Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 30 listopada 2011 r., III CZP 74/11
Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący)
Sędzia SN Katarzyna Tyczka-Rote
Sędzia SA Roman Dziczek (sprawozdawca)
Sąd Najwyższy w sprawie egzekucyjnej z wniosku F. Bank Polska S.A. w W.
przeciwko Jackowi M. w przedmiocie skargi wierzyciela na zarządzenie komornika
sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bochni z dnia 26 lutego 2011 r. po
rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 30 listopada 2011 r.
zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Tarnowie
postanowieniem z dnia 1 sierpnia 2011 r.:
„Czy pełnomocnik wierzyciela składając wniosek o wszczęcie egzekucji za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego elektroniczne
postępowanie upominawcze zobowiązany jest do przedłożenia komornikowi
dokumentu pełnomocnictwa?"
podjął uchwałę:
Pełnomocnik wierzyciela, składający do komornika za pośrednictwem
systemu teleinformatycznego obsługującego elektroniczne postępowanie
upominawcze wniosek o wszczęcie egzekucji na podstawie tytułu
wykonawczego, o którym mowa w art. 797 § 2 w związku z art. 783 § 4 k.p.c.,
ma obowiązek wykazać swoje umocowanie w sposób określony w art. 89 § 1 i
art. 126 § 3 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.
Uzasadnienie
Wierzyciel F. Bank Polska S.A. w W. reprezentowany przez pełnomocnika
złożył do komornika przy Sądzie Rejonowym w Bochni wniosek egzekucyjny za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego elektroniczne
postępowanie upominawcze, w którym domagał się wyegzekwowania od dłużnika
Jacka M. należności objętych nakazem zapłaty z dnia 28 października 2010 r.,
wydanym przez Sąd Rejonowy w Lublinie. Komornik wezwał pełnomocnika
wierzyciela do uzupełnienia wniosku egzekucyjnego przez przedłożenie
pełnomocnictwa udzielonego mu przez wierzyciela lub jego uwierzytelnionej kopii
oraz przedłożenie odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego wierzyciela, a następnie,
wobec niewykonania tego zarządzenia, zwrócił wniosek egzekucyjny. Skargę
wierzyciela na zarządzenie komornika Sąd Rejonowy w Bochni oddalił
postanowieniem z dnia 18 kwietnia 2011 r.
Przy rozpoznawaniu zażalenia wierzyciela Sąd Okręgowy w Tarnowie powziął
poważną wątpliwość prawną co do tego, czy w sytuacji, w której ustawodawca w
art. 797 § 2 k.p.c. dopuścił możliwość złożenia wniosku egzekucyjnego za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego, pełnomocnik wierzyciela ma
obowiązek uzupełnienia braków pełnomocnictwa stosownie do art. 126 § 3 w
związku art. 89 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., czy też może znaleźć zastosowanie
szczególny przepis art. 126 § 31
w związku z art. 89 § 1 zdanie czwarte k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Elektroniczne postępowanie upominawcze (art. 50528
–art. 50537
k.p.c.) zostało
wprowadzone ustawą z dnia 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 26, poz. 156), z
dniem 17 lutego 2009 r., jako postępowanie odrębne. Powód został zobowiązany
do wnoszenia pism procesowych drogą elektroniczną w związku z czym pisma te
funkcjonują jedynie w postaci zapisów w systemie teleinformatycznym art. 50531
§ 1
k.p.c.). Również czynności sądu, referendarza i przewodniczącego nie uzyskują
postaci zmaterializowanej (papierowej), lecz utrwalane są w systemie
teleinformatycznym (art. 50530
§ 2 k.p.c.). Jak wynika z art. 50531
§ 2 k.p.c.,
możność wnoszenia pism w postaci tradycyjnej została pozostawiona jedynie
pozwanemu.
