Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 439/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 marca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Maria Grzelka
SSN Zbigniew Strus (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa E. D.
przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Wojewodę X.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 12 marca 2008 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 19 kwietnia 2007 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala skargę kasacyjną i nie obciąża pozwanego kosztami postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
Powódka domagała się zasądzenia od Miasta W. oraz od Skarbu Państwa
Wojewody X. odszkodowania w kwocie 727.600 zł. Szkoda według twierdzeń powódki
wynikała ze sprzedaży przez Miasto trzech lokali w domu stanowiącym do którego
Miasto przypisywało sobie prawo własności na podstawie dekretu z 26 X 1945 r. o
własności i użytkowaniu gruntów na terenie W. oraz decyzji b. Prezydium Rady
2
Narodowej w W. z 12 września 1969 r., której nieważność stwierdzono w decyzji
Samorządowego Kolegium Odwoławczego z 13 grudnia 2000 r. Powódka żądała
pokrycia pełnej szkody, mimo że z tytułu spadkobrania po byłym właścicielu (sprzed 21
listopada 1945 r.) przysługiwał jej udział w wysokości 4/6.
Wyrokiem z 12 stycznia 2006 r. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego Miasta
323 266 zł z %% od 12 stycznia 2006 r. oraz 2880,76 zł tytułem zwrotu wydatków, a
koszty procesu miedzy tymi stronami zniósł. Sąd oddalił powództwo w pozostałej części
oraz w całości w stosunku do pozwanego Skarbu Państwa - Wojewody X. i zasądził od
powódki na rzecz Skarbu Państwa zwrot kosztów procesu między tymi stronami.
Sąd Okręgowy uznał m.in., że powódka będąca spadkobierczynią poprzedniego
właściciela nieruchomości w 4/6 częściach tylko w tym zakresie może domagać się
odszkodowania. Wyrok ten zaskarżyła powódka i pozwane Miasto W. W apelacji
powódki wniesionej przez pełnomocnika granice zaskarżenia określono jako część, w
której sąd oddalił powództwo, tj. w 1/3 – części, w której powódka E. D. reprezentowała
swoich braci”. Podczas rozprawy apelacyjnej 18 stycznia 2007 r. strona powodowa
sprecyzowała, iż zaskarża wyrok ” w części oddalającej powództwo w stosunku do
Skarbu Państwa oraz w stosunku do Miasta W.”. Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony
wyrok w ten sposób, ze nadając mu nową treść zasądził od pozwanego Skarbu Państwa
– Wojewody X. na rzecz powódki kwotę 323 266, 66 zł odsetkami oraz kwotę 2 880,76
zł z odsetkami tytułem zwrotu wydatków a oddalił apelację powódki w pozostałej części.
Oddalił również powództwo wobec Skarbu Państwa w pozostałej części i w całości w
stosunku do pozwanego Miasta W. W pozostałych punktach orzekł o kosztach procesu i
należnościach Skarbu Państwa z tytułu kosztów sądowych.
W skardze kasacyjnej Skarbu Państwa Wojewody X. zastępowanego przez
Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, opartej na drugiej podstawie (art. 3981
§ 1 pkt
2 k.p.c.) skarżący zarzuca naruszenie art. 369 § 1 i 2 k.p.c. oraz 363 § 1 i 3 w związku z
art. 378 § 1 k.p.c. w zw. z art. 379 pkt 3 k.p.c. przez dopuszczenie rozszerzenia na
rozprawie apelacyjnej granic zaskarżenia apelacji i orzeczenie przez ten Sąd w zakresie
prawomocnie osądzonym. Skarżący domagał się uchylenia w całości zaskarżonego
wyroku i przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz
zasądzenia kosztów procesu.
Odpowiadając na skargę powódka domagała się jej oddalenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Skuteczność skargi kasacyjnej zależna jest od ustalenia treści procesowego
oświadczenia powódki zawartego w jej apelacji odnośnie do granic zaskarżenia, one
bowiem określają w jakiej części wyrok sądu pierwszej instancji stał się prawomocny.
Omawiany – niezbędny – fragment apelacji został sformułowany w sposób
niejednoznaczny, z czego Skarb Państwa wyprowadza korzystny dla siebie wniosek, że
w zakresie kwoty 323 266,66 zł wyrok oddalający powództwo stał się wobec tego
pozwanego prawomocny. Omawiana część apelacji budziła również od początku
wątpliwości stron. Odpowiadając na apelację Miasto W. stwierdzało, że „trudno również
bezspornie ustalić w jakiej części apelacja powódki zaskarża pkt 2 wyroku z dnia 12
stycznia 2006 r.” prezentując pogląd, zbieżny z przedstawionym obecnie w skardze
kasacyjnej. Skarb Państwa w odpowiedzi na apelację nie podnosił tego zarzutu,
kwestionując status Wojewody X. jako reprezentanta i powołując zarzut przedawnienia.
