Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 9/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
SSN Wojciech Katner
w sprawie z powództwa Janiny S.
przeciwko Gminie Miasta K.
o ustalenie prawa do grobu,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 26 października 2011 r.,
skargi kasacyjnej powódki
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 9 czerwca 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 2 marca 2010 r. oddalił powództwo Janiny S.
o ustalenie, że przysługuje jej wieczyste prawo do wskazanego przez powódkę
grobu murowanego położonego na Cmentarzu R., skierowane przeciwko Gminie
Miejskiej K. Sąd ten ustalił, że grób, którego dotyczyło powództwo został
wybudowany na podstawie zezwolenia z dnia 10 grudnia 1974 r. w miejscu
istniejącego od 1924 r. grobu ziemnego. W marcu 1975 r., po wybudowaniu grobu,
powódka uiściła stosowne opłaty. Pismem z dnia 26 listopada 2008 r. została
poinformowana przez zarząd cmentarza, że grób ma charakter czasowy i jego
użytkowanie jest opłacone do 10 grudnia 2024 r. Przed otrzymaniem tego pisma
powódka była przekonana, że grób ma charakter stały.
Sąd Okręgowy stwierdził, że prawo do grobu ma charakter cywilnoprawny,
jednakże jego treść nie obejmuje uprawnień właścicielskich. Poprzedniczce
prawnej powódki przysługiwało prawo do grobu o charakterze bezterminowym,
nie wymagające wnoszenia opłat. Tej treści prawo uzyskała też powódka.
Dotyczyło ono jednak grobu ziemnego. W 1974 r. na wniosek powódki doszło do
powstania grobu murowanego oraz do zawarcia nowej umowy dotyczącej tego
grobu. Na skutek zawarcia tej umowy wygasło prawo do grobu ziemnego
i związane z nim zwolnienie od ponoszenia opłat. Przemawiało to za oddaleniem
powództwa.
Apelacja powódki została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 9
czerwca 2010 r. Sąd drugiej instancji podzielił ustalenia Sądu Okręgowego.
Dodatkowo stwierdził między innymi, że z zezwolenia na budowę grobu
murowanego wynika, iż jego powierzchnia uległa powiększeniu. W jego części
dotyczącej oznaczenia okresu użytkowania grobu postawiono kreskę.
Sąd Apelacyjny podzielił ocenę prawną Sądu Okręgowego i odwołał się do
stanowiska wyrażonego przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 czerwca 2001 r.
(III CKN 406/00). Stwierdzono w nim, że zawarcie z zarządem cmentarza umowy
wybudowanie grobu murowanego, w miejsce stałego grobu ziemnego, powoduje
wygaśnięcie uprawnień do grobu ziemnego.
3
Skarga kasacyjna powódki została oparta o podstawę naruszenia prawa
materialnego. Zarzucono w niej naruszenie art. 10 ust. 6 ustawy z dnia 17 marca
1932 r. o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu przyczyn zgonu (Dz. U. Nr 35, poz.
359), art. XLIX § 1 przepisów wprowadzających kodeks cywilny oraz nie
oznaczonego bliżej przepisu ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach
i chowaniu zmarłych (t.j. Dz. U. z 2000 r., Nr 23, poz. 295 ze zm.). W oparciu o te
zarzuty skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do
istoty sprawy poprzez uwzględnienie powództwa, ewentualnie jego uchylenie
i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Apelacyjny stwierdził, że powódka nabyła prawa do grobu w 1974 r. po
śmierci Elżbiety S., która w 1921 r. wykupiła miejsce pod pojedynczy grób ziemny.
Sąd Apelacyjny nie kwestionował też oceny Sądu pierwszej instancji wskazującej,
że powódka nabyła uprawnienia przysługujące wcześniej Elżbiecie S., a zatem
prawo o charakterze bezterminowym, mimo obowiązywania przepisów ustawy z
dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (dalej - ustawa o
cmentarzach), które nie przewidują możliwości ustanowienia prawa do grobu na
czas nieoznaczony. Bezzasadne były zatem zarzuty niewłaściwego zastosowania
art. 10 ust 6 ustawy z dnia 17 marca 1932 r. o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu
przyczyn zgonu oraz art. XLIX przepisów wprowadzających kodeks cywilny.
Stanowisko Sądu Apelacyjnego o bezzasadności apelacji powódki nie było
związane z charakterem uprawnienia, które nabyła po Elżbiecie S., lecz skutkami
zawarcia z zarządem cmentarza umowy o wybudowanie grobu murowanego.
Wbrew ocenie skarżącego prawo przysługujące wcześniej powódce dotyczyło
ściśle grobu ziemnego i nie obejmowało prawa do gruntu, na który zlokalizowano
grób ziemny. Dotyczyło ono samego grobu ziemnego. Wybudowanie grobu
murowanego w miejscu dawnego grobu ziemnego nie może być zatem uznane za
zmianę jedynie formy grobu w ramach dotychczasowego prawa. Sąd Apelacyjny
oceniając to zagadnienie zasadnie odwołał się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia
7 czerwca 2001 r., III CKN 406/00, w którym wyrażono pogląd, że zawarcie z
zarządem cmentarza umowy o wybudowanie grobu murowanego, w miejsce
4
stałego grobu ziemnego, powoduje wygaśnięcie uprawnień do grobu ziemnego.
Sąd Najwyższy podkreślił, że grób nie może być jednocześnie grobem ziemnym i
murowanym.
Zawarcie przez powódkę umowy o wybudowanie grobu murowanego
w 1974 r. spowodowało, że jej prawo do grobu ziemnego, które do tego czasu
miało charakter bezterminowy, wygasło. Zakres uprawnień, które powódka nabyła
w 1974 r. nie był zatem związany z jej poprzednią sytuacją. Wynikał on z kolejnej
zawartej umowy (o budowę grobu murowanego). Jej treść, przy uwzględnieniu
dodatkowo przepisów obowiązującej wówczas ustawy o cmentarzach, które nie
przewidywały ustanowienia prawa do grobu o charakterze bezterminowym, nie daje
podstaw dla przyjęcia, że na jej podstawie powódka nabyła prawo do grobu
murowanego bezterminowo.
Z tych względów skarga kasacyjna powódki była pozbawiona uzasadnionych
podstaw i podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.
jw