Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 173/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z powództwa H. P.
przeciwko A. Poland SA
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 23 maja 2012 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 16 czerwca 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony powodowej na
rzecz strony pozwanej 1.350 zł (tysiąc trzysta pięćdziesiąt)
tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy wyrokiem z 1 lutego 2011 r. oddalił powództwo H. P. o
zasądzenie 49.000 zł tytułem odszkodowania za naruszenie zasady równego
traktowania.
Pełnomocnik powódki pierwotnie twierdził, że powódka była
dyskryminowana ze względu na płeć i wiek, następnie ze względu na staż pracy,
wreszcie wskazał, że podział był dokonywany pomiędzy pracownikami, którzy
nabyli prawo do emerytury lub mieli takie prawo nabyć w ciągu 24 miesięcy od
rozwiązania stosunku pracy, w stosunku do osób, które takich uprawnień na
nabyły.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona u strony pozwanej i jej
poprzedników prawnych od 8 października 1973 r. do 29 grudnia 2008 r. Powódka
nabyła prawo do emerytury 19 października 2008 r.
28 marca 2008 r. został wprowadzony Regulamin rozwiązywania umów o
pracę z przyczyn niedotyczących pracowników, z pracownikami A. Poland S.A.
Na mocy pkt II Regulaminu pracownik spółki uprawniony do świadczenia
przedemerytalnego, który wyrazi zgodę na rozwiązanie umowy o pracę na mocy
porozumienia stron z przyczyn dotyczących zakładu pracy w rozumieniu przepisów
ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy jest
uprawniony do: 1) odprawy pieniężnej z art. 8 ustawy, 2) odprawy/rekompensaty
uzupełniającej, w kwocie stanowiącej iloczyn: kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy
kwota 1.008 zł, a wysokością zasiłku dla bezrobotnych w dniu rozwiązań, umowy o
pracę oraz liczby miesięcy, w okresie których pracownik otrzymuje świadczeń,
przedemerytalne w wysokości zasiłku dla bezrobotnych - jednak nie dłużej niż
przez 6 miesięcy oraz kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy kwotę 1.008 zł a
wysokością ustawowego świadczenia przedemerytalnego w dniu rozwiązania
umowy o pracę, od miesiąca następującego po okresie, o którym mowa powyżej
(w pierwszym akapicie) i liczby miesięcy przypadających do dnia uzyskania
uprawnień emerytalnych, 3) dodatkowej odprawy w wysokości 34.000 zł - w
przypadku, gdy nabycie uprawnień do emerytury przez pracownika nastąpi w
terminie powyżej 60 miesięcy od dnia powiadomienia; 28.000 zł - w przypadku,
3
gdy nabycie uprawnień do emerytury przez pracownika nastąpi w terminie do 60
miesięcy od dnia powiadomienia. Dodatkowo takiemu pracownikowi przysługuje
nagroda jubileuszowa, gdy nabędzie do niej prawo w okresie 12 miesięcy od
rozwiązania stosunku pracy. Warunkiem przyznania odpraw jest rozwiązanie
umowy o pracę za porozumieniem stron.
Na mocy pkt III Regulaminu pracownik, któremu brakuje nie więcej niż 24
miesiące do nabycia uprawnień emerytalnych, który wyrazi zgodę na rozwiązanie
umowy na mocy porozumienia stron z przyczyn dotyczących zakładu pracy w
rozumieniu ustawy o Promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy uprawniony
jest do: 1) odprawy pieniężnej z art. 8 ustawy, 2) odprawy/rekompensaty w kwocie
stanowiącej iloczyn miesięcznego wynagrodzenia pracownika obliczonego, jak za
urlop wypoczynkowy oraz liczby miesięcy przypadających od dnia rozwiązania
stosunku pracy do dnia uzyskania uprawnień emerytalnych, 3) rekompensaty
odprawy emerytalno-rentowej, obliczonej według zasad przewidzianych w
Regulaminie Wynagradzania A. Poland S.A., 4) dodatkowej
odprawy/rekompensaty w wysokości 12.000 zł - w przypadku pracowników, którzy
w okresie, o którym mowa w pkt. 1 nabyliby uprawnienia do wcześniejszej
emerytury. Dodatkowo takiemu pracownikowi przysługuje nagroda jubileuszowa,
gdy nabędzie do niej prawo w okresie 12 miesięcy od rozwiązania stosunku pracy.
