Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III ZS 3/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Jerzy Kwaśniewski
Protokolant Ewa Wolna
w sprawie ze skargi Ministra Sprawiedliwości
na uchwałę Krajowej Rady Komorniczej nr 838 / IV z dnia 7 września 2011 r., w
zakresie, w jakim nadaje nowe brzmienie § 18 ust. 3 pkt 5 i 6 regulaminu działania
Krajowej Rady Komorniczej ( uchwała KRK nr 670 / IV z dnia 30 czerwca 2010 r.) ,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 18 maja 2012 r.,
1. uchyla § 1 pkt 4 zaskarżonej uchwały w zakresie
odnoszącym się do § 18 ust. 3 pkt 6 Regulaminu działania
Krajowej Rady Komorniczej z dnia 30 czerwca 2010 r. i
przekazuje sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania
Krajowej Radzie Komorniczej,
2. oddala skargę w pozostałej części.
2
UZASADNIENIE
Krajowa Rada Komornicza w dniu 7 września 2011 r. podjęła uchwałę nr
838/IV (dalej jako uchwała). Na mocy uchwały wprowadzono zmiany do regulaminu
działania Krajowej Rady Komorniczej (dalej jako Regulamin), w tym w § 18 ust. 3
Regulaminu. Przepis ten otrzymał następujące brzmienie: „§ 18. 3. Do zadań
prezesa należy w szczególności: 1) zwoływanie posiedzeń Krajowej Rady, 2)
przewodniczenie jej obradom, 3) wykonywanie uchwał Krajowej Rady, 4)
współdziałanie w imieniu Krajowej Rady z Ministrem Sprawiedliwości, prezesami
sądów apelacyjnych, radami izb komorniczych oraz innymi organami i instytucjami,
5) sprawowanie nadzoru i kontroli nad czynnościami rzecznika prasowego Krajowej
Rady, 6) sprawowanie nadzoru nad działalnością gospodarczą Krajowej Rady, w
tym nad Spółką z o.o. „C””.
Minister Sprawiedliwości zaskarżył powyższą uchwałę zarzucając jej
sprzeczność z prawem w zakresie, w jakim nadaje nowe brzmienie § 18 ust. 3 pkt 5
i 6 Regulaminu i wnosząc o uchylenie uchwały w zaskarżonej części .
W uzasadnieniu skargi Minister Sprawiedliwości podkreślił, iż ustawa z dnia
29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (tekst jednolity Dz.U. z
2011 Nr 231, poz. 1376; dalej jako ustawa) nie przyznaje Prezesowi Krajowej Rady
Komorniczej (dalej jako Prezes KRK) wskazanych w § 18 ust. 3 pkt 5 i 6 regulaminu
uprawnień, a zatem przyznanie ich Prezesowi KRK na podstawie zaskarżonej
uchwały pozbawione jest podstaw prawnych. Zdaniem Ministra Sprawiedliwości,
Prezes KRK jedynie reprezentuje Krajową Radę Komorniczą na zewnątrz i
przewodniczy posiedzeniom tego organu samorządu zawodowego. Do Prezesa
KRK (względnie wskazanych przez Radę członków) należy także wykonywanie
uchwał Krajowej Rady Komorniczej. Prezesowi KRK nie przysługuje jednak pozycja
samodzielnego organu samorządu zawodowego, która pozwalałaby na choćby
„domniemanie" kompetencji szerszych niż wskazane w ustawie. Regulacja
ustawowa, w zakresie określenia pozycji Prezesa KRK, znalazła swoje dopełnienie
w obowiązującym dotychczas regulaminie działania Krajowej Rady Komorniczej
(uchwała KRK nr 670/IV z dnia 30 czerwca 2010 r., ze zm.), który w sposób
niebudzący wątpliwości czyni Prezesa KRK wewnętrznym „funkcjonariuszem"
3
Krajowej Rady Komorniczej. Regulamin ten w § 4 ust. 1 stwierdzał, że „W skład
Krajowej Rady Komorniczej wchodzą: prezes oraz członkowie spośród których
Rada wybiera wiceprezesów, sekretarza i skarbnika". Z kolei w § 5 ust. 1
regulaminu zapisano expressis verbis, że Prezes KRK, wiceprezesi, sekretarz i
skarbnik są wewnętrznymi „organami" Krajowej Rady Komorniczej. Jak dalej
wywiedziono w skardze Ministra Sprawiedliwości, żaden przepis ustawy nie zalicza
Prezesa KRK do „władz" samorządu komorniczego, nie przyznaje mu statusu
organu tego samorządu i nie nadaje mu jakichkolwiek uprawnień w zakresie
„nadzoru i kontroli" czy „nadzoru". Pojęcia te implicite zawierają zaś założenie
choćby zakresowo ograniczonej nadrzędności nad podmiotem nadzorowanym lub
poddanym kontroli.
