, że
wnioskodawca nie jest uprawniony do renty inwalidy wojennego lub wojskowego i nie
posiada orzeczenia stwierdzającego doznanie uszczerbku na zdrowiu w okoliczno-
2
ściach określonych w art. 7 i 8 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojsko-
wych oraz ich rodzin.
W odwołaniu od powyższej decyzji wnioskodawca domagał się jej zmiany i
przyznania uprawnień do bezpłatnego zaopatrzenia w leki objęte wykazami leków
podstawowych i uzupełniających przysługującym osobom, które doznały uszczerbku
na zdrowiu w okolicznościach określonych w art. 7 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów
wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, i nie zostały zaliczone do żadnej z grup in-
walidów.
Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z dnia 12 maja 2005 r. oddalił odwołanie.
Sąd ustalił między innymi, że prawomocnymi decyzjami organu rentowego i prawo-
mocnym wyrokiem Sąd Apelacyjnego w Łodzi wnioskodawcy odmawiano prawa do
renty inwalidy wojskowego, ponieważ niezdolność do pracy nie pozostaje w związku
z działaniami wojennymi lub równorzędnymi. Terenowa Wojskowa Komisja Lekarska
w Ł. orzeczeniem z dnia 29 kwietnia 2004 r. stwierdziła u wnioskodawcy między in-
nymi bliznę uda lewego, ustalając, że pozostaje ona w związku z działaniami wojen-
nymi. Sąd zważył, że stosownie do art. 23c ust. 1 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o
zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (jednolity tekst:
Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 87 ze zm.) dokumentem potwierdzającym prawo do korzy-
stania z uprawnień, o których mowa w ustawie, jest książka inwalidy wojennego
(wojskowego) wystawiona przez organ rentowy. W myśl zaś § 1 rozporządzenia
Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 czerwca 2004 r. w sprawie trybu wydawania i
anulowania książki inwalidy wojennego (wojskowego), dokumentów wymaganych do
jej wydania oraz wzoru książki inwalidy wojennego (wojskowego) (Dz.U. Nr 158, poz.
1653) organ rentowy po wydaniu decyzji o przyznaniu renty inwalidy wojennego oraz
renty inwalidy wojskowego wydaje niezwłocznie książkę inwalidy wojennego (woj-
skowego). Organ rentowy zatem zasadnie odmówił wydania książki inwalidy wojen-
nego, (wojskowego) wnioskodawcy, któremu prawomocnie odmawiano statusu inwa-
lidy wojennego (wojskowego) w konsekwencji ustalenia, że stwierdzona niezdolność
do pracy nie pozostaje w związku z działaniami wojennymi lub równorzędnymi. Sąd
stwierdził „na marginesie”, że wnioskodawca może ubiegać się o przyznanie upraw-
nień do bezpłatnego zaopatrzenia w leki objęte wykazami leków podstawowych i
uzupełniających przewidzianych w art. 45 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004
r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych (Dz.U. Nr
210, poz. 2135), ponieważ jest oczywiste, że wnioskodawca jako osoba, która do-
3
znała uszczerbku na zdrowiu w okolicznościach określonych w art. 7 i 8 ustawy o
zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, jest uprawniony do
uzyskania przedmiotowego uprawnienia i otrzymania stosownego dokumentu po-
twierdzającego jego nabycie.
Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 13 kwietnia 2006 r. [...] oddalił apela-
cję wnioskodawcy od powyższego wyroku. Sąd stwierdził, że zakres podmiotowy
przepisu art. 45 ust. 1 pkt 2 o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze
środków publicznych obejmuje osoby, o których mowa w art. 61 ust. 1 ustawy o zao-
patrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, tj. osoby, które na pod-
stawie przepisów obowiązujących przed wejściem w życie dekretu z dnia 1 lipca
1954 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych (Dz.U. Nr 37, poz. 159)
oraz ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, miały
ustalony uszczerbek na zdrowiu i w związku ze zmianą przepisów utraciły prawo do
renty inwalidy wojennego (tzw. renty niskoprocentowe), a zachowały prawo do
świadczeń w naturze. Wnioskodawca nie miał ustalonego uszczerbku na zdrowiu
powstałego w okolicznościach określonych w art. 7 i 8 ustawy o zaopatrzeniu inwali-
dów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin na podstawie przepisów obowiązują-
cych przed 1 lipca 1954 r., tj. na podstawie ustawy z dnia 18 marca 1921 r. o zaopa-
trzeniu inwalidów wojennych i wojskowych (Dz.U. R.P. Nr 32, poz. 195), nie mieści
się zatem w kręgu podmiotów uprawnionych do bezpłatnego zaopatrzenia w leki
podstawowe i uzupełniające. Ustawa z dnia 23 stycznia 1968 r. o zaopatrzeniu inwa-
lidów wojennych i wojskowych (Dz.U. Nr 3, poz. 11), która nie przewidywała już „rent
niskoprocentowych”, wprowadziła w art. 40 przedawnienie dla roszczeń o zaopatrze-
nie przewidziane w przepisach obowiązujących przed 1 lipca 1954 r. Obecnie nie ma
zatem podstawy prawnej do ustalenia czy wnioskodawca doznał uszczerbku na
zdrowiu w okolicznościach z art. 7 i 8 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i
wojskowych oraz ich rodzin. Zgodnie z art. 57 tej ustawy wojskowe komisje lekarskie
ustalają bowiem jedynie związek zranień, kontuzji i innych obrażeń lub chorób z
działaniami wojennymi lub mającymi charakter wojennych albo ze służbą wojskową
oraz związek śmierci żołnierza z tymi działaniami lub tą służbą, a nie ich wpływ na
upośledzenie organizmu. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Polityki Społecznej z
dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy (Dz.U. Nr 273,
poz. 2711) do orzekania w tym przedmiocie nie są uprawnieni także lekarze orzecz-
nicy i komisje lekarskie.
4
Wnioskodawca zaskarżył w całości powyższy wyrok Sądu drugiej instancji
skargą kasacyjną, w której zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 45 ust. 1
pkt. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicz-
nych w związku z art. 7 i 8 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych
oraz ich rodzin, poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że zakres art. 45
ust. 1 pkt 2 tej pierwszej ustawy obejmuje wyłącznie osoby, o których mowa w art. 61
ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.
Wskazując na powyższe podstawy wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w cało-
ści i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji,
ewentualnie o uchylenie w całości również wyroku Sądu pierwszej instancji i przeka-
zanie sprawy do rozpoznania temu Sądowi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ma uzasadnione podstawy. Trafny jest zarzut naruszenia
zaskarżonym wyrokiem przepisu art. 45 ust. 1 pkt 2 dnia 27 sierpnia 2004 r. o świad-
czeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych (Dz.U. Nr 210, poz.
2135), który stanowi, że „osobom: (…) 2) które doznały uszczerbku na zdrowiu w
okolicznościach określonych w art. 7 i 8 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrze-
niu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin i nie zostały zaliczone do żad-
nej z grup inwalidów, (…), przysługuje bezpłatne zaopatrzenie w leki objęte wyka-
zami leków podstawowych i uzupełniających”. Pogląd Sądu drugiej instancji, że „za-
kres podmiotowy przepisu art. 45 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach opieki zdro-
wotnej finansowanej ze środków publicznych obejmuje osoby, o których mowa w art.
61 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin”
jest nieuzasadniony. Ten ostatni przepis stanowiący, że inwalidzi i wdowy, którzy w
myśl przepisów obowiązujących przed wejściem w życie ustawy mieli prawo do
świadczeń w naturze mimo braku uprawnień do świadczeń pieniężnych, prawo to
nadal zachowują, jest przepisem przejściowym, który stanowi wyraz respektowania
przez ustawodawcę zasady praw nabytych i ma zastosowanie wyłącznie do sytuacji
w nim unormowanych. Uznanie, że przepis ten wyznacza podmiotowy zakres stoso-
wania przepisu art. 45 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finan-
sowanej ze środków publicznych jest sprzeczne nie tylko z niebudzącym wątpliwości
interpretacyjnych brzmieniem tego przepisu, który nie zawiera odesłania do art. 61
5
ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, lecz
wyłącznie do art. 7 i 8 tej ustawy, ale podważa także normatywne znaczenie i cel
przepisu art. 45 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej
ze środków publicznych przez całkowicie bezpodstawne ograniczenie podmiotowego
zakresu jego zastosowania. Przepis ten - zgodnie z jego brzmieniem - ma bowiem
zastosowanie do osób, które doznały uszczerbku na zdrowiu w okolicznościach
określonych w art. 7 i 8 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wo-
jennych i wojskowych oraz ich rodzin i nie zostały zaliczone do żadnej z grup inwali-
dów, a nie - jak uważa Sąd drugiej instancji - do inwalidów, którzy w myśl przepisów
obowiązujących przed wejściem w życie ustawy, tj. przed dniem 1 sierpnia 1974 r.,
mieli prawo do świadczeń w naturze.