Osoby, które po rozwiązaniu stosunku pracy nabyły prawo do świadczenia
przedemerytalnego i te, które nabyły prawo do emerytury na podstawie
postanowień układu miały otrzymać świadczenia na zbliżonym poziomie. Osoby,
które po rozwiązaniu stosunku pracy miały pobierać emeryturę otrzymały odprawy
w wysokości 35.000 – 55.000 zł.
19 listopada 2008 r. powódka zawarła porozumienie o rozwiązaniu umowy o
pracę z dniem 29 grudnia 2008 r. Wskutek rozwiązania umowy o pracę powódka
otrzymała świadczenia zgodnie z Regulaminem z 28 marca 2008 r. w łącznej
kwocie 41.872,54 zł, na która to kwotę składała się odprawa pieniężna należna z
art. 8 ustawy z 13 marca 2003 r. oraz odprawa/rekompensata należna na
podstawie cz. III pkt 1 ppkt c i d Regulaminu w wysokości 31.411,39 zł.
16 grudnia 2008 r. pracodawca i organizacje związkowe zawarły
porozumienie w sprawie odpraw dla pracowników odchodzących na świadczenie
4
przedemerytalne w grudniu 2008 r. Na podstawie tego porozumienia pracownicy
posiadający lub nabywający prawo do świadczenia przedemerytalnego, z którymi
rozwiązana będzie umowa o pracę za porozumieniem stron, uprawnieni są do
otrzymania specjalnej odprawy uzupełniającej, która będzie stanowić różnicę
pomiędzy sumą odpraw, do jakich pracownik byłby uprawniony w styczniu 2009 r.
w związku ze skorzystaniem z rozwiązania umowy o pracę oraz sumą odpraw,
jakie otrzyma on w związku z rozwiązaniem umowy o pracę w grudniu 2008 r.
Pracownicy, którzy po rozwiązaniu umowy o pracę w grudniu 2008 r. nabyli prawo
do świadczenia przedemerytalnego otrzymali łącznie świadczenia od strony
pozwanej w wysokości 99.000 zł.
O zawarcie powyższego porozumienia wnioskowali przedstawiciele związku
zawodowego NSZZ Solidarność A. Poland S.A. Przedstawiciele tego związku
zaproponował dodatkowe świadczenie dla tej grupy pracowników rozwiązujących
stosunek pracy, ponieważ były to osoby po 50 roku życia, dla których rynek pracy
był praktycznie zamknięty, a wysokość świadczenia przedemerytalnego, które
mieli otrzymywać byłaby bardzo niska. Przedstawiciele tego związku uważali za
zasadne zróżnicowanie pracowników w taki sposób, iż porozumienie nie objęło
osób, które po rozwiązaniu stosunku pracy miały otrzymywać emeryturę, ponieważ
po osiągnięciu wieku emerytalnego pracownicy ci mogli odejść z pracy na
zasadach wcześniej wynegocjowanych, otrzymując odprawy znacznie wyższe niż
w innych zakładach pracy, a wysokość emerytury była znacznie wyższa niż
wysokość świadczenia przedemerytalnego. Przedstawiciele pozostałych związków
zawodowych zgodzili się na to, aby dodatkowe świadczenie otrzymały wyłącznie
osoby, które nabyły prawo do świadczenia przedemerytalnego. Propozycję tę
zaakceptował również pracodawca. U pozwanej wysokość świadczeń
otrzymywanych przez pracowników w związku z rozwiązaniem stosunku pracy w
2008 r. nie była uzależniona od wieku, płci ani stażu pracy pracowników.
Po rozwiązaniu stosunku pracy powódka otrzymała od strony pozwanej
nagrodę jubileuszową na podstawie postanowień Regulaminu rozwiązywania
umów o pracę z przyczyn niedotyczących pracowników, z pracownikami A. Poland
S.A. w kwocie ok. 1.400 zł. Bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy powódka
nabyła prawo do emerytury w wysokości ok. 1.500 zł.
