Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 237/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 30 października 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSA Dariusz Dończyk
w sprawie z powództwa W. B.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "G.(…)" w P.
o przyjęcie w poczet członków spółdzielni,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 30 października 2008
r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 12 grudnia 2007 r.,
sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd I instancji oddalił powództwo o zobowiązanie pozwanej Spółdzielni
Mieszkaniowej do przyjęcia powoda w poczet członków Spółdzielni oraz zawarcie z
powodem umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu
mieszkalnego.
2
Apelację powoda oddalił Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 12 grudnia 2007 r.,
uznając zarazem roszczenie powoda za mające charakter procesowy, wobec
niezgłoszenia wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego.
Sąd odwoławczy wskazał na, wynikające z art. 15 ust. 4 zd. 1 ustawy z dnia 15
grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, dwie kumulatywne przesłanki
zachowania dochodzonych przez powoda roszczeń, stwierdzając zarazem, że na dzień
wyrokowania przez Sąd Apelacyjny w ogóle nie jest wiadomym, czy któraś z obu
wskazanych w powołanym przepisie przesłanek została spełniona przez któregokolwiek
z uprawnionych spośród wymienionych w art. 15 ust. 2 powołanej ustawy. Sąd II
instancji uznał zarazem, że uprawnieni mogą jeszcze zadośćuczynić wymogom ustawy
do dnia 31 lipca 2008 r. i dopiero po tej dacie okaże się kto spełnił ustawowe wymogi
zachowania roszczeń, a co jest nie do przewidzenia w chwili wyrokowania.
Nadto w uzasadnieniu zaskarżonego skargą kasacyjną wyroku Sąd Apelacyjny
zarazem stanowczo stwierdził, że w dacie wyrokowania żadna z przesłanek wskazanych
w art. 15 ust. 4 powołanej ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych nie ziściła się. Nadto
stwierdził, że nie upłynął jeszcze termin do złożenia deklaracji członkowskiej wraz z
pisemnym zapewnieniem o gotowości do zawarcia umowy o ustanowienie
spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, co przesądzało o braku
obecnie podstaw do przekazania sprawy do rozpoznania w trybie postępowania
nieprocesowego. Sąd II instancji przyjął za własne ustalenia Sądu I instancji i
zaaprobował płynące z nich wnioski, dokonując korekty tytułu stosowanej ustawy, przez
określenie poprawnego jego brzmienia.
Powód zaskarżył w całości wyrok Sądu Apelacyjnego zarzucając w skardze
kasacyjnej naruszenie, przez błędną wykładnię, art. 15 ust. 2 i 4 ustawy z dnia
15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. 2003 r. Nr 119, poz. 1116),
oraz naruszenie, przez błędną, wykładnię art. 7 ust. 5 i 6 i przez niewłaściwe
zastosowanie art. 7 ust. 5 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy
o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. 2007 r.
Nr 125, poz. 873). Nadto skarżący zarzucił błędną wykładnię i niezastosowanie art. 201
§ 2 k.p.c. w sytuacji uznania przez Sąd Apelacyjny, że postępowanie prowadzone jest w
trybie niewłaściwym oraz że skierowanie sprawy do właściwego trybu wymaga wniosku
strony.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Skarga kasacyjna zasługiwała na uwzględnienie wobec trafności zawartych w niej
zarzutów naruszenia prawa materialnego.
Natomiast zarzut naruszenia art. 201 § 2 k.p.c., choć sam w sobie okazał się
zasadny, to jednak naruszenie tego przepisu nie miało istotnego wpływu na wynik
sprawy, a skarżący niczym nie uzasadnił aby wpływ taki zaistniał. W tej sytuacji brak jest
podstaw do przyjęcia wystąpienia drugiej podstawy kasacyjnej. Skarżący o tyle ma
rację, że brak wniosku powoda o wszczęcie postępowania nieprocesowego nie stanowił
przeszkody do rozstrzygania przez Sąd w postępowaniu nieprocesowym ale tylko
wówczas, gdyby zaistniały przesłanki określone w art. 15 ust. 4 zd. 2 ustawy o
spółdzielniach mieszkaniowych. W razie wystąpienia tych przesłanek, tj. zgłoszenia się
kilku uprawnionych, Sąd powinien z urzędu rozstrzygnąć w trybie wskazanym w
ustawie, tj. w postępowaniu nieprocesowym, bez potrzeby oczekiwania na wniosek
powoda w tym przedmiocie. Wadliwe stanowisko Sądu odwoławczego w tej kwestii nie
mogło mieć jednak wpływu na wynik tej sprawy, ponieważ brak jest stanowczego
ustalenia, że doszło do zgłoszenia się kilku uprawnionych, a więc takich zgłaszających
się, którzy zachowali swoje roszczenie w następstwie spełnienia w terminie jednego
roku wymogów określonych w art. 15 ust. 2 i 4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.