Zasadnicze wątpliwości budzi dokonana przez Sąd wykładnia kolejnego prze-
pisu przejściowego, a mianowicie przepisu art. 40 ust. 1 ustawa z dnia 23 stycznia
1968 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych, który stanowił, że wnioski
o zaopatrzenie przewidziane w przepisach obowiązujących przed dniem 1 lipca 1954
r., nie zgłoszone w terminie do dnia 1 grudnia 1954 r., nie podlegają rozpatrzeniu;
przepis ten utracił moc obowiązującą z dniem 1 stycznia 1973 r., a zatem przed
dniem wejścia w życie ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wo-
jennych i wojskowych oraz ich rodzin (art. 86 pkt 8 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin, Dz.U. Nr 53, poz.
341). Sąd interpretuje bowiem ten przepis jako wprowadzający przedawnienie dla
roszczeń o zaopatrzenie przewidziane w przepisach obowiązujących przed dniem 1
lipca 1954 r. i uniemożliwiający skuteczne żądanie ustalenia, że wnioskodawca do-
znał uszczerbku na zdrowiu w okolicznościach z art. 7 i 8 ustawy o zaopatrzeniu in-
walidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin. Tymczasem przepis ten w żadnym
zakresie nie ograniczał uprawnień wnioskodawcy do żądania ustalenia tej treści, bo-
wiem jest oczywiste, że wnioskodawca nie domaga się przyznania uprawnień prze-
widzianych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 lipca 1954 r., lecz upraw-
nień wynikających z art. 45 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finan-
sowanej ze środków publicznych. To, że uprawnienia te mają zbliżony lub podobny
charakter i treść, nie ma znaczenia prawnego dla rozpatrywanej sprawy.
Zgodnie z przepisem art. 45 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach opieki zdro-
wotnej finansowanej ze środków publicznych prawo do bezpłatnego zaopatrzenia w
leki objęte wykazami leków podstawowych i uzupełniających przysługuje osobom,
6
które spełniają kumulatywnie dwie przesłanki, a mianowicie: 1) doznały uszczerbku
na zdrowiu w okolicznościach określonych w art. 7 i 8 ustawy z dnia 29 maja 1974 r.
o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, 2) nie zostały zali-
czone do żadnej z grup inwalidów. W rozpoznawanej sprawie jest niesporne, że Te-
renowa Wojskowa Komisja Lekarska w Ł. orzeczeniem z dnia 29 kwietnia 2004 r.
stwierdziła u wnioskodawcy między innymi bliznę uda lewego, ustalając, że pozo-
staje ona w związku z działaniami wojennymi, (co może oznaczać, iż wnioskodawca
doznał uszczerbku na zdrowiu w okolicznościach określonych w art. 7 ustawy o zao-
patrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin) oraz że wnioskodawca
nie został zaliczony do żadnej z grup inwalidów. Z przepisu art. 45 ust. 3 ustawy o
świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych wynika, iż
osoby wymienione w art. 45 ust. 1 jako uprawnione do bezpłatnego zaopatrzenia w
leki są obowiązane do okazania lekarzowi albo felczerowi wystawiającemu receptę
dokumentu potwierdzającego przysługujące uprawnienie. Przepisy ustawy nie okre-
ślają, jakiego rodzaju dokument potwierdza uprawnienie do bezpłatnego zaopatrze-
nia w leki objęte wykazami leków podstawowych i uzupełniających. Natomiast z art.
23c ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin
wynika, iż dokumentem potwierdzającym prawo do korzystania z uprawnień, o któ-
rych mowa w tej ustawie, jest książka inwalidy wojennego (wojskowego) wystawiona
przez organ rentowy. Zgodnie z § 1 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z
dnia 23 czerwca 2004 r. w sprawie trybu wydawania i anulowania książki inwalidy
wojennego (wojskowego), dokumentów wymaganych do jej wydania oraz wzoru
książki inwalidy wojennego (wojskowego) organ rentowy po wydaniu decyzji o przy-
znaniu renty inwalidy wojennego oraz renty inwalidy wojskowego wydaje niezwłocz-
nie książkę inwalidy wojennego (wojskowego). Skoro zatem organ rentowy prawo-
mocną decyzją odmówił przyznania wnioskodawcy renty inwalidy wojennego, to brak
jest podstaw do skutecznego żądania wydania wnioskodawcy książki inwalidy wo-
jennego (wojskowego).