5
Sąd Rejonowy w uzasadnieniu wyroku stwierdził przede wszystkim, że
nastąpiło faktyczne zróżnicowanie wysokości świadczeń związanych z
rozwiązaniem stosunku pracy w grudniu 2008 r. pomiędzy pracownikami, którzy po
rozwiązaniu stosunku pracy mieli otrzymać emeryturę a tymi, którzy mieli pobierać
świadczenie przedemerytalne. Zróżnicowanie to było obiektywnie zasadne,
dlatego nie ma charakteru dyskryminującego.
Na podstawie porozumienia z 16 grudnia 2008 r. osoby, które miały po
rozwiązaniu stosunku pracy otrzymać świadczenie przedemerytalne otrzymały
dodatkowe świadczenie w wysokości różnicy pomiędzy świadczeniem dotychczas
otrzymanym a kwotą 99.000 zł. Przyczyną otrzymania przez pracowników, którzy
po rozwiązaniu stosunku pracy mieli nabyć prawo do świadczenia
przedemerytalnego dodatkowego świadczenia była zasadnicza różnica w
wysokości świadczeń z ubezpieczenia społecznego, które pracownicy mieli
otrzymywać po rozwiązaniu stosunku pracy.
W ocenie Sądu przedmiotem ustaleń było, czy postanowienie na podstawie
którego pracownicy nabywali prawo do świadczeń w związku z rozwiązaniem
stosunku pracy z 28 marca 2008 r. w związku z postanowieniem z 16 grudnia 2008
r. ma charakter dyskryminujący z powodu określonych kryteriów dyskryminacji, a
nie jedynie sytuacja faktyczna samej powódki.
Potrzeba porozumienia z grudnia 2008 r. zainicjowanego przez związek
zawodowy powstała dlatego, że strony nie uznały dotychczasowego zróżnicowania
tych grup pracowniczych za wystarczające do wyrównania dysproporcji
wynikających z wysokości świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Zarówno
pracodawca, jak i inne związki zawodowe zgodziły się na zawarcie porozumienia w
tym kształcie. Sama zasada różnicowania, jak i wysokość świadczeń była
przedmiotem nie tylko konsensusu pracodawcy i związków zawodowych, ale
wynikała z inicjatywy jednego ze związków.
Pracownicy, którzy po rozwiązaniu stosunku pracy mieli otrzymać emeryturę
otrzymali i świadczenia w wysokości pomiędzy 35.000 zł a 55.000 zł. Powódka
otrzymała łączną odprawę w wysokości 41.602,34 zł, a więc w wysokości niższej
niż większość osób, które przeszły na emeryturę. Jednak nawet sytuacja powódki w
porównaniu z osobami, które po rozwiązaniu stosunku pracy miałyby otrzymać
6
świadczenie przedemerytalne i świadczenia na podstawie regulaminu z marca
2008 r. była korzystniejsza.
Pracownicy, którzy mieli przejść na świadczenie przedemerytalne w
zależności o daty nabycia prawa do emerytury mieli otrzymać dodatkowe
świadczenia w wysokości 28.000 zł (jeżeli miały nabyć prawo do emerytury w
okresie krótszym niż 4 lata) lub 34.000 zł (gdy w okresie dłuższym niż 4 lata).
Natomiast suma dodatkowych świadczeń powódki poza odprawą z ustawy z 13
marca 2003 r. miała wynosić 31.411 zł, czyli w wysokości zbliżonej do świadczeń
wymienionych powyżej.