W ramach tej regulacji do art. 68 zdanie drugie, art. 89 § 1 zdanie czwarte i
art. 126 § 31
k.p.c. wprowadzono unormowanie, w myśl którego, w elektronicznym
postępowaniu upominawczym osoby dokonujące czynności procesowych jako
organy osób prawnych oraz pełnomocnicy procesowi są zwolnieni z obowiązku
wykazywania swojego umocowania dokumentem; wystarczające jest powołanie
podstawy tego umocowania, a w przypadku pełnomocnictwa – dodatkowo – jego
daty i zakresu oraz okoliczności wymienionych w art. 87 k.p.c. Jednakże w razie
przekazania sprawy sądowi według właściwości ogólnej, w braku podstaw do
wydania nakazu zapłaty, po złożeniu sprzeciwu przez pozwanego lub uchyleniu
nakazu, pełnomocnicy stron są zobowiązani do przedstawienia pełnomocnictwa na
zasadach ogólnych (art. 50537
§ 1 k.p.c.).
Ustawa z dnia 9 stycznia 2009 r. wprowadziła też regulacje związane z
nadawaniem klauzuli wykonalności nakazom zapłaty wydanym w elektronicznym
postępowaniu upominawczym (art. 783 § 4 k.p.c.) oraz z wszczynaniem
postępowania egzekucyjnego na podstawie takiego tytułu. Wierzyciel, składając
wniosek egzekucyjny w klasycznej (papierowej) postaci, zobowiązany jest dołączyć
dokument z systemu teleinformatycznego, umożliwiający komornikowi weryfikację
istnienia i treści tytułu (art. 797 § 3 k.p.c.); może też złożyć wniosek o wszczęcie
egzekucji drogą elektroniczną, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego
obsługującego elektroniczne postępowanie upominawcze (art. 797 § 2 k.p.c.).
W tym przypadku wierzyciel nie dołącza do wniosku dokumentu potwierdzającego
istnienie tytułu, lecz jedynie powołuje się na ten tytuł (art. 797 § 3 in fine k.p.c.).
Komornik, wszczynając egzekucję na podstawie tytułu wykonawczego, o którym
stanowi art. 783 § 4 k.p.c., jest zobowiązany do zweryfikowania treści
przedstawionego mu dokumentu uzyskanego z systemu teleinformatycznego oraz
zaznaczenia w tym systemie faktu prowadzenia egzekucji na podstawie tego tytułu.
Zagadnienie prawne przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia
wymaga odpowiedzi na pytanie, czy szczególna regulacja zamieszczona w art. 89 §
1 zdanie czwarte i art. 126 § 31
k.p.c. dotycząca elektronicznego postępowania
upominawczego, zwalniająca pełnomocnika procesowego z obowiązku wykazania
swego umocowania dokumentem (por. art. 89 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.), może
mieć odpowiednie zastosowanie (art. 13 § 2 k.p.c.) w postępowaniu egzekucyjnym
wszczętym na podstawie wniosku złożonego za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego obsługującego elektroniczne postępowanie upominawcze (art.
797 § 2 k.p.c.).
Należy przypomnieć ugruntowany pogląd, że w myśl art. 13 § 2 k.p.c., jeżeli
przepis szczególny nie stanowi inaczej, w postępowaniu egzekucyjnym mają
odpowiednie zastosowanie przepisy o procesie (zob. m.in. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 27 stycznia 1971 r., II CZ 16/71, OSNCP 1971, nr 9, poz. 162
oraz uchwały Sądu Najwyższego z dnia 29 lutego 1996 r., III CZP 17/96, "Prawo
Bankowe" 1996, nr 3, s. 53, i z dnia 30 stycznia 2002 r., III CZP 84/01, OSNC 2002,
nr 10, poz. 122). Jednakże proces dzieli się na postępowanie "zwykłe" oraz
postępowania odrębne, a skoro według art. 13 § 2 k.p.c., przepisy o procesie
stosuje się odpowiednio do innych rodzajów postępowań unormowanych w
kodeksie, pierwszym zagadnieniem jest to, czy wskazane odesłanie odnosi się do
postępowania procesowego "zwykłego", czy obejmuje także przepisy o
postępowaniach odrębnych.
