Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 203/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 15 stycznia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący)
SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z powództwa E. C. i W. C.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej C. w P.
o stwierdzenie nieważności uchwały,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 15 stycznia 2010 r.,
skargi kasacyjnej powodów od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 26 czerwca 2008 r., sygn. akt IV Ca (…),
uchyla zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Rejonowego w P. z dnia 4 marca 2008
r. oznaczony sygn. akt I C (…), znosi postępowanie w sprawie oraz przekazuje
sprawę Sądowi Okręgowemu w P. do rozpoznania i orzeczenia o kosztach
postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 4 marca 2008 r. Sąd Rejonowy w P. oddalił powództwo
przeciwko pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej o stwierdzenie nieważności uchwały jej
Zarządu nr 4/07 z dnia 15 czerwca 2007 r. i o zobowiązanie do złożenia oświadczenia
woli. Sąd ten uznał kwestionowaną uchwałę za spełniającą wymogi określone ustawą z
dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, a w konsekwencji przyjął brak
podstaw do uznania tej uchwały za nieważną. W rezultacie ocenił, że brak jest również
podstaw do zobowiązania pozwanej do złożenia oświadczenia woli określonej treści
przyjmując, że roszczenie to „... mogłoby się zrealizować”... w razie uznania uchwały
Zarządu za nieważną.
Sąd drugiej instancji – Sąd Okręgowy w P. oddalił apelację powodów, w której
skarżący zarzucili nieważność uchwały Zarządu sprzecznej z prawem i skutkującej
nieprawidłowe wyodrębnienie ich lokalu, a nadto wnieśli o ustanowienie przez Sąd
odrębnej własności przedmiotowego lokalu na podstawie art. 49 ust. 1 u.s.m.
W ocenie Sądu odwoławczego apelujący żądali uznania uchwały nr 4/07 za
nieważną wskazując na sprzeczność jej postanowień z dobrymi obyczajami oraz na
skutek w postaci naruszenia ich praw jako członków spółdzielni. Okoliczności te nie
uzasadniają uznania uchwały za nieważną, a mogą ewentualnie doprowadzić do jej
uchylenia, czego jednak apelujący nie żądają, stwierdził Sąd drugiej instancji. Ponadto
ocenił, że apelujący nie udowodnili istnienia przesłanek z art. 42 § 3 pr. spółdzielczego,
a nadto nie dopatrzył się, by zaskarżona uchwała naruszała przepisy ustawy o
spółdzielniach mieszkaniowych. Sąd odwoławczy uznał, że uchwałę podjął uprawniony
organ w przewidzianej przez art. 42 ust. 2 u.s.m. formie pisemnej, a sama uchwała
zawiera wszystkie niezbędne elementy opisane w art. 42 u.s.m. Zarzuty skarżących
naruszenia przepisów art. 41 ust. 1 pkt 1 i 2 u.s.m. i art. 21 ust. 1 u.s.m. ocenił Sąd
Okręgowy za pozostające bez wpływu na treść zaskarżonej uchwały, podobnie jak
zarzut skarżących sprzeczności uchwały z art. 43 ust. 5 u.s.m., który to przepis został
uznany za niestanowiący podstawy wydania zaskarżonej uchwały.
Wyrok Sądu Okręgowego powodowie zaskarżyli w całości, opierając skargę
kasacyjną na obu podstawach. W ramach pierwszej podstawy kasacyjnej skarżący
zarzucili naruszenie art. 43 ust. 5 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach
mieszkaniowych (tj. Dz. U. 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.) oraz art. 42 § 2-4 ustawy z
dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (tj. Dz. U. 2003 r. Nr 188, poz. 1484) przez
3
błędne przyjęcie, że powodowie dochodzą wyłącznie stwierdzenia nieważności uchwały
jako sprzecznej z przepisami prawa, a ich roszczenie nie obejmuje żądania uchylenia
uchwały;
Zarzuty mieszczące się w ramach drugiej podstawy kasacyjnej obejmują
naruszenie:
- art. 378 § 1 k.p.c. przez nieuwzględnienie z urzędu nieważności postępowania w
sytuacji orzekania przez sąd rejonowy w sprawie, w której właściwy jest sąd
okręgowy bez względu na wartość przedmiotu sporu (art. 379 pkt 6 k.p.c. w zw. z
art. 17 § 1 pkt 42
k.p.c.);
- art. 386 § 1 k.p.c. przez oddalenie apelacji powodów pomimo istnienia w wyroku
Sądu I instancji sprzeczności istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w
sprawie materiału dowodowego;
- art. 378 § 1 k.p.c. przez nierozpoznanie istoty sprawy wskutek nieodniesienia się
do tych zarzutów apelacji powodów, w których wskazywali na żądanie uchylenia
uchwały i przesłanki uzasadniające to żądanie.
Skarżący wnieśli o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Pozwana Spółdzielnia w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniosła alternatywnie
także o oddalenie tej skargi oraz zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego,
twierdząc, że powodowie dochodzili wyłącznie stwierdzenia nieważności uchwały nr
4/07 z dnia 15 czerwca 2007 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna podlegała uwzględnieniu, ponieważ zasadnie zarzucili
skarżący, że Sąd drugiej instancji – z naruszeniem art. 378 § 1 k.p.c. – nie wziął z
urzędu pod rozwagę nieważności postępowania.
Powodowie domagali się w pozwie z dnia 20 września 2007 r. stwierdzenia
nieważności uchwały nr 4/07 Zarządu pozwanej Spółdzielni z dnia 15 sierpnia 2007 r.,
wnosząc alternatywnie w końcowej części pozwu o wydanie postanowienia o uchyleniu
zaskarżonej uchwały. Stosownie do obowiązującego od dnia 20 marca 2007 r. przepisu
art. 17 pkt 42
k.p.c. do właściwości sądów okręgowych należą sprawy o uchylenie,
stwierdzenie nieważności albo o ustalenia nieistnienia uchwał organów osób prawnych
lub jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa
4
przyznaje zdolność prawną. Sądem rzeczowo właściwym do rozpoznania tej sprawy w
postępowaniu pierwszoinstancyjnym był więc sąd okręgowy, skoro powodowie domagali
się stwierdzenia nieważności lub uchylenia uchwały Zarządu, a więc uchwały organu
osoby prawnej, którą jest pozwana Spółdzielnia.
Tymczasem sprawę rozpoznał w postępowaniu pierwszoinstancyjnym Sąd
Rejonowy w P., a w postępowaniu apelacyjnym Sąd Okręgowy w P., zamiast Sądu
Apelacyjnego. Ponieważ sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy był
właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu, przeto zaszła nieważność
postępowania z mocy art. 379 pkt 6 k.p.c., której – z naruszeniem art. 378 § 1 k.p.c. –
nie wziął z urzędu pod rozwagę Sąd drugiej instancji.
W tej sytuacji Sąd Najwyższy, który z mocy art. 39813
§ 1 k.p.c. w granicach
zaskarżenia także bierze z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania, orzekł jak w
sentencji, działając na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. w zw. z art. 39821
k.p.c.
O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 108 § 2 k.p.c.