Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 25 maja 2011 r., III CZP 2/11
Sędzia SN Dariusz Zawistowski (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Jan Górowski
Sędzia SN Iwona Koper
Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi dłużnika Samodzielnego Publicznego
Szpitala Wojewódzkiego w G.W. przy uczestnictwie wierzyciela Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych, Oddziału w G.W. na czynności komornika w sprawie
egzekucyjnej (...), po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w
dniu 25 maja 2011 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy
w Gorzowie Wielkopolskim postanowieniem z dnia 29 listopada 2010 r.:
„Czy byłemu zastępcy komornika, który wyegzekwował sumę podlegającą
egzekucji lub jej część wraz z opłatą egzekucyjną – a w okresie pełnienia funkcji
zastępcy nie ustalił prawomocnie kosztów postępowania egzekucyjnego – w tym
opłaty od egzekucji, zaś koszty te ustalił kolejny zastępca zawieszonego komornika
– na podstawie art. 770 k.p.c., bądź na podstawie art. 767 § 2 k.p.c. przysługuje
prawo zaskarżenia postanowienia o ustaleniu kosztów postępowania
egzekucyjnego w związku z art. 63 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach
sądowych i egzekucji (jedn. tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 167, poz. 1191 ze zm. – przed
nowelizacją ustawą z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy o komornikach i
egzekucji (Dz.U. Nr 155, poz. 1038) i po nowelizacji w związku pkt 6 ustawy z dnia
29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (jedn. tekst: Dz.U. z 2006 r.
Nr 167, poz. 1191 ze zm.)?"
podjął uchwałę:
Byłemu zastępcy komornika sądowego, który wyegzekwował sumę
podlegającą egzekucji lub jej część, nie przysługuje zażalenie na
postanowienie sądu rozstrzygające skargę na czynności w przedmiocie
kosztów postępowania egzekucyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim postanowieniem z dnia 10 września
2010 r. oddalił wniosek Urszuli P., byłego zastępcy komornika sądowego przy
Sądzie Rejonowym w Gorzowie Wielkopolskim, o przywrócenie terminu do
wniesienia zażalenia na postanowienie z dnia 6 marca 2009 r., uchylające
postanowienie kolejnego zastępcy komornika dotyczące opłaty egzekucyjnej i
zażalenie to odrzucił.
Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim przy rozpoznawaniu zażalenia
Urszuli P. powziął wątpliwość, czy byłemu zastępcy komornika sądowego, który
wyegzekwował sumę podlegającą egzekucji lub jej część oraz opłatę egzekucyjną,
przysługuje uprawnienie do zaskarżenia postanowienia sądu o ustaleniu kosztów
postępowania egzekucyjnego, gdy postanowienie o ustaleniu kosztów
postępowania egzekucyjnego wydał kolejny zastępca komornika. Skłaniając się do
poglądu, że w takiej sytuacji zażalenie byłemu zastępcy komornika nie przysługuje,
Sąd Okręgowy podkreślił jednak, iż orzeczenie sądu w przedmiocie wysokości
opłaty egzekucyjnej ingeruje w sferę stosunków majątkowych byłego zastępcy
komornika uprawnionego do pobrania opłaty egzekucyjnej. Powstaje też
wątpliwość, czy w wyniku powołania nowego zastępcy komornika następuje utrata
przymiotu „zastępcy komornika” przez poprzednika, jak też wątpliwość, czy staje się
on osobą trzecią, mającą udział w postępowaniu i uprawnioną do wniesienia skargi
na czynności komornika na podstawie art. 767 § 2 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Z zawartych w ustawie o komornikach sądowych i egzekucji przepisów o
charakterze ustrojowym wynika, że czynności egzekucyjne powinny być
prowadzone osobiście przez komornika lub komorników powołanych dla
oznaczonego rewiru. Czynności egzekucyjne może zatem prowadzić – jako organ
egzekucyjny – tylko prawidłowo powołany komornik, a w przypadkach
przewidzianych w ustawie, także zastępca komornika. Jedynie niektóre czynności
egzekucyjne, jednak w imieniu urzędującego komornika (na jego zlecenie), mogą
wykonywać także asesorzy i aplikanci. Należy wyprowadzić stąd wniosek, że status
zastępcy komornika wyklucza sytuację, w której może z niego korzystać
jednocześnie więcej niż jedna osoba (kolejni powoływani zastępcy komornika),
podobnie jak nie jest możliwe dalsze działanie zastępcy komornika po powołaniu
nowego komornika. W takich wypadkach zastępca komornika traci swój status.
