Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 70/12
UCHWAŁA
Dnia 14 listopada 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSA Władysław Pawlak
w sprawie z powództwa J. D.
przeciwko M. R.
o zapłatę,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 14 listopada 2012 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 14 czerwca 2012 r.,
"Czy datą początkową, od której należy liczyć
dwutygodniowy termin do złożenia wniosku o wydanie
postanowienia, przyznającego wierzycielowi koszty postępowania
zabezpieczającego, a określonego w art. 745 § 2 k.p.c.,
winna być data faktycznego uprawomocnienia się postanowienia
komornika o ustaleniu kosztów postępowania zabezpieczającego
po upływie terminu dla stron do ewentualnego wniesienia
zażalenia na to postanowienie, czy też data - w praktyce
znacznie późniejsza, w której komornik dokonał stwierdzenia
prawomocności postanowienia o ustaleniu kosztów postępowania
zabezpieczającego?"
podjął uchwałę:
2
Wniosek wierzyciela o przyznanie kosztów postępowania
zabezpieczającego, powstałych w związku z wykonaniem
zabezpieczenia uzyskanego na podstawie art. 47919a
k.p.c.,
obowiązującego do dnia 2 maja 2012 r., powinien być złożony
w terminie dwóch tygodni od dnia uprawomocnienia się
postanowienia komornika o ustaleniu tych kosztów (art. 745 § 2
k.p.c. per analogiam).
3
Uzasadnienie
Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało przy
rozpoznawaniu przez Sąd Okręgowy zażalenia na postanowienie Sądu
Rejonowego, oddalające wniosek wierzyciela, złożony na podstawie art. 745 § 1
k.p.c., o przyznanie – powstałych w związku z wykonaniem zabezpieczenia
uzyskanego na podstawie art. 47919a
k.p.c. - kosztów postępowania
zabezpieczającego.
Sąd pierwszej instancji, stosując w drodze analogii art. 745 § 2 k.p.c.,
stwierdził, że przewidziany w tym przepisie dwutygodniowy termin do złożenia
wniosku o przyznanie kosztów postępowania zabezpieczającego, należy liczyć od
uprawomocnienia się postanowienia komornika, na podstawie którego ustalone
zostały koszty wykonania zabezpieczenia (art. 770 w zw. z art. 743 § 1 k.p.c.).
Skoro postanowienie komornika z dnia 3 października 2011 r. uprawomocniło się
13 października 2011 r., wniosek wierzyciela o przyznanie kosztów postępowania
zabezpieczającego złożony w dniu 20 grudnia 2011 r., należało oddalić.
Sąd Okręgowy powziął wątpliwość odnośnie do sposobu liczenia terminu do
złożenia wniosku, który był przedmiotem rozstrzygnięcia przez Sąd pierwszej
instancji, wskazując na celowość jego liczenia od dnia, w którym komornik
stwierdził prawomocność postanowienia ustalającego koszty wykonania
zabezpieczenia. W uzasadnieniu przedstawionego zagadnienia prawnego
wskazano, że sądy powszechne oddalają przedmiotowe wnioski jako
przedwczesne w sytuacji, gdy - mimo zachowania dwutygodniowego terminu
liczonego od uprawomocnienia się postanowienia komornika - składane są bez
postanowienia stwierdzającego ich prawomocność. Sąd Okręgowy podniósł,
że uzyskanie takiego postanowienia, które komornik wydaje na podstawie art. 364
§ 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. nie jest możliwe w tym terminie.
W rozpoznanej sprawie komornik nie wydał takiego postanowienia,
ograniczając się do zaopatrzenia postanowienia wydanego na podstawie art. 770
k.p.c., biurową wzmianką o prawomocności, która ma jedynie znaczenie techniczne
i nie wywołuje żadnych skutków procesowych.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zagadnienie dotyczące rozstrzygania o kosztach postępowania
zabezpieczającego w sytuacji, gdy powstały one po wydaniu przez sąd orzeczenia
kończącego postępowanie w sprawie było przedmiotem rozważań – w przypadku
nakazu zapłaty, będącego tytułem zabezpieczenia (art. 492 § 1 k.p.c.).
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 września 1995 r., III CZP117/95 (OSNC 1995,
nr 12, poz. 179) wyjaśnił, że brak regulacji w tym zakresie należy wypełnić przez
zastosowanie w drodze analogii art. 745 § 2 k.p.c. w brzmieniu wówczas
obowiązującym. Oznaczało to, że wniosek o przyznanie kosztów postępowania
zabezpieczającego, którymi z reguły są koszty wykonania zabezpieczenia przez
komornika, powinien być złożony w terminie dwóch tygodni, liczonym od chwili
uprawomocnienia się postanowienia komornika o ustaleniu tych kosztów (art. 770
w zw. z art. 743 § 1 k.p.c.). Pogląd ten spotkał się z aprobatą przedstawicieli nauki
oraz podtrzymany został w orzecznictwie (wyroki Sądu Najwyższego z dnia
26 stycznia 2001 r., II CKN 366/00, Prawo Bankowe 2001, nr 4, s. 20 oraz z dnia
9 maja 2002 r., II CKN 639/00, nie publ.).