Wystawiona przez organ rentowy książka inwalidy wojennego (wojskowego)
jest dokumentem potwierdzającym prawo inwalidy wojennego (wojskowego) do ko-
rzystania z uprawnień przewidzianych w ustawie o zaopatrzeniu inwalidów wojen-
nych i wojskowych oraz ich rodzin. Książka ta nie może być natomiast wydana oso-
bie, która doznała uszczerbku na zdrowiu w okolicznościach określonych w art. 7 i 8
ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych
7
oraz ich rodzin i nie zostały zaliczone do żadnej z grup inwalidów, a w konsekwencji
osoba ta, jako uprawniona - na podstawie art. 45 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach
opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych - do bezpłatnego zaopatrze-
nia w leki nie jest obowiązana do okazania lekarzowi albo felczerowi wystawiającemu
receptę książki inwalidy wojennego (wojskowego) jako dokumentu potwierdzającego
przysługujące jej uprawnienie. Nie zwalnia to jednak tej osoby z obowiązku przed-
stawienia stosownego dokumentu. Zgodnie z przepisem art. 57 ust. 1 ustawy o za-
opatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin związek zranień, kon-
tuzji i innych obrażeń lub chorób z działaniami wojennymi lub mającymi charakter
wojennych albo ze służbą wojskową oraz związek śmierci żołnierza z tymi działa-
niami lub tą służbą ustala wojskowa komisja lekarska, natomiast niezdolność do
pracy, datę jej powstania, związek niezdolności do pracy z działaniami wojennymi lub
mającymi charakter wojennych albo ze służbą wojskową, związek śmierci ze służbą
wojskową żołnierza zwolnionego ze służby, który zmarł poza zakładem opieki zdro-
wotnej, o którym mowa w ust. 1, oraz związek śmierci inwalidy ze służbą wojskową
ustala lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub komisja lekarska Za-
kładu Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie orzeczenia wojskowej komisji lekar-
skiej (art. 57 ust. 2). Prawo do świadczeń ustala natomiast organ rentowy w drodze
decyzji (art. 56 ust. 2). Odnosząc te przepisy proceduralne do rozpoznawanej sprawy
należy przyjąć, że w sytuacji, gdy wojskowa komisja lekarska stwierdzi, jak w niniej-
szej sprawie, związek zranień, kontuzji i innych obrażeń lub chorób z działaniami
wojennymi lub mającymi charakter wojennych, natomiast lekarz orzecznik Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych lub komisja lekarska Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
nie stwierdzi niezdolności do pracy lub związku niezdolności do pracy z działaniami
wojennymi lub mającymi charakter wojennych, wówczas organ rentowy rozstrzyga-
jący sprawę w drodze decyzji nie może ograniczyć się do odmowy ustalenia prawa
do renty inwalidy wojennego, lecz powinien zbadać z urzędu, czy wnioskodawca
spełnia przesłanki, o których mowa w art. 45 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach
opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych i ustalić, czy przysługuje
mu prawo do bezpłatnego zaopatrzenia w leki podstawowe i uzupełniające na pod-
stawie tego przepisu.
Z art. 56 ust. 4 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wo-
jennych i wojskowych oraz ich rodzin wynika wprost, iż do postępowania w sprawie
ustalania prawa do świadczeń i wypłaty świadczeń stosuje się przepisy ustawy z dnia
8
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Stosownie zaś do art. 124 ustawy o emeryturach i rentach, umieszczonego w roz-
dziale I „Ogólne zasady postępowania” działu IX „Postępowanie w sprawach świad-
czeń i wypłata świadczeń”, w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w
ustawie stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że
ustawa stanowi inaczej. Z powyższego wynika, iż w braku - zarówno w ustawie z
dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych jak i ustawie
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych - przepisów określających tryb i formę, w jakiej należy ustalić prawo do świad-
czeń przysługujących na podstawie art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o
świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych osoby,
która doznała uszczerbku na zdrowiu w okolicznościach określonych w art. 7 i 8
ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych
oraz ich rodzin ale nie zostały zaliczone do żadnej z grup inwalidów, zastosowanie
znajdują przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Należy zatem przyjąć,
że osoba, która na podstawie decyzji organu rentowego ma ustalone prawo do bez-
płatnego zaopatrzenia w leki może na podstawie art. 217 § 2 pkt 1 k.p.a. żądać od
organu rentowego wydania stosownego zaświadczenia.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================