Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 45/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 października 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gersdorf
SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku J. M.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.
z udziałem zainteresowany Urząd Gminy P.
o jednorazowe odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 października 2009 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w P.
z dnia 18 czerwca 2008 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 18 czerwca 2008 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w P. na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację
2
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P. od wyroku Sądu Rejonowego –
Sądu Ubezpieczeń Społecznych [...] w P. z dnia 28 marca 2008 r., którym Sąd
zmienił decyzję organu rentowego z 8 grudnia 2004 r. i przyznał odwołującemu się
J. M. prawo do jednorazowego odszkodowania z tytułu uszczerbku na zdrowiu
jakiego doznał w wyniku wypadku przy pracy w dniu 10 maja 2004 r. w wysokości
odpowiadającej 25% długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.
Sąd drugiej instancji podzielił i przyjął za własną podstawę faktyczną oraz
podstawę prawną zaskarżonego wyroku Sądu pierwszej instancji, które
przedstawiają się następująco. J. M. - zatrudniony w Urzędzie Gminy P. na
stanowisku inspektora ds. gospodarki komunalnej i utrzymania dróg w pełnym
wymiarze czasu pracy – w dniu 10 maja 2004 r. udał się samochodem w celu
załatwienia sprawy służbowej. W drodze powrotnej ok. godziny 14.20 zjechał na
lewą stronę jezdni i uderzył lewą stroną samochodu w drzewo rosnące przy drodze.
Odwołujący nie był w chwili zdarzenia pod wpływem alkoholu. Posiada uprawnienia
do kierowania pojazdami mechanicznymi. W wyniku tego zdarzenia odwołujący
doznał 5% długotrwałego uszczerbku na zdrowiu z powodu obrażeń kręgosłupa
oraz 20% długotrwałego uszczerbku na zdrowiu z powodu zaniku nerwu
wzrokowego.
W protokole ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy z dnia 21
maja 2004 r. pracodawca odwołującego - Urząd Gminy w P. nie uznał zdarzenia z
dnia 10 maja 2004 r. za wypadek przy pracy. W wyniku postępowania sądowego
zakończonego wyrokiem Sądu Rejonowego w T. z dnia 30 września 2004 r.
ustalono, że zdarzanie z dnia 10 maja 2004 r. jest wypadkiem przy pracy.
Sąd ustalił na podstawie opinii biegłych lekarzy sądowych, że bezpośrednią i
w zasadzie jedyną przyczyną zdarzenia było zasłabnięcie bądź zaśnięcie
odwołującego spowodowane warunkami atmosferycznymi - spadającym ciśnieniem
atmosferycznym i zmęczeniem.
Na podstawie opinii biegłych sądowych lekarzy internisty, neurologa oraz
kardiologa Sąd ustalił, że u odwołującego nie stwierdzono jakiegokolwiek czynnika
wewnętrznego w rozumieniu choroby, który mógłby doprowadzić do zaśnięcia lub
zasłabnięcia. U odwołującego nie stwierdzono chorobowych uchwytnych zmian
patologicznych w stanie neurologicznym oprócz niewielkiej nadpobudliwości
3
nerwowej. Nie istniały u odwołującego żadne schorzenia wewnętrzne, które
mogłyby doprowadzić do zdarzenia lub istniały w takim małym stopniu
zaawansowania, że nie miały istotnego wpływu na zdarzenie. Odwołujący nie
chorował na choroby układu krążenia, które mogły być przyczyną spornego
zdarzenia. Biegli wskazali, że nie da się jednoznacznie ustalić, czy przyczyną
wypadku było zaśnięcie czy też zasłabnięcie, albowiem obie te przyczyny były
równie prawdopodobne i w takim samym stopniu mogły zostać spowodowane
warunkami atmosferycznymi i zmęczeniem. Z ich opinii wynika jednakże
jednoznacznie, że do wypadku nie doszłoby, gdyby nie czynnik zewnętrzny. Sąd
ustalił, że odwołujący nie miał żadnych symptomów zaśnięcia lub zmęczenia,
dlatego swoim zachowaniem nie naruszył świadomie przepisów prawa o ruchu
drogowymi ani nie zachował się w sposób lekceważący te przepisy, których
naruszenie mógł lub powinien przewidzieć. Tym samym nie naruszył w sposób
umyślny lub rażąco niedbały tych przepisów.