W konkluzji skargi Ministra Sprawiedliwości podkreślono, że uchwała
Krajowej Rady Komorniczej z dnia 7 września 2011 r. w zakresie, w jakim przyznaje
Prezesowi KRK kompetencje nadzorcze i kontrolne, podjęta została z naruszeniem
ustawy, w szczególności z art. 84 ust. 1 i jako niedopuszczalna winna zostać
wyeliminowana z porządku prawnego.
W uzasadnieniu skargi zwrócono również uwagę, iż zgodnie z
postanowieniem § 18 ust. 3 pkt 6 Regulaminu nadzór nad działalnością
gospodarczą Krajowej Rady - realizowaną przez spółkę z o.o. „C." - sprawuje
Prezes KRK, który jednocześnie pełni funkcję prezesa zarządu spółki z o.o. „C".
Spółka ta została powołana do prowadzenia działalności gospodarczej przez
Krajową Radę Komorniczą. W konsekwencji za aktualny można uznać zarzut, iż
„nadzór" nad działalnością gospodarczą Krajowej Rady Komorniczej został
powierzony wbrew ustawie jej członkowi, którego nie wyróżnia ani samodzielna w
stosunku do Rady pozycja, ani tym bardziej status samorządowego „organu"
nadrzędnego nad Krajową Radą Komorniczą. Co więcej, „nadzór" - w układzie
personalnym, powierzono nadzorowanemu.
W odpowiedzi na skargę Ministra Sprawiedliwości Krajowa Rada
Komornicza wniosła o jej oddalenie i obciążanie skarżącego kosztami
postępowania. Odnosząc się do zarzutów skargi Krajowa Rada Komornicza
wskazała, że podstawę prawną dla uchwalenia Regulaminu stanowi art. 85 ust. 1
pkt 10 ustawy. Ustawa nie normuje sposobu działania Krajowej Rady Komorniczej,
4
zatem Krajowa Rada Komornicza może określić zasady rozdziału zadań pomiędzy
swoich członków i organizacji pracy. Zdaniem Krajowej Rady Komorniczej zwrot „ze
szczególnym uwzględnieniem (kwestii) reprezentowania tych organów” nie odnosi
się do reprezentacji określonej w ustawie, lecz do kwestii wewnętrznego
funkcjonowania poszczególnych organów. Regulamin nie przyznaje zaś Prezesowi
KRK uprawnień nieznanych ustawie. Reguluje strukturę wewnętrzną Krajowej Rady
Komorniczej, powierza poszczególnym jej członkom wykonywanie poszczególnych
rodzajów obowiązków z jednoczesnym nazwaniem pełnionych przez nich funkcji
(np. rzecznik prasowy). W Regulaminie utworzono Zespół Informacji Prasowej, zaś
nadzór nad jego działalnością powierzono Prezesowi KRK. Ponieważ osoby
przekazujące informacje mediom udzielają takich informacji w imieniu Prezesa
KRK, który z kolei reprezentuje Krajową Radę Komorniczą na zewnątrz, racjonalne
jest, by to Prezes KRK sprawował nadzór nad działalnością tych osób.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skarga Ministra Sprawiedliwości okazała się tylko częściowo uzasadniona.
