Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 13 lipca 2011 r.
I PK 17/11
Działacze związkowi, objęci ochroną przed rozwiązaniem stosunku pracy
w okresie po ustaniu kadencji, nie są wliczani do limitu osób chronionych, o
których mowa w art. 32 ust. 3 lub 4 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.).
Przewodniczący SSN Małgorzata Gersdorf (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Roman Kuczyński, Maciej Pacuda.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 lipca
2011 r. sprawy z powództwa Krystiana O. przeciwko C.-Ś. Przedsiębiorstwu Wodo-
ciągów i Kanalizacji Spółce z o.o. w C. o przywrócenie do pracy, na skutek skargi
kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Katowicach z dnia 14 września 2010 r.
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Powód Krystian O. domagał się przywrócenia do pracy w pozwanym C.-Ś.
Przedsiębiorstwie Wodociągów i Kanalizacji Spółce z o.o. w C. w związku z wypo-
wiedzeniem umowy o pracę z powodu naruszenia zasad szczególnej ochrony przed
rozwiązaniem stosunku pracy.
Sąd Rejonowy w Chorzowie wyrokiem z 12 marca 2010 r. […] uznał wypowie-
dzenie za bezskuteczne na podstawie następujących ustaleń faktycznych. Powód był
zatrudniony u pozwanego od 1983 r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokre-
ślony, ostatnio jako kierownik działu transportu. Powód przynależy do organizacji
zakładowej OPZZ Konfederacji Pracy działającej w pozwanej Spółce. W okresie od
listopada 2005 r. do października 2009 r. pełnił funkcję wiceprzewodniczącego orga-
nizacji. W piśmie z 15 listopada 2005 r. organizacja wskazała pracodawcy imienną
listę osób podlegających szczególnej ochronie, na której znajdował się powód. Okres
2
ochronny ustalono na czas trwania kadencji oraz rok po jej zakończeniu. Pismem z 2
października 2009 r. ta sama organizacja związkowa wskazała kolejną listę osób
szczególnie chronionych, na której nie znajdował się powód. W uchwale ustalono
okres ochronny na czas trwania kadencji i rok po jej zakończeniu. Wypowiedzeniem
z dnia 4 stycznia 2010 r. pozwany rozwiązał z powodem stosunek pracy. Wcześniej,
29 grudnia 2009 r. zwrócił się do organizacji reprezentującej powoda z wnioskiem o
wyrażenie opinii w sprawie rozwiązania za wypowiedzeniem. Organizacja odmówiła
wyrażenia opinii argumentując, że powód korzysta z ochrony szczególnej i konieczna
jest zgoda organizacji na rozwiązanie stosunku pracy.
Sąd Rejonowy uznał, że pracodawca rozwiązał stosunek pracy z naruszeniem
art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst:
Dz.U. z 2001 r. Nr 79 poz. 854, zwana dalej „u.z.z.”). Zdaniem Sądu pierwszej instan-
cji, ochrona ustanowiona uchwałą z 15 listopada 2009 r. obejmowała czas do paź-
dziernika 2010 r.
Rozpatrujący sprawę na skutek apelacji Sąd Okręgowy w Katowicach wyro-
kiem z 14 września 2010 r. […] oddalił apelację pozwanego. Sąd drugiej instancji nie
zgodził się z poglądem skarżącego, że uchwała z 2 października 2009 r. zniosła
ochronę wynikającą z uchwały z 15 listopada 2005 r. Skoro nie podjęto nowej
uchwały w przedmiocie skrócenia lub wyłączenia ochrony, to zdaniem Sądu Okręgo-
wego w Katowicach powód ochronie podlegał na podstawie uchwały z 2005 r. W
motywach wyroku Sąd drugiej instancji wskazał także, że w liczbie pracowników
podlegających ochronie, wynikającej z art. 32 ust. 3 i 4 u.z.z., wliczani są pracownicy
korzystający z ochrony po zakończeniu kadencji, w tych ramach związek zawodowy
wskazuje bowiem pracowników objętych konkretną uchwałą.