W piśmiennictwie trafnie przyjmuje się, że postępowanie procesowe „zwykłe”
w rozumieniu art. 13 § 2 k.p.c. stanowi rodzaj postępowania cywilnego, a
postępowania odrębne, także należące do trybu procesu, zaliczają się do innych –
odrębnych od procesu „zwykłego” – rodzajów postępowania. Skłania to do uznania,
że zwrot „przepisy o procesie” obejmuje zasadniczo przepisy o postępowaniu
zwykłym (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 2007 r.,
III CZP 113/07, OSNC 2009, nr 1, poz. 4), a zastosowanie instytucji procesowych z
postępowań odrębnych może mieć miejsce tylko wyjątkowo, jeśli da się to pogodzić
z danym postępowaniem.
Zakres przenikania elektronicznego postępowania upominawczego do
postępowania egzekucyjnego nie pozwala na przyjęcie, że przez art. 13 § 2 k.p.c.,
można zastosować w tym postępowaniu szczególne unormowanie art. 89 § 1
zdanie czwarte i art. 126 § 31
k.p.c. De lege lata przepisy te, co wynika z ich
brzmienia, dotyczą jedynie elektronicznego postępowania upominawczego, a
postępowania egzekucyjnego, nawet jeżeli toczy się na podstawie tytułu
pochodzącego z elektronicznego postępowania upominawczego, nie można
traktować jako prawnej kontynuacji elektronicznego postępowania upominawczego.
Postępowanie egzekucyjne w sensie jurydycznym nie jest dalszym ciągiem
postępowania rozpoznawczego; przeciwnie, jest to postępowanie odmienne i
samodzielne, o różnej strukturze.
Należy zauważyć, że włączenie technik elektronicznych nastąpiło tylko w
zakresie postępowania upominawczego. Na etapie postępowania egzekucyjnego
włączenie tego modelu przybrało jedynie postać wynikającą z art. 797 § 2 i 3 oraz
art. 783 § 4 k.p.c., odnosi się zatem do szczególnej postaci tytułu wykonawczego
uzyskanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym oraz alternatywnej – w
stosunku do art. 760 § 1 k.p.c. – możności składania wniosku egzekucyjnego za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego elektroniczne
postępowanie upominawcze. Zarazem, co należy podkreślić, ustawodawca nie
stworzył w postępowaniu egzekucyjnym możności skorzystania z odstępstw
przewidzianych w art. 89 § 1 zdanie czwarte i art. 126 § 31
k.p.c.
Argumentów za odmienną wykładnią nie dostarczają także przepisy
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 grudnia 2009 r. w sprawie
szczegółowych czynności Krajowej Rady Komorniczej oraz szczegółowych
czynności komornika związanych z egzekucją prowadzoną na podstawie
elektronicznego tytułu wykonawczego (Dz.U. Nr 224, poz. 1805 – dalej:
„rozporządzenie”). Rozporządzenie to, określające m.in. szczegółowe czynności
komornika w egzekucji prowadzonej na podstawie elektronicznego tytułu
wykonawczego (§ 1 pkt 2 rozporządzenia), nie przewiduje – w sytuacji, w której
został złożony elektroniczny wniosek o wszczęcie egzekucji – systemu
elektronicznej weryfikacji takiego wniosku, jak czyni się to w stosunku do istnienia i
treści tytułu wykonawczego (§ 7 i 8 w związku z § 2 pkt rozporządzenia).
Potwierdza to dodatkowo, że wierzyciel składający wniosek o wszczęcie egzekucji
na podstawie elektronicznego tytułu wykonawczego za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego jest zobowiązany podporządkować się zwykłej procedurze
egzekucyjnej w zakresie wykazania swego umocowania. Wymaga ona sięgnięcia,
przez art. 13 § 2 k.p.c. do ogólnych zasad wynikających z przepisów o procesie, tj.
art. 89 § 1 zdanie pierwsze i art. 126 § 3 k.p.c.
Z tych względów na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozstrzygnął
przedstawione zagadnienie prawne, jak w uchwale.