Sąd Najwyższy za bezpodstawny uznaje zarzut sprzeczności z prawem
uchwały Krajowej Rady Komorniczej w zakresie dotyczącym nowego brzmienia §
18 ust. 3 pkt 5 Regulaminu. Z uzasadnienia skargi wynika, że Minister
Sprawiedliwości upatruje sprzeczności zaskarżonej uchwały z art. 84 ustawy.
Minister Sprawiedliwości odwołuje się bowiem w uzasadnieniu sformułowanych w
skardze zarzutów do treści art. 84 ust. 1 („Prezes Krajowej Rady Komorniczej
reprezentuje ją na zewnątrz, kieruje jej pracami i przewodniczy na posiedzeniach.
W razie nieobecności Prezesa jego obowiązki wykonuje wiceprezes”) oraz ust. 4
ustawy („Krajowa Rada Komornicza na posiedzeniu dokonuje podziału czynności
między swoich członków, jak również uchwala regulamin swojej pracy.”).
W przekonaniu Sądu Najwyższego powierzenie Prezesowi KRK
„sprawowania nadzoru i kontroli nad czynnościami rzecznika prasowego Krajowej
Rady” nie narusza w żaden sposób art. 84 ust. 1 ustawy. Przepis ten odnosi się
bowiem do zasad reprezentacji Krajowej Rady Komorniczej, a nie działalności jej
rzecznika prasowego. Ustawa nie normuje kwestii działalności zespołu prasowego
5
Krajowej Rady Komorniczej lub jej rzecznika prasowego. Decyzję o powołaniu
takiego zespołu lub wyznaczenia osoby piastującej funkcje rzecznika prasowego
ustawodawca pozostawił zatem uznaniu Krajowej Rady Komorniczej jako organowi
samorządu zawodowego powołanego do reprezentowania komorników. To, że
Krajowa Rada Komornicza powierzyła Prezesowi KRK zadanie wymienione w § 18
ust. 3 pkt 5 Regulaminu nie oznacza, że przyznała Prezesowi KRK uprawnienia
zastrzeżone przez ustawę innemu organowi samorządu komorniczego, bądź że
zmieniła zasady reprezentacji Krajowej Rady Komorniczej określone w art. 84 ust. 1
ustawy. Katalog kompetencji składający się na zakres działania Krajowej Rady
Komorniczej nie jest bowiem zamknięty (art. 85 ust. 1 ustawy – „do zakresu
działania Krajowej Rady Komorniczej należy w szczególności …”), zaś przepis art.
84 ust. 4 ustawy jednoznacznie upoważnia Krajową Radę Komorniczą do
dokonania podziału czynności między swoich członków. Przepis art. 84 ust. 4
ustawy upoważnia zatem Krajową Radę Komorniczą do określenia nie tylko zasad
działania Rady w postaci regulaminu, ale także do wskazania obszarów należących
do jej właściwości (kompetencji), za realizację których „wewnętrznie” będą
odpowiedzialni poszczególni jej członkowie. Jeżeli zatem Krajowa Rada
Komornicza uznała za celowe powołanie zespołu prasowego i wyodrębnienie
funkcji rzecznika prasowego Rady, to zgodnie z zasadą autonomii działalności
organów samorządu zawodowego mogła również wskazać, który z jej członków
będzie nadzorował działania rzecznika. Samo powierzenie Prezesowi KRK
uprawnienia do sprawowania nadzoru i kontroli nad działaniami rzecznika
prasowego Krajowej Rady Komorniczej stanowi zaś, jak słusznie wywodzi się w
odpowiedzi na skargę Ministra Sprawiedliwości, naturalną konsekwencję
przyznania Prezesowi KRK uprawnienia ogólnego do reprezentowania Krajowej
Rady Komorniczej na zewnątrz, o którym mowa w art. 84 ust. 1 ustawy.