Znowelizowany na podstawie ustawy z 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy –
Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 172,
poz. 1804) art. 745 § 1 k.p.c. stanowi, że o kosztach postępowania
zabezpieczającego sąd rozstrzyga w orzeczeniu kończącym postępowanie
w sprawie, a o kosztach postępowania zabezpieczającego powstałych później
rozstrzyga na wniosek sąd, który udzielił zabezpieczenia. Nowelizacją nie została
objęta kwestia, w jakim terminie powinien zostać złożony wniosek o przyznanie
kosztów postępowania zabezpieczającego powstałych po uprawomocnieniu
się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie. Aktualne pozostało zatem –
podobnie jak w okresie obowiązywania art. 745 § 1 k.p.c. w brzmieniu
sprzed nowelizacji – zastosowanie w drodze analogii unormowania przyjętego
w art. 745 § 2 k.p.c. W rozważanym przypadku oznacza to, że dwutygodniowy
termin do wystąpienia z wnioskiem o przyznanie kosztów zabezpieczenia
uzyskanego na podstawie wyroku sądu pierwszej instancji stanowiącego z chwilą
wydania tytuł zabezpieczenia (art. 47919a
k.p.c.), należy liczyć od dnia
uprawomocnienia się postanowienia komornika ustalającego koszty postępowania
5
zabezpieczającego. Powołany art. 47919a
k.p.c. został uchylony na podstawie
ustawy z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego
oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 233, poz.1381), która weszła w życie
z dniem 3 maja 2012 r.
Za przyjęciem poglądu, że jedyną chwilą, która jest miarodajna dla uznania,
że bieg tego terminu rozpoczął się po uprawomocnieniu się postanowienia
komornika o ustaleniu kosztów zabezpieczenia, nie zaś po dniu, w którym komornik
zaopatrzył to postanowienie wzmianką o stwierdzeniu jego prawomocności,
przemawiają następujące względy.
Stwierdzenie prawomocności orzeczenia na podstawie art. 364 § 1 k.p.c. ma
charakter wyłącznie deklaratywny i w żadnej mierze nie wpływa na datę
rzeczywistego uprawomocnienia się orzeczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego
z 5 lipca 2002 r., III CKN 657/00, OSP 2004, nr 2, poz. 18). Bez znaczenia w tym
zakresie jest tym bardziej zaopatrzenie postanowienia komornika w biurową
wzmiankę o stwierdzeniu prawomocności. Wskazane czynności mogą być
i z reguły są dokonywane – co potwierdza przypadek w rozstrzyganej sprawie –
po długim czasie od uprawomocnienia się orzeczenia.
Oczekiwanie na zaopatrzenie postanowienia komornika w biurową wzmiankę
o stwierdzeniu prawomocności bądź wydania postanowienia o stwierdzeniu
prawomocności prowadziłoby do rozwiązania nieracjonalnego, a ponadto
powodowałoby, że bieg wspomnianego terminu rozpoczynałby się od dokonania
czynności niemającej żadnego znaczenia prawno-procesowego, albo wprawdzie
mającej taki charakter, ale dokonywanej przede wszystkim na potrzeby wykonania
orzeczeń z reguły nienadających się do egzekucji, nie zaś w celu otwarcia się
terminu do dokonania czynności procesowej, którą w rozpatrywanym przypadku
było złożenie wniosku o przyznanie kosztów postępowania zabezpieczającego.
Wbrew rozumowaniu zaprezentowanemu w uzasadnieniu przedstawionego
zagadnienia prawnego, liczenie wspomnianego terminu od rzeczywistego
uprawomocnienia się postanowienia komornika o ustaleniu kosztów postępowania
zabezpieczającego, nie jest obciążone ryzykiem utraty roszczenia o zwrot tych
kosztów z powodu niezachowania terminu. Postanowienie komornika ustalające
6
koszty postępowania zabezpieczającego ma w sprawie o przyznanie tych kosztów
znaczenie prejudycjalne, jest bowiem konieczne, aby sąd mógł rozstrzygnąć
o zwrocie kosztów postępowania zabezpieczającego. Dopóki postanowienie
komornika nie stanie się prawomocne, sąd nie może rozstrzygnąć o roszczeniu
o zwrot kosztów postępowania zabezpieczającego. W razie zatem złożenia
wniosku o przyznanie kosztów postępowania zabezpieczającego przed
uprawomocnieniem się postanowienia komornika o ustaleniu ich wysokości, nie
zachodzi konieczność – wbrew sugestii Sądu Okręgowego – oddalenia tego
wniosku, jako przedwczesnego, lecz sąd powinien wstrzymać się z rozpoznaniem
wniosku do chwili jego uprawomocnienia, co z reguły stwierdzi po zbadaniu akt
komorniczych. W razie natomiast powzięcia wiadomości, że postanowienie
komornika zostało zaskarżone, sąd stosując art. 177 § 1 pkt 1 w zw. z art. 13 § 2
k.p.c. może zawiesić postępowanie w sprawie o przyznanie kosztów postępowania
zabezpieczającego, nie budzi bowiem wątpliwości, że postępowanie w sprawie
ustalenia kosztów postępowania zabezpieczającego jest innym postępowaniem
cywilnym w rozumieniu art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c.
Należało więc uznać, że złożony na podstawie art. 745 § 1 k.p.c. wniosek
wierzyciela o przyznanie kosztów postępowania zabezpieczającego, powstałych
w związku z wykonaniem zabezpieczenia uzyskanego na podstawie art. 47919a
k.p.c., obowiązującego do dnia 2 maja 2012 r., powinien być złożony w terminie
dwóch tygodni od dnia uprawomocnienia się postanowienia komornika o ustaleniu
tych kosztów (art. 745 § 2 k.p.c. per analogiam).
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w uchwale (art. 390 k.p.c.).