Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 3/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 lipca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Beata Gudowska
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku W. O.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia i zapłatę składek,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 26 lipca 2007 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 30 listopada 2005 r.,
oddala skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 18 czerwca 2003 r. objął
W. O. ubezpieczeniem społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności
2
gospodarczej w okresie od 8 marca do 29 grudnia 1999r. zobowiązując
wnioskodawcę do opłacenia składek w łącznej wysokości 3.094,79 zł.
Wyrokiem z dnia 23 lutego 2004 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie. Podstawę rozstrzygnięcia stanowiło
ustalenie, że wnioskodawca jest żołnierzem zawodowym i w służbie pozostawał
przed 1 stycznia 1999 r. prowadząc jednocześnie pozarolniczą działalność
gospodarczą w postaci usług lekarskich.
W ocenie Sądu pierwszej instancji, żołnierze zawodowi prowadzący
działalność gospodarczą od dnia 1 stycznia 1999 r. podlegają ubezpieczeniu
społecznemu i dlatego wnioskodawca winien opłacić składki za okres wskazany w
decyzji. Podstawę podlegania wnioskodawcy ubezpieczeniu społecznemu osób
prowadzących działalność gospodarczą stanowił art. 6 ust. 1 pkt 3 i art. 8 ust. 6
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.).
W uwzględnieniu apelacji wnioskodawcy wyrokiem z dnia 30 listopada 2005
r., Sad Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i
stwierdził, że w okresie od 8 marca 1999 r. do 29 grudnia 1999 r. nie podlegał on
obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działalności i
nie ma obowiązku uiszczania składek ubezpieczeniowych za powyższy okres.
Podzielając ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji, Sąd
Apelacyjny stanął na stanowisku, że w spornym okresie wnioskodawca w zakresie
ubezpieczenia społecznego podlegał odrębnym przepisom, a mianowicie ustawie z
dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz
ich rodzin (Dz.U. z 1994 r. Nr 10, poz. 36). Stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy z dnia
18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność
gospodarczą (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250 z zm.), który utracił
swoją moc z dniem 1 stycznia 1999 r., wnioskodawca – jako osoba objęta
odrębnymi przepisami w zakresie zaopatrzenia emerytalnego – nie podlegał
ubezpieczeniu określonemu tą ustawą w okresie jej obowiązywania. Dopiero na
mocy przepisów ustawy z dnia 30 grudnia 1999 r. (Dz.U. Nr. 110, poz. 1256)
dokonano nowelizacji art. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez
dodanie ust. 8 stanowiącego, że osoby pozostające w stosunku służby przed 1
3
stycznia 1999 r. i spełniające jednocześnie warunki do podlegania ubezpieczeniom
z innych tytułów obejmowane są tymi ubezpieczeniami dobrowolnie na swój
wniosek. W konsekwencji od dnia 1 stycznia 1999 r., to jest po wejściu w życie
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a przed nowelizacją art. 9 tej ustawy
istniała luka prawna w odniesieniu do żołnierzy zawodowych pozostających w
służbie przed 1 stycznia 1999 r. i prowadzących jednocześnie własną działalność,
gdyż ta grupa żołnierzy zawodowych nie została objęta przepisami ustawy o
powszechnym systemie ubezpieczeń. Ustawa systemowa obejmowała w spornym
okresie wyłącznie żołnierzy, którzy podjęli służbę po jej wejściu w życie. Zatem
objęcie wnioskodawcy obowiązkiem ubezpieczenia społecznego przed dniem 29
grudnia 1999 r. pozbawione było podstaw.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku Zakład Ubezpieczeń
Społecznych zarzucił naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 6
ust. 1 pkt 13 i ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych w związku art. 9 ust. 8 tej ustawy brzmieniu wprowadzonym ustawą z
dnia 23 grudnia 1999 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 110, poz. 1256) poprzez przyjęcie, że
pozostający w stanie służby w dniu 1 stycznia 1999 r. i prowadzący jednocześnie
działalność gospodarczą wnioskodawca nie podlega obowiązkowym
ubezpieczeniom społecznym.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego
wyroku i oddalenie apelacji wnioskodawcy, względnie o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że w okresie od 1 stycznia
1999 r. do 29 grudnia 1999 r. funkcjonariusze służb mundurowych nie podlegali z
tego tytułu ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie o systemie
ubezpieczeń społecznych, gdyż pozostawali w służbie w dniu wejścia w życie
ustawy systemowej. W przypadku, gdy osoby te prowadziły równocześnie
działalność gospodarczą, z tytułu tej działalności podlegały obowiązkowym
