Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 11 marca 2008 r.
II PK 200/07
Zaniechanie wydania wyroku wstępnego nie ma wpływu na wynik
sprawy (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera,
Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 marca
2008 r. sprawy z powództwa Edwarda P. przeciwko S.E.P. SA w O. i Ministrowi
Skarbu Państwa o wydanie bezpłatnych akcji pracownikom i byłym pracownikom, na
skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Ostrołęce z dnia 5 marca 2007 r. [...]
o d d a l i ł skargę i nie obciążył powoda kosztami postępowania kasacyj-
nego.
U z a s a d n i e n i e
W sprawie o wydanie akcji przeciwko spółce powstałej skutkiem prywatyzacji
przedsiębiorstwa państwowego oraz przeciwko Skarbowi Państwa Sąd Rejonowy w
Ostrołęce wyrokiem z dnia 9 listopada 2006 r. oddalił powództwo Edwarda P. z braku
legitymacji biernej pierwszego pozwanego i wobec braku wymagalności roszczenia
wobec drugiego. Rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach i ich prawnej
ocenie. Powód był pracownikiem O. Zakładów Celulozowo-Papierniczych w O. od 6
lipca 1959 r. do 11 października 1990 r. Skarb Państwa w dniu 20 lipca 2000 r.
wniósł to przedsiębiorstwo do spółki akcyjnej I. w O., co rozpoczęło proces udostęp-
niania akcji pracownikom na podstawie ustawy z 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji
i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (art. 38 ust. 1). Powód złożył oświad-
czenie o zamiarze nabycia akcji i ujęty został na liście uprawnionych z określonym
okresem zatrudnienia. Spółka nie jest właścicielem akcji, stąd kierowane do niej po-
wództwo o wydanie akcji z braku jej legitymacji biernej nie było zasadne. Wydanie
2
akcji spoczywa na właścicielu, jednak żądanie jest przedwczesne, gdyż Skarb Pań-
stwa nie zbył jeszcze żadnej akcji (art. 38 ust. 2 ustawy z 1996 r.). Sąd stwierdził
przy tym brak podstaw do wydania wyroku wstępnego ustalającego co do zasady
prawo powoda do nieodpłatnego nabycia akcji, albowiem roszczenie nie było wyma-
galne i nie było tytułu prawnego do akcji.
W apelacji wniesionej tylko przeciwko Skarbowi Państwa powód zarzucił naru-
szenie art. 318 § 1 k.p.c., przez odstąpienie od wydania wyroku wstępnego.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ostrołęce wyrokiem
z dnia 5 marca 2007 r. oddalił apelację. Wskazał, że korzystanie z uprawnienia do
wydania wyroku wstępnego nie może być przedmiotem zarzutu naruszenia procedu-
ry. Wyrok wstępny nie mógł zostać wydany ze względów materialnoprawnych. Na
chwilę orzekania roszczenie o wydanie akcji nie było wymagalne. Nie było usprawie-
dliwione co do zasady, gdyż czym innym jest roszczenie o wydanie akcji a czym in-
nym niekwestionowanie prawa powoda do domagania się w przyszłości, po wyczer-
paniu koniecznej procedury, wydania akcji pracowniczych. Dopiero z chwilą zbycia
przez Skarb Państwa pierwszych akcji na zasadach ogólnych aktualne będzie rosz-
czenie o wydanie akcji, o ile nie zostanie zaspokojone bez wytaczania powództwa.
Zgodnie z art. 38 ust. 2 ustawy prawo do nieodpłatnego nabycia akcji powstaje po
trzech miesiącach od zbycia przez Skarb Państwa pierwszych akcji, a tego jeszcze
pozwany nie uczynił. W apelacji powód nie domagał się wydania akcji lecz wydania
wyroku wstępnego potwierdzającego jego prawo do nieodpłatnych akcji. Pozwany
tego nie kwestionował, jednak pod warunkiem rozpoczęcia zbywania akcji. W toku
sprawy warunek ten nie spełnił się, dlatego roszczenie było nieuzasadnione i wydany
został wyrok oddalający powództwo a nie wyrok wstępny, który w takiej sytuacji jest
bezprzedmiotowy.
Skargę kasacyjną powód oparł na zarzucie obrazy art. 318 § 1 k.p.c., przez
jego błędną wykładnię i odstąpienie od wydania wyroku wstępnego. Wniósł o uchyle-
nie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu w Ostrołęce. Wskazał, że w sprawie występuje istotne zagadnienie
prawne: czy pracownik przed upływem terminu określonego w art. 38 ust. 2 ustawy z
30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji może dochodzić na drodze sądo-
wej prawa do nieodpłatnego nabycia akcji, a jeżeli tak, to czy w drodze powództwa z
art. 189 k.p.c. czy powództwa o zasądzenie, w którym prejudycjalna kwestia istnienia
3
prawa do dochodzonych roszczeń zostanie rozstrzygnięta w wyroku wstępnym usta-
lającym prawo do nabycia określonej ilości akcji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna podlega rozpoznaniu w granicach jej podstawy (art. 39813
§
1 k.p.c.). Skarżący zarzuca jedynie naruszenie art. 318 § 1 k.p.c. Zarzut ten jest bez-
zasadny, gdyż Sąd nie stosował tego przepisu. Zarzut związany z wykładnią przepi-
su, tym zwłaszcza błędną, ma znaczenie, gdy sąd w ogóle stosuje przepis objęty
skargą. Skoro Sąd rozstrzygnął sprawę wyrokiem zwykłym to zarzut naruszenia 318
§ 1 k.p.c., przez zaniechanie orzeczenia wyrokiem wstępnym jest bezprzedmiotowy.
