Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 21 grudnia 2010 r., III CZP 98/10
Sędzia SN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)
Sędzia SN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
Sędzia SA Maria Szulc
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku "G.N.B." S.A. w W. przeciwko Andrzejowi
C. o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, po
rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 21 grudnia 2010 r.
zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Poznaniu
postanowieniem z dnia 2 lipca 2010 r.:
"1. Czy zawarty w art. 788 § 1 k.p.c. wymóg wykazania przejścia uprawnienia
lub obowiązku na inną osobę dokumentem urzędowym oznacza wymóg
przedłożenia dokumentu w urzędowym odpisie, czy też możliwe jest złożenie przez
wnioskodawcę odpisu dokumentu, którego zgodność z oryginałem została
poświadczona przez występującego w sprawie pełnomocnika wnioskodawcy
będącego adwokatem lub radcą prawnym (art. 129 § 2 k.p.c. w brzmieniu nadanym
ustawą z dnia 23 października 2009 r. o zmianie ustaw w zakresie uwierzytelniania
dokumentów, Dz.U. Nr 216, poz. 1676),
2. Czy uprawnienie do sporządzenia odpisu dokumentu poświadczonego co
do zgodności z oryginałem wynikające z art. 129 § 2 k.p.c. w brzmieniu nadanym
ustawą z dnia 23 października 2009 r. o zmianie ustaw w zakresie uwierzytelniania
dokumentów (Dz.U. Nr 216, poz. 1676) przez pełnomocnika będącego adwokatem
lub radcą prawnym obejmuje tylko dokumenty prywatne, czy również dokumenty
urzędowe?"
podjął uchwałę:
Kopia odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego, poświadczona za
zgodność z oryginałem przez pełnomocnika wnioskodawcy będącego radcą
prawnym, może stanowić podstawę nadania klauzuli wykonalności na rzecz
następcy prawnego wierzyciela na podstawie art. 788 § 1 k.p.c.;
odmówił podjęcia uchwały w pozostałym zakresie.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w Złotowie postanowieniem z dnia 1 kwietnia 2010 r. oddalił
wniosek wierzyciela "G.N.B." S.A. o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu
tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu przeciwko dłużnikowi Andrzejowi C.,
złożony na podstawie art. 788 § 1 k.p.c., w związku z połączeniem się banków, w
tym banku, który wystawił tytuł egzekucyjny. Sąd Rejonowy uznał, że kserokopia
odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego wskazująca na połączenie banków,
poświadczona za zgodność przez pełnomocnika wierzyciela, nie spełnia
wymagania wykazania przejścia uprawnienia dokumentem urzędowym lub
dokumentem prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym. W jego ocenie, art.
788 § 1 k.p.c. jest przepisem o charakterze szczególnym i w postępowaniu
klauzulowym toczącym się na jego podstawie nie stosuje się art. 129 § 2 k.p.c.
Sąd Okręgowy w Poznaniu przy rozpoznaniu zażalenia wierzyciela na
postanowienie oddalające jego wniosek powziął wątpliwości w zakresie wykładni
art. 129 § 2 k.p.c., które przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu na
podstawie art. 390 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W sprawie, w której Sąd Okręgowy w Poznaniu przedstawił zagadnienia
prawne, wniosek o nadanie klauzuli wykonalności został wniesiony po wejściu w
życie ustawy z dnia 23 października 2009 r. o zmianie ustaw w zakresie
uwierzytelnienia dokumentów (Dz.U. Nr 216, poz. 1676), która znowelizowała art.
129 k.p.c. Przepis ten w § 2 stanowi obecnie, że zamiast oryginału dokumentu
strona może złożyć jego odpis, jeżeli jego zgodność z oryginałem została
poświadczona przez notariusza lub występującego w sprawie pełnomocnika strony
będącego adwokatem lub radcą prawnym. W ocenie Sądu Okręgowego, wobec
takiej zmiany stanu prawnego utraciły aktualność prezentowane wcześniej w
judykaturze i doktrynie oceny niedopuszczalności korzystania w postępowaniu
przewidzianym w art. 788 § 1 k.p.c. z odpisów wymienionych w tym przepisie
dokumentów uwierzytelnionych przez adwokatów lub radców prawnych
występujących w charakterze pełnomocników wierzyciela.
Stanowisko zajęte w tym zakresie przez Sąd Okręgowy jest uzasadnione.
Artykuł 788 § 1 k.p.c. wymaga, aby przejście uprawnienia lub obowiązku na inną
osobę, po powstaniu tytułu egzekucyjnego, zostało wykazane za pomocą
odpowiednich dokumentów. Gdy ustawa odwołuje się do potrzeby posłużenia się
dokumentem, należy zakładać, że powinien być przedstawiony oryginał dokumentu.