Nie można jednak pominąć sformułowania wniosku apelacji zawierającego żądanie
„uwzględnienia dochodzonego przez powódkę roszczenia w całości, zgodnie z
żądaniem pozwu, tj.: uwzględnienia powództwa w całości (tj. zasądzenia kwoty
484.900,00 zł) bez wyłączania któregokolwiek pozwanego. Nie miałby zatem
dostatecznej podstawy zarówno wniosek, że powódka od Skarbu Państwa domagała się
tylko nadwyżki ponad kwotę zasądzoną od Miasta W. jak i wniosek, że w stosunku do
tego pozwanego wyrok nie został w ogóle zaskarżony, skoro powódka w okresie
zasadniczych wahań orzecznictwa Sądu Najwyższego (por. uchwałę III CZP 64/04 z 16
listopada 2004 r. oraz uchwałę składu siedmiu sędziów z 7 grudnia 2006 r. sygn. III CZP
99/06) asekuracyjnie kierowała roszczenie wobec Skarbu Państwa oraz Miasta W.
Art. 368 § 1 pkt 1 k.p.c. ustanawia obowiązek wskazania, czy wyrok jest
zaskarżony w całości czy w części, a sporządzona przez adwokata, radcę prawnego lub
rzecznika patentowego apelacja, niespełniającą wymagań określonych w art. 368 § 1
pkt 1 k.p.c. podlega odrzuceniu bez wezwania do usunięcia braków (art. 3701
k.p.c.).
Wyjątkowość tego wymagania (ograniczona do pewnej klasy zastępujących
stronę nie dopuszcza wykładni rozszerzającej, tzn. zrównującej w skutkach brak (w
znaczeniu dosłownym, fizycznym) fragmentu wskazującego granice zaskarżenia i
sformułowanie tegoż w sposób zawiły, niejednoznaczny lub nieudolny. W tym drugim
wypadku nie można uznać, że w piśmie nie ma fragmentu, który w rzeczywistości
istnieje a jedynie nastręcza trudności interpretacyjne. Pozostawienie rozstrzygnięcia
takiego przypadku swobodnej interpretacji sądu może być podważone, ponieważ
zaskarżenie orzeczenia jest domeną strony (skarżący wyraża to paremią tantum
4
devolatum quandum apellatum). Nie można jednak pomijać istnienia istotnego braku
pisma, niestarannie sformułowanego przez zawodowego pełnomocnika, ponieważ sąd
oraz strona przeciwna muszą mieć pewność odnośnie do prawomocności wyroku.
Rozwiązanie takiego przypadku powinno się odbywać na podstawie przepisów o
uzupełnianiu braków apelacji. Nie można zaprzeczyć, że również elementy tzw.
konstrukcyjne należą do warstwy formalnej pisma. Jeżeli nie zostały spełnione w ogóle,
sąd pierwszej instancji na podstawie badania formalnego wydaje postanowienie o
odrzuceniu apelacji sporządzonej przez zawodowego pełnomocnika (art. 3701
k.p.c.), jeżeli
natomiast brak podstawy do odrzucenia, a stwierdzenia skarżącego budzą wątpliwości co
do rzeczywistej treści, wskutek czego sąd nie może przedstawić apelacji sądowi drugiej
instancji, to należy wezwać do usunięcia braku a wykonanie sposób realizacji tego
wezwania podlega ocenie sądu z konsekwencjami określonymi w art. 370 k.p.c.
W rozpoznawanej sprawie sąd drugiej instancji zwrócił uwagę na omawiany brak
dopiero na rozprawie apelacyjnej.
Podstawę skargi kasacyjnej stanowi odmienna ocena granic zaskarżenia
dokonana przez Skarb Państwa oparta na interpretacji językowej zwrotów lub
pojedynczych wyrazów w piśmie powódki. Wnioski wywiedzione z tej oceny mają z
konieczności charakter subiektywny. Sąd Apelacyjny dokonał innej oceny niż skarżący
tych samych fragmentów pisma i uznał, że apelacja zawiera brak wymagający usunięcia
(„precyzowania”) przez stronę, a skarga prezentując własną ocenę nie wskazuje
naruszenia przez Sąd drugiej instancji reguł interpretacji treści pisma, dlatego uznać
należy, że tzw. doprecyzowanie na rozprawie było oświadczeniem uzupełniającym braki
formalne.
W związku z tym skarga kasacyjna podlega oddaleniu, na podstawie art. 39814
k.p.c. Orzeczenie o kosztach procesu Sąd Najwyższy oparł na art. 102 k.p.c., uznając
za wystarczającą okoliczność odstąpienia od obciążenia Skarbu Państwa kosztami
procesu, przyczynę sporu leżącą po stronie powodowej.