Wyrok rozstrzygający sprawę (zwykły) został oparty na określonym prawie material-
nym i skarżący nie kieruje do niego żadnych zarzutów naruszenia prawa materialne-
go (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.). Natomiast zarzut naruszenia przepisu postępowania
ma znaczenie, gdy uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art.
3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.). Zasadniczo rodzaj wyroku nie ma wpływu na wynik sprawy,
gdyż o nim decyduje zastosowane prawo materialne.
Konstrukcja skargi oparta jest na założeniu, że Sąd powinien rozstrzygnąć
sprawy wyrokiem wstępnym. Procesowo nie można czynić sądowi zarzutu nieczy-
nienia tego, do czego nie jest zobowiązany. Nie można więc czynić zarzutu niewyda-
nia wyroku wstępnego, gdy sądowi przysługuje możliwość jego wydania (art. 318 § 1
k.p.c.), zatem nawet wtedy, gdy dochodzone powództwo jest zasadne.
Inną sprawą - poza tym, czy sąd drugiej instancji w ogóle uprawniony jest do
wydania wyroku wstępnego (por. glosę W. Siedleckiego do wyroku Sąd Najwyższego
z 18 września 1963 r., II PR 632/62, Nowe Prawo 1964 nr 9) - byłoby to czy sąd dru-
giej instancji może wydać wyrok wstępny w sprawie o wydanie akcji na podstawie
art. 38 ust. 2 ustawy z 1996 r., przy braku sporu co do tego, że roszczenie o wydanie
akcji nie jest jeszcze wymagalne. Nie zachodzą wątpliwości co do prawa (w tej spra-
wie co do jego braku), które uzasadniałyby wpierw przesądzenie samej zasady.
Twierdzenie skarżącego, że wyrok wstępny ma charakter „wyroku ustalającego”, co
„czyni bezprzedmiotowymi rozważania o wymagalności roszczenia”, wskazuje, że
skarżący nie odróżnia należycie powództwa o ustalenie prawa lub stosunku prawne-
go (art. 189 k.p.c.) od wytoczonego powództwa o wydanie nieodpłatnych akcji pra-
cowniczych. Powód nie dochodził ustalenia prawa lub stosunku prawnego na pod-
4
stawie art. 189 k.p.c. Przy takim powództwie samo wydanie wyroku wstępnego
byłoby wysoce wątpliwe. Nie jest też rzeczą Sądu Najwyższego decydowanie za
stronę jakie powództwo strona powinna wnieść dla ochrony swojego interesu. Skar-
żący nietrafnie przy tym zakłada nieuzasadnione oderwanie orzekania od prawa
materialnego mającego zastosowanie w sprawie. Skarżący nie określił co miałoby
być przedmiotem rozstrzygnięcia o zasadzie w wyroku wstępnym skoro samo rosz-
czenie nie jest wymagalne. Nie można ustalać prawa do nabycia akcji skoro prawo to
nie jest wymagalne. W sprawie nie było też sporu, że powód został wpisany na listę
uprawnionych pracowników do nieodpłatnego nabycia akcji. Wydanie akcji zależy od
zbycia przez Skarb Państwa pierwszych akcji na zasadach ogólnych. Dla skarżącego
oczywiste też jest, że przed upływem terminu określonego w art. 38 ust. 2 sąd nie
można wydać wyroku „zasądzającego”, jednak stawia pytanie czy możliwe jest wy-
danie wyroku wstępnego ustalającego prawo do nabycia określonej ilości akcji. Bez
wymagalności prawa do akcji określenie ich ilości należnej pracownikowi również nie
jest możliwe. Dopiero po zbyciu pierwszych akcji przez Skarb Państwa spółka uzy-
skuje informację o liczbie akcji przeznaczonych do nieodpłatnego udostępniania
uprawnionym pracownikom i dopiero wówczas sporządza listę uprawnionych pra-
cowników uwzględniając ich okresy zatrudnienia (§ 7 rozporządzenia Ministra Skarbu
Państwa z 29 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasada podziału uprawnio-
nych pracowników na grupy, ustalania liczby akcji przypadających na każdą z tych
grup oraz trybu nabywania akcji przez uprawnionych pracowników, Dz.U. Nr 35 poz.
303).
W sprawie o wydanie akcji nie było możliwie wydanie wyroku wstępnego skoro
samo roszczenie nie było wymagalne.
Z tych motywów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na mocy art. 39814
k.p.c. O kosztach orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c.
========================================