Osoby, które miały nabyć prawo do świadczenia przedemerytalnego miały
otrzymać dodatkową odprawę uzupełniającą, w kwocie stanowiącej iloczyn: kwoty
stanowiącej różnicę pomiędzy kwotą 1.008 zł a wysokością zasiłku dla
bezrobotnych w dniu rozwiązania umowy pracę oraz liczby miesięcy, w okresie
których pracownik otrzymuje świadczenie przedemerytalne w wysokości zasiłku dla
bezrobotnych - jednak nie dłużej niż przez sześć miesięcy oraz kwoty stanowiącej
różnicę pomiędzy kwotę 1.008 zł a wysokością ustawowego świadczenia
przedemerytalnego w dniu rozwiązania umowy o pracę, od miesiąca następującego
po okresie, o którym mowa powyżej (w pierwszym akapicie) i liczby miesięcy
przypadających do dnia uzyskania uprawnień emerytalnych. Zatem osoby te miały
otrzymać dopłatę do kwoty 1.008 zł przez okres, w którym mieli otrzymać niskie
świadczenie przedemerytalne, a wcześniej zasiłek dla bezrobotnych. Powódka i
inne osoby, które nabyły prawo do emerytury, co prawda tej dodatkowej
odprawy/rekompensaty już nie otrzymały, ale po rozwiązaniu stosunku pracy miały
otrzymywać świadczenie emerytalne w wysokości znacznie wyższej niż wysokość
świadczenia przedemerytalnego, nawet z dopłatą do kwoty 1.008 zł. W przypadku
powódki wysokość emerytury wnosiła ok. 1.500 zł miesięcznie. Powódka w
porównaniu z osobami, które przeszły na świadczenie przedemerytalne miała
otrzymywać świadczenie o 500 zł miesięcznie wyższe niż łączna wysokość
świadczenia przedemerytalnego i odprawy/rekompensaty do wysokości 1.008 zł.
Większość osób, które nabyły prawo do emerytury po rozwiązaniu stosunku
pracy otrzymała nieco lub dużo wyższe świadczenia niż powódka, dlatego ich
sytuacja w porównaniu z osobami, które miały otrzymać świadczenia
7
przedemerytalne i odprawy na podstawie regulaminu z 28 marca 2008 r. była
jeszcze korzystniejsza.
Jak wynika z analizy zestawień dotyczących pracowników, którzy otrzymali
emeryturę ich staż pracy był wysoki, w większości przypadków wyższy niż powódki
(35-40 lat), gdy staż pracy powódki wynosił 34 lata, dlatego wysokość ich emerytury
powinna być wyższa niż wysokość emerytury uzyskiwanej przez powódkę, dlatego
różnica pomiędzy pobieraną comiesięczną emeryturą a kwotą 1.008 zł mogła być w
niektórych przypadkach znacznie wyższa niż w przypadku powódki. Sytuacja
pracowników, którzy mieli rozwiązać umowę o pracę w grudniu 2008 r. i
otrzymywać następnie świadczenie przedemerytalne w oparciu o regulamin z 28
marca 2008 r. była gorsza niż pracowników, którzy mieli rozwiązać stosunek pracy
w związku z nabyciem prawa do emerytury. Dlatego dodatkowe świadczenie dla tej
pierwszej kategorii osób przyznane na podstawie porozumienia z 16 grudnia 2008
r. było obiektywnie uzasadnione.
Łączna wysokość odprawy, którą otrzymała powódka w porównaniu z
wysokością odpraw otrzymywaną zazwyczaj przez pracowników innych zakładów
pracy w związku z rozwiązaniem stosunku pracy była bardzo wysoka. Rozwiązanie
stosunku pracy nastąpiło na podstawie porozumienia stron. Powódka przy
rozwiązaniu stosunku pracy zaakceptowała wysokość otrzymywanych świadczeń.
Faktyczna wysokość świadczeń powódki w związku z rozwiązaniem stosunku pracy
była wyższa niż kwota 41.872,54 zł, ponieważ powódka otrzymała również nagrodę
jubileuszową, na podstawie regulaminu z 28 marca 2008 r., co na pewno miało
znaczenie przy podjęciu decyzji o rozwiązaniu stosunku pracy.
Powódka wskazała, że pracownicy o dłuższym stażu pracy, którzy nabyli
prawo do emerytury zostali gorzej potraktowani, tymczasem ogólny staż pracy
pracowników, którzy przeszli na świadczenie przedemerytalne w większości
wypadków jest dłuższy niż pracowników, którzy przeszli na emeryturę, a w
stosunku do powódki ogólny staż pracy wszystkich pracowników, którzy przeszli na
świadczenie przedemerytalne jest wyższy, a w ponad połowie przypadków
znacznie wyższy (bo o 6 lat), dlatego nawet z tego względu mogliby oni
otrzymywać wyższe świadczenia niż powódka.