Skarga Ministra Sprawiedliwości okazała się natomiast zasadna w zakresie
odnoszącym się do § 18 ust. 3 pkt 6 Regulaminu. Na jego podstawie powierzono
Prezesowi KRK zadanie „sprawowania nadzoru nad działalnością gospodarczą
Krajowej Rady, w tym nad spółką z o.o. C”. W pierwszej kolejności należy
zauważyć, że przepisy ustawy stanowią jednoznacznie, że do zakresu działania
Krajowej Rady należy „prowadzenie działalności gospodarczej” (art. 85 ust. 1 pkt 14
6
ustawy). Jednocześnie przepis art. 85 ust. 2 ustawy normuje zasady składania woli
w imieniu Krajowej Rady Komorniczej w zakresie prowadzonej działalności
gospodarczej. W myśl tego przepisu oświadczenia woli odnoszące się do
prowadzonej przez Krajową Radę Komorniczą działalności gospodarczej składa
Prezes lub wiceprezes KRK oraz jeden z członków Krajowej Rady. Zasady
reprezentacji Krajowej Rady Komorniczej w zakresie prowadzonej przez nią
działalności gospodarczej są zatem określone ustawowo. Zaskarżona przez
Ministra Sprawiedliwości uchwała nie godzi w te ustawowo określone zasady
reprezentacji, jako że w zakresie obejmującym § 18 ust. 3 pkt 6 Regulaminu
dotyczy nadzoru nad działalnością gospodarczą Krajowej Rady Komorniczej.
Zdaniem Sądu Najwyższego, zaskarżona uchwała w zakresie obejmującym § 18
ust. 3 pkt 6 Regulaminu jest jednak sprzeczna z art. 85 ust. 2 ustawy, ponieważ
prowadzi do kumulacji w rękach Prezesa KRK, ustawowo upoważnionego do
składania oświadczeń woli w imieniu Rady w zakresie prowadzonej przez nią
działalności gospodarczej, zadań z zakresu wykonywania działalności
gospodarczej oraz nadzorowania sposobu wykonywania tej działalności. Powoduje
to, że Prezes KRK występuje jednocześnie w roli „nadzorującego” (§ 18 ust. 3 pkt 6
Regulaminu) i „nadzorowanego” (art. 85 ust. 2 ustawy). Powyższe nie niweczy
możliwości dokonania przez Krajową Radę Komorniczą powierzenia jednemu ze
swoich członków zadania wewnętrznego nadzoru nad prowadzoną przez Radę
działalnością gospodarczą, ale do wykonania tego zadania nie powinno się
umocowywać żadnej z osób wymienionych w art. 85 ust. 2 ustawy, gdyż taki
podział czynności czyni tę kontrolę iluzoryczną.
Wprowadzone zaskarżoną uchwała postanowienie § 18 ust. 3 pkt 6
Regulaminu jest dodatkowo sprzeczne z przepisami ustawy z 15 września 2000 r.
Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2000 r., nr 94, poz. 1037) w zakresie, w jakim
w sposób kategoryczny i bezwzględny upoważnia Prezesa KRK do sprawowania
nadzoru nad działalnością spółki z o.o. C. Zgodnie z art. 212 § 1 kodeksu spółek
handlowych prawo kontroli działalności spółki z o.o. służy każdemu wspólnikowi.
Krajowa Rada Komornicza, jako wspólnik spółki z o.o., może zatem kontrolować
działalność spółki. Uprawnienie to przysługuje jednak wspólnikowi, czyli Radzie, a
nie jej Prezesowi. Nadto prawo wspólnika do kontroli indywidualnej może zostać w
7
umowie spółki wyłączone lub ograniczone w przypadku ustanowienia w niej rady
nadzorczej lub komisji rewizyjnej (art. 213 § 3 kodeksu spółek handlowych).
Możliwość sprawowania indywidualnej kontroli przez wspólnika (Krajową Radę
Komorniczą) została w rezultacie uzależniona przez ustawodawcę od
odpowiedniego ukształtowania treści umowy spółki z o.o., czego nie uwzględnia
zaskarżona uchwała w zakresie odnoszącym się do § 18 ust. 3 pkt 6 Regulaminu.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy na podstawie art. 68 ust. 2
ustawy orzekł jak w sentencji wyroku.