Skargę kasacyjną od tego wyroku wywiódł pełnomocnik pozwanego, zarzuca-
jąc przede wszystkim naruszenie art. 32 ust. 1, 2 i 4 u.z.z.: - przez przyjęcie, że po-
wód był osobą podlegającą szczególnej ochronie; - przez przyjęcie, że późniejsza
aktywność związku zawodowego w postaci uchwały o objęciu ochroną nowych osób
nie miała wpływu na ochronę powoda oraz - przez przyjęcie (w związku z § 2 ust. 2
rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 czerwca
2003 r. w sprawie powiadamiania przez pracodawcę zarządu zakładowej organizacji
związkowej o liczbie osób stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie pracy oraz
wskazywania przez zarząd oraz komitet założycielski zakładowej organizacji związ-
kowej pracowników, których stosunek pracy podlega ochronie, a także dokonywania
3
zmian w takim wskazaniu - Dz.U. Nr 108 poz. 1013), że kolejna uchwała związku
zawodowego o osobach podlegających ochronie przed zwolnieniem pozostaje bez
wpływu na poprzednią uchwałę i dokonane zgłoszenie. Ponadto w skardze zarzuco-
no naruszenie przez wyrok Sądu drugiej instancji art. 227 k.p.c., przez nierozpozna-
nie wszystkich istotnych okoliczności sprawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie jest uzasadniona i wymaga oddalenia. Argumenty za-
warte w skardze były jednak na tyle istotne, że wymagały rozważenia zagadnienia
prawnego, sprowadzającego się do pytania, czy pracownicy podlegający ochronie na
zasadzie art. 32 ust. 2 in fine u.z.z., tj. za okres po ustaniu kadencji w zarządzie za-
kładowej organizacji związkowej, wliczani są do liczby pracowników podlegających
ochronie wynikającej z art. 32 ust. 3 lub ust. 4 u.z.z. Ocena ta rzutowała na rozstrzy-
gnięcie całego sporu, pozwalała bowiem na stwierdzenie, czy powód podlegał
szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy. Jak bowiem wskazał Sąd
Najwyższy w wyroku z 2 czerwca 2010 r., II PK 367/09 (OSNP 2011 nr 21-22, poz.
274), wskazanie większej, niż wynikająca z art. 32 ust. 3 lub 4 u.z.z liczby osób pod-
legających ochronie oznacza, że wskazania takiego w ogóle nie dokonano w rozu-
mieniu art. 32 ust. 8 u.z.z.
W pierwszej kolejności należy przywołać brzmienie art. 32 ust. 2 u.z.z. Z prze-
pisu tego wynika, że ochrona, o której mowa w art. 32 ust. 1, przysługuje przez okres
określony uchwałą zarządu, a po jego upływie - dodatkowo przez czas odpowiada-
jący połowie okresu określonego uchwałą, nie dłużej jednak niż rok po jego upływie.
Dla rozstrzygnięcia przedstawionego problemu prawnego konieczne jest udzielenie
odpowiedzi na pytanie, czy ochrona po zakończeniu okresu wynikającego z uchwały
ma źródło w tej uchwale, czy też wynika wprost z ustawy. Treść przepisu wyraźnie
wskazuje, że źródłem ochrony w tym przypadku pozostaje nie tyle uchwała, ile
ustawa. Ochrona po ustaniu okresu wynikającego z uchwały przysługuje bowiem z
mocy prawa przez czas odpowiadający połowie okresu określonego uchwałą, nie
dłużej niż przez rok. Wprawdzie w stanie faktycznym sprawy w uchwale powtórzono
tę regulację ustawową, jednak zdaniem Sądu Najwyższego nie było to konieczne.
Ochrona taka przysługuje bowiem na podstawie art. 32 ust. 2 in fine u.z.z. bez
względu na to, czy zarząd organizacji związkowej w uchwale określił, czy nie określił
4
tej kwestii. Ewentualne wskazanie dłuższego, a nawet krótszego okresu nie rodziłoby
bowiem skutku; ochrona przysługuje ściśle w czasie stanowiącym połowę okresu
wynikającego z uchwały, nie dłużej niż przez rok.