8
Pracodawca, który w interesie grupy pracowników znajdującej się w dużo
trudniejszej sytuacji w związku z rozwiązaniem stosunku pracy, na wyraźną prośbę
jednego ze związków zawodowych i przy akceptacji pozostałych związków
przyznaje tej grupie dodatkowe świadczenia nie może być zmuszany do przyznania
wyższych świadczeń dla innej grupy znajdującej się w dużo korzystniejszej sytuacji,
którzy otrzymali od niego bardzo godziwe świadczenia w związku z rozwiązaniem
stosunku pracy. Dalsza, sądowa ingerencja w wysokość przyznawanych świadczeń
w świetle dokonanych ustaleń byłaby całkowicie niezasadna i spowodowałaby, że
pracodawca nie widziałby potrzeby przyznawania dodatkowych świadczeń dla grup
znajdujących się w trudniejszej sytuacji, poprzestając na niezbędnym minimum w
zakresie świadczeń związanych z rozwiązaniem stosunku pracy dla wszystkich
grup pracowniczych, aby nie narazić się na zarzut dyskryminacji.
W apelacji powódka zarzuciła naruszenie art. 183a
k.p. Sąd Okręgowy
wyrokiem z 16 czerwca 2011 r. apelację oddalił. W uzasadnieniu stwierdzono
przede wszystkim, że sama zasada różnicowania, jak i wysokość świadczeń była
przedmiotem nie tylko konsensusu pracodawcy i związków zawodowych, ale
wynikała z inicjatywy jednego ze związków za aprobatą innych. Działanie to nie
miało na celu zróżnicowania sytuacji pracowników, ale jej wyrównanie, czego w
konsekwencji nie można uznać za dyskryminację. Powódka i inne osoby, które
nabyły prawo do emerytury, co prawda dodatkowej odprawy już nie otrzymały, ale
po rozwiązaniu stosunku pracy miały otrzymywać świadczenie emerytalne w
wysokości znacznie wyższej niż wysokość świadczenia przedemerytalnego.
Większość osób, które nabyły prawo do emerytury po rozwiązaniu stosunku pracy
otrzymała wyższe świadczenie i ich sytuacja w porównaniu z osobami, które miały
otrzymywać świadczenie przedemerytalne i dodatkową odprawę, była
korzystniejsza. Obiektywnie oceniając, sytuacja pracowników, którzy mieli
rozwiązać umowę o pracę i otrzymać następnie świadczenie przedemerytalne bez
dodatkowej odprawy, była gorsza niż pracowników, którzy nabyli prawo do
emerytury w związku z rozwiązaniem stosunku pracy. Dlatego zróżnicowanie to
było obiektywnie uzasadnione.
9
Powódka rozwiązała stosunek pracy na podstawie porozumienia stron, w
związku z tym przy rozwiązaniu stosunku pracy zaakceptowała wysokość
otrzymywanych świadczeń.
Odprawy i inne świadczenia związane z dobrowolnym „odejściem" z pracy
muszą być zróżnicowane chociażby poziomem statusu pracowniczego
wyznaczonego przez zajmowane stanowisko, poziom wykształcenia itd., a zatem
także wysokością otrzymywanego wynagrodzenia.
Odniesiono się także do zarzutu, że Sąd Rejonowy nie uwzględnił zeznań
świadka W. S., która otrzymała odprawę w wysokości 150.000 zł. Porównanie
wysokości tej odprawy z odprawą powódki ma świadczyć o dyskryminowaniu
powódki. Z danych osobowych świadka W. S. wynika inny status pracowniczy
(wyższe wykształcenie).
Wyrok skargą kasacyjną zaskarżyła w całości powódka. Zarzucono
naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 183a
k.p. poprzez
przyjęcie, że pracodawca różnicując sytuację pracowników, z którymi
rozwiązywano umowy o pracę i którzy posiadali uprawnienia emerytalne oraz tych,
którzy po zakończeniu stosunku pracy uzyskiwać mieli zasiłek przedemerytalny, nie
naruszył zasady równego traktowania. W ocenie skarżącej skarga jest oczywiście
uzasadniona.