Sąd Okręgowy zasadnie zwrócił uwagę, że były zastępca komornika, który
wyegzekwował przynajmniej część sumy podlegającej egzekucji i z tego względu
jest uprawniony do pobrania opłaty egzekucyjnej, jest zainteresowany prawidłowym
ustaleniem jej wysokości. Można zatem bronić poglądu, że w razie późniejszego
ustalenia kosztów postępowania egzekucyjnego przez komornika lub kolejnego
zastępcę komornika ma on interes prawny w jego zaskarżeniu i jest legitymowany
do wniesienia skargi na taką czynność komornika na podstawie art. 767 § 2 k.p.c.
Ocena ta nie wpływa jednak na sposób rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy.
Nie budzi wątpliwości, że przedmiotem zaskarżenia było postanowienie sądu
rejonowego w przedmiocie wysokości opłaty egzekucyjnej, wydane na podstawie
art. 770 k.p.c. Przepis ten zawiera regulację szczególną, określającą
dopuszczalność zażalenia na takie postanowienia; stanowi, że zażalenie
przysługuje stronom postępowania egzekucyjnego – wierzycielowi i dłużnikowi –
oraz komornikowi. Nie budzi też wątpliwości, że stroną postępowania
egzekucyjnego nie jest komornik sądowy lub jego zastępca, w art. 770 k.p.c. zatem
legitymację do wniesienia zażalenia przyznano komornikom odrębnie. Tak więc
krąg osób legitymowanych do wniesienia zażalenia został określony inaczej, niż
osób legitymowanych do wniesienia skargi na czynności komornika, w wyniku
rozpoznania której może zapaść postanowienie, przewidziane w art. 770 k.p.c.
Z tego przepisu – jako szczególnego – nie można zatem wyprowadzić wniosku, że
uprawnienie do wniesienia skargi na czynności komornika przesądza równocześnie
istnienie legitymacji do wniesieniu zażalenia na postanowienie sądu wydane po
rozpoznaniu skargi.
Pozostaje do rozważenia, czy do byłego zastępcy komornika ma
zastosowanie regulacja zawarta w art. 770 k.p.c. odnosząca się do uprawnień
komornika. W związku z tym należy zauważyć, że w przepisach kodeksu
postępowania cywilnego pojęcie „komornik" zostało użyte na określenie organu
egzekucyjnego właściwego do prowadzenia czynności egzekucyjnych. Jest to
widoczne w szczególności przy oznaczeniu właściwości funkcjonalnej organów
egzekucyjnych, właściwości miejscowej komorników, uprawnień komornika w
zakresie uzyskiwania wyjaśnień i informacji oraz stosowania środków przymusu.
Należy przyjąć, że także w art. 770 k.p.c. ustawodawca odwołał się do pojęcia
komornika w znaczeniu organu egzekucyjnego uprawnionego do prowadzenia
czynności egzekucyjnych, zatem zażalenie na podstawie art. 770 k.p.c. może
wnieść także zastępca komornika, jeżeli w chwili wydania postanowienia przez sąd
należy do niego prowadzenie czynności egzekucyjnych w imieniu zastępowanego
komornika. Z tych samych uprawnień nie może natomiast korzystać były zastępca
komornika, który ten status utracił i organem egzekucyjnym już nie jest.
Za taką oceną przemawia dodatkowo wzgląd na charakter opłaty
egzekucyjnej. Stanowi ona wprawdzie podstawę dochodu komornika, jednakże ma
charakter należności publicznoprawnej. Jej wysokość powinna być ustalona
zgodnie z obowiązującymi przepisami przez organ egzekucyjny (urzędującego
komornika), który w tym zakresie powinien „reprezentować” także interes wcześniej
powołanego zastępcy, uprawnionego do pobrania opłaty egzekucyjnej. Przy takim
rozwiązaniu zasadniczo nie ma miejsca dla konfliktu interesów między tymi
podmiotami, nie można zatem przyjąć, że legitymacja do wniesienia zażalenia na
podstawie art. 770 k.p.c. przyznana komornikowi może przysługiwać równocześnie
także innym podmiotom, które w konkretnej sprawie prowadziły wcześniej
czynności egzekucyjne.
Z tych względów na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. orzeczono, jak w uchwale.