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Dopiero od daty zmiany stanu
prawnego, to jest od 30 grudnia 1999 r., osoba prowadząca działalność
gospodarczą, która równocześnie pozostawała w stosunku służby i służbę tę
4
podjęła przed 1 stycznia 1999 r. podlegała ubezpieczeniom społecznym na
zasadzie dobrowolności.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw. Kwestia
podlegania obowiązkowi ubezpieczenia społecznego żołnierza zawodowego
pozostającego w zawodowej służbie wojskowej w dniu wejścia w życie ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych i prowadzącego pozarolniczą działalność
gospodarczą była już przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. W wyroku z dnia
5 maja 2005 r., II UK 247/04 (OSNP 2005 nr 22, poz. 362) wyrażony został pogląd,
że żołnierz zawodowy pozostający w zawodowej służbie wojskowej przed dniem
wejścia w życie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w okresie od dnia 1
stycznia 1999 r. do dnia 29 grudnia 1999 r. nie podlegał obowiązkowym
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z żadnego tytułu ubezpieczenia
społecznego unormowanego tą ustawą. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu
powołanego wyroku wskazał, że żołnierz zawodowy pozostający w zawodowej
służbie wojskowej w dniu 1 stycznia 1999 r. nie został w ogóle objęty powszechnym
systemem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, który pierwotnie obejmował
wyłącznie żołnierzy zawodowych, którzy służbę wojskową podjęli po dniu wejścia w
życie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 6 ust. 1 pkt 13 w związku z
art. 6 ust. 3). Oznacza to, że żołnierz pozostający w służbie wojskowej w dniu 1
stycznia 1999 r. pozostał w systemie wojskowego zaopatrzenia emerytalno-
rentowego, do którego ostatecznie zostali włączeni – z dniem 1 października 2003
r. - wszyscy żołnierze zawodowej służby wojskowej wskutek uchylenia
przytoczonych wyżej regulacji ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o zmianie ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych. Skutkiem nieobjęcia żołnierzy zawodowych –
pozostających w zawodowej służbie wojskowej przed dniem wejścia w życie
ustawy systemowej – powszechnym systemem ubezpieczeń społecznych było to,
że nie podlegali oni ubezpieczeniu społecznemu z żadnego tytułu ubezpieczenia
unormowanego tą ustawą, w tym z tytułu ewentualnego równoczesnego
prowadzenia działalności gospodarczej. Uregulowania ustawy systemowej
uniemożliwiały jednocześnie skorzystanie przez żołnierzy zawodowych,
pozostawionych w systemie wojskowego zaopatrzenia emerytalno-rentowego, z
5
dobrowolnego wyboru dodatkowego tytułu powszechnego ubezpieczenia
społecznego w razie spełnienia warunków. Ta luka legislacyjna została usunięta
przez dodanie z dniem 30 grudnia 1999 r. do art. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych ustępu 8, umożliwiającego osobom pozostającym w stosunku służby
przed dniem 1 stycznia 1999 r., w tym żołnierzowi zawodowemu pozostawionemu
w systemie wojskowego zaopatrzenia emerytalno-rentowego, który jednocześnie
spełniał warunki podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułów, o
których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4-6 i 10 ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych, objęcie tymi ubezpieczeniami wyłącznie dobrowolnie na swój
wniosek. Analizowana zmiana normatywna nie mogła być rozumiana jako
wyłączająca żołnierzy zawodowych, pozostawionych w systemie wojskowego
zaopatrzenia emerytalno-rentowego, z obowiązku równoczesnego podlegania
określonemu tytułowi ubezpieczenia społecznego, ale umożliwiała takim żołnierzom
skorzystanie na ich wniosek z możliwości równoczesnego poddania się
dobrowolnie tytułowi ubezpieczenia, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4-6 i 10
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Taką interpretację potwierdza to, że
ostatecznie z dniem 1 października 2003 r. wszyscy żołnierze zawodowej służby
wojskowej zostali wyłączeni z obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego i
rentowych według zasad uregulowanych ustawą systemową, ale jako osoby
pozostające w stosunku służby, spełniające jednocześnie warunki do podlegania
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1
pkt 2, 4-6 i 10 tej ustawy, nadal mogą być dobrowolnie objęci tymi ubezpieczeniami
na swój wniosek (art. 9 ust. 8 ustawy). Zbieżne stanowisko wyrażone zostało przez
Sąd Najwyższy w niepublikowanych dotychczas wyrokach z dnia 17 maja 2007 r., I
UK 368/06 oraz z dnia 4 lipca 2007 r., I UK 26/07, I UK 27/07, I UK 32/07 i I UK
52/07.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą skargę kasacyjną w
pełni podziela przytoczony wyżej pogląd i przedstawioną argumentację, której
słuszności zarzuty kasacyjne nie podważają.
Z tych względów skarga kasacyjna podlega oddaleniu na podstawie art.
39814
k.p.c.
6