Wniesiono o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego z 16 czerwca 2011 r. i
przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania.
W uzasadnieniu skargi stwierdzono przede wszystkim, że z regulaminu
rozwiązywania umów o pracę z przyczyn niedotyczących pracowników z
pracownikami Spółki A. Poland S.A. jednoznacznie wynika, iż nastąpiło
zróżnicowanie sytuacji pracowników, którzy rozwiązywali stosunki pracy ze spółką i
przechodzili na emeryturę z tymi, którzy po zakończeniu zatrudnienia uzyskiwali
prawo do świadczenia przedemerytalnego. Ci drudzy uzyskiwali dużo wyższe
odprawy niż pracownicy posiadający prawo do emerytury. Zróżnicowanie to
uzasadnione było częściowo różną sytuacją materialną obu grup pracowników i
dlatego pracownikom nie mającym jeszcze prawa do emerytury przyznano odprawy
uzupełniające, mające wyrównać powyższe różnice. Jednak pracownicy ci uzyskali
10
ostatecznie jeszcze inne dodatkowe świadczenia, tj. odprawę dodatkową i
specjalną odprawę uzupełniającą. Uzasadnieniem dla powyższych świadczeń było
również wyrównanie sytuacji materialnej obu grup pracowników po zakończeniu
zatrudnienia. Różnice te usuwała już odprawa uzupełniająca. Tym samym, takie
uzasadnienie kolejnych odpraw było już nieuprawnione. Odprawa dodatkowa i
specjalna odprawa uzupełniająca nie miały żadnego obiektywnego uzasadnienia i
doprowadziły do zróżnicowania sytuacji pracowników przy rozwiązywaniu z nimi
stosunku pracy tj. do dyskryminowania pracowników przechodzących na
emeryturę.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się nie mieć uzasadnionych podstaw.
W skardze podniesiony został zarzut naruszenia art. 183a
k.p. Należy tu
zauważyć, że nie został wskazany konkretny przepis, który miał zostać naruszony,
gdyż artykuł ten składa się z 7 paragrafów. Z uzasadnienia skargi wynika, że chodzi
o przepis art. 183a
§ 1 k.p.
Skarżący uzasadniał roszczenie (odszkodowanie) tym, iż porozumienie
obowiązujące u pozwanej (regulamin rozwiązywania umów o pracę) ma charakter
dyskryminujący.
Po pierwsze należy stwierdzić, że przed zawarciem porozumienia z dnia 16
grudnia 2008 r. przyznającym odprawy dla pracowników odchodzących na
świadczenie przedemerytalne pracownicy ci mieli prawo do niższych świadczeń niż
przyszli emeryci (emeryci 35 – 55 tysięcy zł, odchodzący na świadczenia
przedemerytalne 28 – 34 tysięcy zł). Dopiero od grudnia 2008 r. pracownicy, którzy
nabyli prawo do świadczenia przedemerytalnego otrzymywali od pozwanego
dodatkowe świadczenia w łącznej kwocie ok. 99 tysięcy złotych.
Przechodząc do zarzutu naruszenia zakazu dyskryminacji należy stwierdzić,
że w skardze kasacyjnej nie wskazano kryterium dyskryminującego, ograniczając
się do przytoczenia treści art. 183a
§ 1 k.p. Z uzasadnienia wynika zaś, że skarżący
podnosi jedynie zróżnicowanie prawa do dodatkowych świadczeń pracowników
przechodzących na emerytury w stosunku do pracowników uprawnionych do
11
świadczenia przedemerytalnego. Zdaniem skarżącego wynika z tego, że doszło
tym samym do aktu dyskryminacji. Brak wskazania i uzasadnienia kryterium
dyskryminującego mógłby stanowić podstawę do oddalenia skargi. Dyskryminacja
nie może być bowiem utożsamiana ze „zwykłym” nierównym traktowaniem
pracownika w zatrudnieniu. Dyskryminowaniem w rozumieniu art. 183a
k.p. jest
nierówne traktowanie w zatrudnieniu z określonych przyczyn i nie jest
wystarczające wskazanie na „podłoże dyskryminacyjne” (wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 3 września 2010 r., I PK 72/10, OSNP 2012, nr 1-2, poz. 4).