Sąd stwierdził, że jako zewnętrzną przyczynę zdarzenia należy uznać
zewnętrzne działanie szkodliwego czynnika na osobę ubezpieczoną powodujące
uraz lub śmierć. Przez przyczynę zewnętrzną rozumie się przyczynę leżącą poza
organizmem pracownika, jak np. urazy mechaniczne, działalność sił przyrody,
działalność osób trzecich. W orzecznictwie sądowym przyjęto, iż przyczyną
zewnętrzną jest każdy czynnik zewnętrzny zdolny wywołać w istniejących
warunkach szkodliwe skutki, w tym także pogorszyć stan pracownika dotkniętego
już schorzeniem samoistnym. W szczególności czynnikiem takim będzie nadmierny
wysiłek przy wykonywaniu danej pracy, doprowadzający do nagłego pogorszenia
się stanu zdrowia lub śmierci. Przyczyna zewnętrzna nie musi być wyłączną
przyczyną wypadku. Gdy przyczyna zewnętrzna ma charakter mieszany wystarczy,
że zostanie wykazane, iż bez czynnika zewnętrznego nie doszłoby do szkodliwego
skutku. Zatem za wypadek przy pracy nie uważa się zdarzenia wywołanego
wyłącznie przyczyną wewnętrzną, tkwiącą w organizmie ubezpieczonego.
Powyższy wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył w całości skargą kasacyjną
organ rentowy wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz o
4
uchylenie w całości wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy Sądowi
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania za wszystkie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
wyroku oraz o uchylenie wyroku Sądu pierwszej instancji i oddalenie odwołania.
Skarga kasacyjna została oparta na podstawie naruszenia przepisów prawa
materialnego (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.), w ramach której skarżący zarzucił
niewłaściwe zastosowanie art. 3 ust. 1 w związku z art. 13 i art. 14 ustawy z dnia 30
października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych przez przyjęcie, że zdarzenie z 10 maja 2004 r. jest
wypadkiem przy pracy skutkującym prawem do jednorazowego odszkodowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej znajdują się twierdzenia skarżącego, że:
„Poza sporem jest, iż wyłączną przyczyną zdarzenia było zawinione
działanie poszkodowanego” oraz, że „poszkodowany umyślnie naruszył przepisy
dotyczące ochrony życia i zdrowia, co skutkuje na podstawie art. 21 ustawy
wypadkowej utratą prawa do jednorazowego odszkodowania”.
Powyższe stwierdzenia nie tylko nie są okolicznościami bezspornymi, lecz są
wyraźnie sprzeczne z twierdzeniami drugiej strony, równie wyraźnie sprzeczne z
ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego wyroku i wreszcie w
oczywisty sposób nie dotyczą podstawy skargi kasacyjnej.
Skarga kasacyjna została oparta wyłącznie na podstawie naruszenia prawa
materialnego przez niewłaściwe zastosowanie (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.),
skonkretyzowanej do takiego (przez niewłaściwe zastosowanie) naruszenia
wskazanego art. 3 ust. 1 w związku z art. 13 i 14 ustawy z dnia 30 października
2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych. Nie ma w podstawie skargi zarzutów dotyczących wykładni
wskazanych przepisów prawa materialnego, nie ma w niej zarzutu naruszenia art.
21 powołanej ustawy i oczywiście nie ma w ogóle podstawy naruszenia przepisów
postępowania (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.).