Sąd Najwyższy, rozpoznający sprawę w niniejszym składzie godzi się w pełni
z ujętym w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2009 r., II PK
122/08, stwierdzeniem, że „nie do przyjęcia jest takie stanowisko, zgodnie z którym
statutowy organ związkowy na mocy art. 32 ust. 2 ustawy pozbawiony byłby prawa
do swobodnej decyzji o momencie wygaśnięcia ochrony określonej w ust. 1 powoła-
nego przepisu”. Nie prowadzi to jednak do przyjętego w tym orzeczeniu wniosku, że
„art. 32 ust. 2 odnosi się w szczególności do sytuacji kiedy zarząd zakładowej orga-
nizacji na skutek bezczynności po upływie okresu ochrony określonego w uchwale,
nie podejmuje nowej uchwały w tym zakresie. Wtedy właśnie dochodzi do wydłużenia
ochrony, na dalszy okres, nie dłuższy jednak niż rok. Z kolei powyższa regulacja nie
może i nie ma zastosowania do sytuacji, gdy uprawniony do tego organ - zarząd za-
kładowej organizacji - podejmuje w formie uchwały decyzję o skróceniu okresu takiej
ochrony bądź w ogóle nie obejmowaniu pracownika taką ochroną”. Zdaniem Sądu
Najwyższego, zarząd organizacji związkowej może oczywiście odebrać ochronę
określonemu pracownikowi lub pracownikom w tym znaczeniu, że wyznaczy inną
grupę osób podlegających szczególnej ochronie i zgłosi ten fakt pracodawcy. Zmieni
to jednak tylko gremium osób podlegających ochronie w okresie wynikającym z
uchwały, natomiast nie wpłynie na odebranie ochrony za czas przypadający po za-
kończeniu ochrony, tj. za okres wynikający z art. 32 ust. 2 in fine u.z.z.
Po pierwsze bowiem, ochrona ta wynika, jak to już wywiedziono, z ustawy a
nie z uchwały. Uchwała jako oświadczenie woli nie może zmodyfikować bezwzględ-
nie obowiązującej normy ustawowej, a za taką uznaje Sąd Najwyższy normę wyni-
kającą z art. 32 ust. 2 in fine u.z.z.
Po wtóre, przemawia za tym ratio uregulowania. Sąd Najwyższy upatruje w
tym unormowaniu chęci udzielenia ochrony przed ewentualnymi reperkusjami praco-
dawcy osobie, która zakończyła swoją aktywność w reprezentowaniu związku w
stosunku do pracodawcy. Działalność taka może rodzić niechęć pracodawcy do ta-
kiego pracownika. Wydłużenie ochrony za czas po ustaniu funkcji zabezpiecza przed
niezwłocznym rewanżem pracodawcy. Ograniczenie tej ochrony do roku rodzi na-
dzieję, że przez ten czas antagonizm pracodawcy względem byłego działacza wyga-
śnie, ale z drugiej strony ustanie funkcji reprezentacyjnej nie może zapewniać
5
ochrony w nieskończoność. Stąd jej ograniczenie do połowy okresu wynikającego z
uchwały, nie więcej niż jednego roku.
W tym kontekście wypada jednak ocenić negatywnie pogląd, jakoby osoby
chronione za okres po ustaniu kadencji wliczały się do limitu osób chronionych okre-
ślanego na podstawie art. 32 ust. 3 lub 4 u.z.z.
Z obu tych regulacji wynika bowiem, że zarząd organizacji wskazuje pracowni-
ków chronionych w określonej liczbie. Odnosi się to zatem do wskazania określonej
grupy w ramach uchwały, a zatem do osób chronionych w okresie objętym uchwałą.
Nie dotyczy natomiast i nie może dotyczyć osób chronionych w okresie przypadają-
cym później, chronionych na podstawie ustawy. Innymi słowy art. 32 ust. 3 odnosi do
uchwały o wskazaniu osób podlegających ochronie, a nie do osób objętych dodatko-
wą ochroną z art. 32 ust. 3 ustawy o z.z.
W innym wypadku zarówno „aktualnie” jak i „uprzednio” chronieni pracownicy
wliczani byliby do jednego limitu. Takiej wykładni nie da się zaakceptować. W istocie
prowadziłaby ona do zmniejszenia liczby chronionych osób aktualnie reprezentują-
cych związek zawodowy kosztem tych, których kadencja w zarządzie lub uprawnie-
nie do reprezentacji już nie obowiązuje, a zatem tych, którzy nie są narażeni na
większe (niż byli reprezentanci) ryzyko reperkusji ze strony pracodawcy.
W konsekwencji zaprezentowanej argumentacji Sąd Najwyższy staje na sta-
nowisku, że ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy działacza związkowego
przypadającej po okresie ujętym w uchwale związek zawodowy, kolejną uchwałą,
wyłączyć nie może. Jak bowiem wskazano ochrona tych osób nie ogranicza w ni-
czym prawa związku zawodowego do objęcia ochroną grupy nowych osób, w pełni
zgodnie z limitami wynikającymi z art. 32 ust. 3 lub 4 u.z.z. Zdaniem Sądu Najwyż-
szego, w niczym nie narusza to autonomii działania związku zawodowego.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================