Istnienie tego rodzaju regulacji, m.in. w art. 788 § 1 k.p.c., nie oznacza jednak, że w
postępowaniu klauzulowym nie jest możliwe odstępstwo od tej zasady i nie stosuje
się w nim art. 129 § 2 k.p.c. Z art. 13 § 2 k.p.c. wynika obowiązek odpowiedniego
stosowania przepisów o procesie także w innych postępowaniach. Przepisy
regulujące postępowanie klauzulowe nie wyłączają wprost odpowiedniego
stosowania w nim art. 129 § 2 k.p.c.
Przeciwko stosowaniu przepisu art. 129 § 2 k.p.c. w postępowaniu
klauzulowym nie przemawia także charakter tego postępowania. Jest ono w
porównaniu z postępowaniem rozpoznawczym postępowaniem uproszczonym i
sformalizowanym, w którym dowód z dokumentów odgrywa podstawowe znaczenie.
Funkcja dowodowa dokumentów w tym postępowaniu sprowadza się do
ograniczenia dostępnych środków dowodowych, co nie oznacza, że służą one
innym celom niż wykazanie określonych faktów. Prowadzenie dowodów w ramach
postępowania klauzulowego nie różni zatem tego postępowania w sposób istotny
od przeprowadzania dowodów w postępowaniu rozpoznawczym, w którym art. 129
§ 2 k.p.c. niewątpliwie ma zastosowanie.
Charakter postępowania klauzulowego także nie przemawia za potrzebą
korzystania w tym postępowaniu wyłącznie z oryginałów dokumentów w celu
zapewnienia należytej ochrony praw jego stron, a w szczególności dłużnika.
Zgodnie z art. 129 § 3 k.p.c., poświadczenie zgodności z oryginałem odpisu
dokumentu przez występującego w sprawie pełnomocnika strony w osobie np.
radcy prawnego nadaje temu poświadczeniu charakter dokumentu urzędowego.
Oznacza to, że poświadczony przez pełnomocnika odpis dokumentu ma charakter
dokumentu urzędowego w tym znaczeniu, że potwierdza się w nim z mocą
dokumentu urzędowego istnienie dokumentu „źródłowego” o treści takiej samej jak
odpis. Złożenie takiego dokumentu jest zatem wystarczające dla zrealizowania
funkcji przewidzianej w art. 788 § 1 k.p.c. dla dowodu z dokumentu.
Nie można też pomijać, że nowelizacja art. 129 k.p.c. miała na celu
odformalizowanie postępowań cywilnych przez umożliwienie szerszego stosowania
poświadczania odpisów dokumentów przez pełnomocników stron występujących w
sprawie. Nie ma argumentów dla stanowiska, że ten zamiar ustawodawcy nie miał
odnosić się do postępowania klauzulowego i należy zakładać, że nowelizacja art.
129 k.p.c. miała na celu usprawnienie także tego postępowania.
Drugie zagadnienie prawne dotyczyło występowania ewentualnie ograniczeń
w stosowaniu art. 129 § 2 k.p.c. w odniesieniu do dokumentów urzędowych, nie
budziło bowiem wątpliwości Sądu Okręgowego, że osoby wymienione w tym
przepisie mogą dokonywać poświadczenia zgodności z oryginałem dokumentów
prywatnych. Wykładnia art. 129 § 2 k.p.c. w przedstawionym zakresie nie stwarza
jednak wątpliwości, które pozwalają zakwalifikować to zagadnienie jako istotne
zagadnienie prawne w rozumieniu art. 390 § 1 k.p.c. Brzmienie art. 129 § 2 i 3 k.p.c.
nie daje jakichkolwiek podstaw do stwierdzenia różnic w odniesieniu do
dokumentów urzędowych i prywatnych; na takie różnice nie wskazuje także funkcja
tego przepisu. Również wykładnia znowelizowanego art. 485 § 4 k.p.c. przemawia
za tezą, że art. 129 § 2 k.p.c. dotyczy dokumentów urzędowych, skoro jego funkcją
było zastąpienie m.in. wcześniej obowiązującej wersji art. 485 § 4 k.p.c., który
przewidywał możliwość wydania nakazu zapłaty w oparciu o odpis dokumentu
urzędowego poświadczonego za zgodność np. przez występującego w sprawie
adwokata lub radcę prawnego.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. rozstrzygnął
pierwsze zagadnienie prawne jak w uchwale, a w pozostałym zakresie odmówił jej
podjęcia.