W utrwalonej od dawna linii orzeczniczej Sądu Najwyższego przyjęto, że o
naruszeniu zasady równego traktowania można mówić, jeżeli przepis prawa
zakładowego w sposób nieusprawiedliwiony różnicuje sytuację prawną podmiotów
posiadających te same cechy istotne (relewantne). Nie narusza więc zasady
równego traktowania usprawiedliwione i racjonalne zróżnicowanie sytuacji prawnej
pracowników ze względu na różniącą cechę istotną (zob. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 12 września 2006 r., I PK 87/06, OSNP 2007, nr 17-18, poz. 246 i powołane
tam orzecznictwo).
W związku z powyższym należy stwierdzić, że z samego faktu zróżnicowania
uprawnień pracowniczych nie wynika, iż doszło do naruszenia zasady równego
traktowania w zatrudnieniu lub niedyskryminacji pracownika. Należy w tym miejscu
zauważyć, że porozumienie zbiorowe zostało zawarte z inicjatywy związków
zawodowych reprezentujących zatrudnionych u pozwanej pracowników. Potrzebę
zróżnicowania wysokości świadczeń uzasadniano tym, że pracownicy odchodzący
na świadczenie przedemerytalne (niższe od emerytury) to osoby po 50 roku życia,
które nie mają większych szans na znalezienie nowego miejsca pracy. Ponadto
Sąd Okręgowy stwierdził, że powódka nie miała równego statusu z osobami, które
otrzymały wyższe świadczenia, które posiadały np. wyższe wykształcenie.
Zróżnicowanie dodatkowych uprawnień związanych z rozwiązaniem
stosunku jest akceptowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W wyroku z dnia
10 maja 2006 r., III PK 18/06 (OSNP 2007, nr 9-10, poz. 126) stwierdzono, że
przyznanie w prawie zakładowym dodatkowych świadczeń pracownikom
przechodzącym na wcześniejsze emerytury, renty lub świadczenia
przedemerytalne wyłącza zasadność zarzutu dyskryminacji pozostałych
12
zwalnianych pracowników (art. 9 § 4 k.p.). Dopuszczalność zróżnicowania
uprawnień do dodatkowych świadczeń w prawie wewnątrzzakładowym jest także
akceptowana przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości. W wyroku z dnia 9
grudnia 2004 r. Viktor Hlozek przeciwko Roche Austria GmbH (C-19/02) przyjęto,
że zróżnicowanie prawa do pomostowego programu socjalnego w układzie
zbiorowym pracy dla kobiet i mężczyzn nie narusza zasady równego traktowania i
oznacza brak jakiegokolwiek elementu dyskryminacji. Program ten przewidywał
prawo do świadczenia pomostowego na poziomie 55 lat dla mężczyzn i 50 lat dla
kobiet. Zróżnicowanie dotyczyło więc zarówno wieku jak i płci. Trybunał uznał
jednak, że jest to usprawiedliwione różnym wiekiem ustawowym uprawniającym do
wcześniejszej emerytury (mężczyźni 60 lat, kobiety 55 lat). Tak więc uznano, że
mężczyźni byli bardziej oddaleni od osiągnięcia ustawowego wieku wymaganego
do uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury i stąd, w odniesieniu do natężenia
ryzyka bezrobocia, nie znajdowali się w sytuacji identycznej jak pracownicy płci
żeńskiej należący do tej samej kategorii wiekowej.
Na podstawie powyższego należy stwierdzić, że zróżnicowanie w
porozumieniu zbiorowym uprawnień do świadczeń związanych z rozwiązaniem
stosunku pracy ze względu na uzyskanie prawa do emerytury lub świadczenia
przedemerytalnego nie narusza zasady równego traktowania pracowników w
zatrudnieniu oraz zakazu dyskryminacji. Zróżnicowanie to jest uzasadnione
znacząco odmienną sytuacją osób przechodzących na emeryturę i świadczenie
przedemerytalne.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.