Jeżeli się zważy na zasady postępowania kasacyjnego, że Sąd Najwyższy
5
rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach jej podstaw (art. 39813
§1 k.p.c.), oraz że
w postępowaniu kasacyjnym nie jest dopuszczalne powołanie nowych faktów i
dowodów, a Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi
podstawę zaskarżonego orzeczenia (art. 39813
§ 2 k.p.c.), to dziwi powoływanie się
w uzasadnieniu podstawy skargi na nowe fakty, pozostające w sprzeczności z
niezakwestionowaną w skardze podstawą faktyczną zaskarżonego wyroku. Taka
niedopuszczalna argumentacja skargi nie podlega rozpoznaniu.
Uzasadnienie skargi nie wyjaśnia na czym miałoby polegać naruszenie w
zaskarżonym wyroku wskazanych w podstawie skargi przepisów art. 13 i 14 ustawy
o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Przepisy te dotyczą wszak uprawnień przysługujących członkom rodziny
ubezpieczonego, który zmarł, a więc sytuacji która w sprawie nie ma miejsca.
Z powyższych przyczyn rozpoznając skargę w granicach jej podstawy
dotyczącej niewłaściwego zastosowania art. 3 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu
społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych – do ustaleń
faktycznych stanowiących podstawę zaskarżonego orzeczenia, Sąd Najwyższy
stwierdza bezzasadność postawionego zarzutu.
Z uzasadnienia skargi w rozpoznawanym zakresie wynika że błąd subsumcji
- zdaniem skarżącego - polega na nieuprawnionym potraktowaniu nagłego
zdarzenia, którego przebieg został ustalony, jako zdarzenia wywołanego przyczyną
zewnętrzną w rozumieniu powołanego przepisu. Według skarżącego, w sytuacji
powstrzymania się przez powoda od kierowania pojazdem w czasie deklarowanego
zmęczenia, spowodowałoby, że nie zaistniałaby zewnętrzna współprzyczyna
zdarzenia. To jedynie umyślne przekroczenie normy zawartej w art. 3 ustawy
„Prawo o ruchu drogowym” doprowadziło do powstania szkody.
Pomijając, omówioną wyżej niedopuszczalność kreowania przez skarżącego
nowych faktów, w przedstawionej w skardze argumentacji nieuprawniona jest
koncepcja związku przyczynowego, według – jak się wydaje – zasady sine qua
non. Dla autora skargi zdaje się nie mieć znaczenia to, że urazy, które
ubezpieczony doznał zostały spowodowane uderzeniem bedącego w ruchu
samochodu w drzewo. Odrywając się od adekwatnego związku pomiędzy
wypadkiem samochodowym a doznanym przez ubezpieczonego urazem, powołuje
6
się skarżący na stan w jakim znajdował się ubezpieczony przed przedmiotowym
uderzeniem w drzewo, to jest przed przedmiotowym wypadkiem. Gdyby posłużyć
się zasadą związku przyczynowego sine qua non, to możnaby poszukiwać
przyczyn wypadku w każdym zachowaniu, które musiało zaistnieć ażeby mogło
dojść do wypadku, np., że ubezpieczony przyszedł tego dnia do pracy, że odbywał
podróż samochodem, który prowadził itp. Ustalone w zaskarżonym wyroku
zaśnięcie lub zasłabnięcie ubezpieczonego nie spowodowało jako bezpośrednią
konsekwencję doznanego przez niego urazu kręgosłupa i zaniku nerwu.
Uraz, który ubezpieczony doznał wynika na zasadzie bezpośredniego
adekwatnego związku przyczynowego z nagłego zdarzenia – z ustalonego w
sprawie uderzenia samochodu w drzewo. To między tym nagłym zdarzeniem a
doznanym przez ubezpieczonego urazem zachodzi związek, o którym jest mowa w
powołanym w skardze przepisie zawierającym definicję wypadku przy pracy jako
nagłego zdarzenia wywołanego przyczyną zewnętrzną powodującą uraz (lub
śmierć), które nastąpiło w związku z pracą (związek z pracą nie jest w kasacji
kwestionowany).
Mając powyższe na uwadze, wobec bezzasadności podstawy skargi
kasacyjnej Sąd Najwyższy orzekł stosownie do art. 39814
k.p.c.
/tp/