W tej sytuacji ocena roszczeń dochodzonych przez powoda, a określonych w art.
15 ust. 2 powołanej ustawy, uzasadniała rozstrzygnięcie przez sąd w postępowaniu
procesowym, co niewątpliwie nastąpiło.
Natomiast zasadne okazały się zarzuty naruszenia art. 15 ust. 2 i 4 ustawy z dnia
15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych oraz art. 7 ust. 5 ustawy z dnia 14
czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie
niektórych innych ustaw.
Po pierwsze, wymaga podkreślenia, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku
zawiera wewnętrzną sprzeczność ustaleń, co w takiej sytuacji wyklucza możliwość
stanowczego przesądzenia o istnieniu lub braku podstaw do poprawnego dokonania
aktu subsumpcji. Sąd Apelacyjny najpierw bowiem stwierdził, że w ogóle nie jest
wiadomym, czy któraś z osób wskazanych w art. 15 ust. 2 ustawy złożyła deklarację
członkowską wraz z pisemnym zapewnieniem o gotowości do zawarcia umowy o
ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. Następnie
jednak równie stanowczo stwierdził, że żadna z ustawowych przesłanek wskazanych w
art. 15 ust. 4 ustawy nie ziściła się, a nie upłynął jeszcze termin do ich spełnienia.
4
Stwierdzenie najpierw braku wiedzy Sądu o wystąpieniu obu kumulatywnych
przesłanek uzasadniających zachowanie dochodzonych przez powoda roszczeń,
a następnie stwierdzenie, że żadna z nich się nie ziściła, dowodzą braku istnienia
stabilnych ustaleń faktycznych w tym przedmiocie, co tym samym oznacza conajmniej
przedwczesne przesądzenie o nie istnieniu przewidzianych w prawie materialnym
podstaw do uwzględnienia dochodzonych przez powoda roszczeń.
Trafny jest również zarzut skarżącego naruszenia art. 7 ust. 5 ustawy z dnia 14
czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych... zwanej: „ustawą
zmieniającą” (Dz. U. 2007 r. Nr 125, poz. 873) przez jego niewłaściwe zastosowanie.
Sąd II instancji uznał bowiem, że roczny termin dla dopełnienia przesłanek skutkujących
zachowaniem dochodzonych przez powoda roszczeń rozpoczyna się z dniem wejścia w
życie powołanej ustawy zmieniającej, a więc tym samym w dacie wyrokowania termin
ten był jeszcze otwarty, podobnie jak i otwarta była kwestia trybu właściwego dla
rozstrzygnięcia.
Takiej wykładni art. 7 ust. 5 ustawy zmieniającej nie można podzielić. Z przepisu
tego wynika jedynie obowiązek rozpatrzenia, na podstawie przepisów w brzmieniu
ustawy zmieniającej, zgłoszonych na piśmie roszczeń, które nie zostały zrealizowane do
dnia wejścia w życie tej ustawy, tj. do dnia 31 lipca 2007 r. Przepis art. 1 pkt 15 ustawy
zmieniającej zmodyfikował nieco brzmienie art. 15 ustawy o spółdzielniach
mieszkaniowych, ale nie stworzył żadnych podstaw ku temu, aby roczny termin
określony w art. 15 ust. 4 ostatnio wymienionej ustawy rozpoczynał swój bieg dopiero od
dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej, tj. od 31 lipca 2007 r. Zważyć bowiem należy,
że wspomniany termin roczny przewidziano w ustawie dla dokonania czynności
koniecznych dla zachowania roszczeń powstających m.in. w wypadku wygaśnięcia
spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na podstawie art. 11 ustawy
o spółdzielniach mieszkaniowych. Z mocy przepisu art. 11 ust. 1 ostatnio wymienionej
ustawy spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego wygasa z chwilą ustania
członkowstwa, co niewątpliwie skutkuje wygaśnięciem tego prawa z chwilą śmierci
członka spółdzielni mieszkaniowej (art. 25 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo
spółdzielcze, tj. Dz.U. 2003 r., Nr 188, poz. 1848). Skoro więc z chwilą śmierci członka
spółdzielni mieszkaniowej wygasa spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu
mieszkalnego, to już z tą chwilą rozpoczyna biec roczny termin do dopełnienia
czynności skutkujących zachowaniem powstałych roszczeń zmierzających do
ustanowienia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na rzecz osób
5
bliskich, a wymienionych w art. 15 ust. 2 in fine ustawy o spółdzielniach
mieszkaniowych.
W tym stanie rzeczy, wobec trafności części spośród zarzutów sformułowanych w
skardze kasacyjnej należało orzec jak w sentencji na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.