Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 81/12
UCHWAŁA
Dnia 12 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczący)
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z wniosku T. –W. P.S. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki
komandytowo-akcyjnej z siedzibą w K. oraz "B.-K." spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w K.
o wpis prawa wieczystego użytkowania i własności budynków na rzecz "B.-K."
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 12 grudnia 2012 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 20 sierpnia 2012 r.,
"Czy w sprawach o wpis prawa użytkowania wieczystego
gruntu wraz z prawem własności zabudowań posadowionych na tym
gruncie pobierana jest jedna opłata stała (art. 42 ust. 1 ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych,
j.t. Dz.U. Nr 90, poz. 594 z późń. zm.), czy też należy pobrać opłatę
od żądania wpisu każdego z tych praw oddzielnie (art. 42 ust. 1
w zw. z art. 45 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych)?"
podjął uchwałę:
2
Od wniosku o wpis w księdze wieczystej prawa
użytkowania wieczystego gruntu i prawa własności
posadowionych na nim budynków pobiera się opłatę stałą
określoną w art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst Dz.U.
z 2010 r., Nr 90, poz. 594 ze zm.) od wniosku o wpis każdego
z tych praw.
Uzasadnienie
3
Przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne powstało przy
rozpoznawaniu przez Sąd Okręgowy zażalenia wnioskodawcy na zarządzenie
Przewodniczącego Wydziału Ksiąg Wieczystych w Sądzie Rejonowym o zwrocie,
na podstawie art. 5111
k.p.c., wniosku o wpis w księdze wieczystej nabytego na
podstawie umowy sprzedaży prawa użytkowania wieczystego gruntu wraz z
prawem własności posadowionego na nim budynku, od którego nie została
uiszczona należna opłata. Od wpisu obu tych praw sporządzający umowę notariusz
pobrał jedną opłatę sądową w kwocie 200 zł, na podstawie art. 42 ust. 1 ustawy z
dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 90,
poz. 594 ze zm. – dalej jak u.k.s.c.), podczas gdy – zdaniem Przewodniczącego –
zgodnie z art. 45 ust. 2 u.k.s.c. opłatę stałą określoną w art. 42 u.k.s.c. pobiera się
odrębnie od wniosku o wpis każdego prawa, chociażby wpis dwu lub więcej praw
miał być dokonamy na tej samej podstawie prawnej.
Wnioskodawca zakwestionował w zażaleniu trafność tego stawiska
podnosząc, że nie ma podstaw do uznania, że wniosek został nienależycie
opłacony. Zgodnie bowiem z art. 235 § 2 k.c., przysługująca użytkownikowi
wieczystemu własność budynków jest prawem związanym z użytkowaniem
wieczystym zabudowanej nieruchomości i nie może stanowić samoistnego
przedmiotu rozporządzeń.
Na tle powstającej w związku z tym wątpliwości co do wykładni art. 42 ust. 2
w zw. z art. 45 ust. 2 (mylnie powołanym w postanowieniu jako ust. 3 u.k.s.c.)
Sąd Okręgowy sformułował przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie
prawne.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 42 ust. 1 u.k.s.c. ustanawia zasadę, w myśl której opłatę stałą
w kwocie 200 zł pobiera się od wniosku o wpis w księdze wieczystej własności,
użytkowania wieczystego lub ograniczonego prawa rzeczowego, dopuszczając
od niej wyjątki przewidziane w przepisach szczególnych.
Treść tego unormowania doprecyzowuje, usuwając mogące powstać na tle
jego wykładni wątpliwości, przepis art. 45 ust. 2 u.k.s.c., określający sposób
4
pobierania opłat w sytuacji, gdy jeden wniosek o wpis obejmuje więcej niż jedno
prawo spośród wymienionych w art. 42 ust. 1 u.k.s.c., a więc gdy mamy do
czynienia z kilkoma żądaniami zawartymi w jednym wniosku i to zarówno wówczas,
gdy wpis ma być dokonany na tej samej jak i na różnej podstawie prawnej.
Wówczas opłatę stałą w kwocie 200 zł pobiera się odrębnie od wniosku o wpis
każdego prawa. Opłata związana jest więc z wpisem konkretnego prawa.
Odstępstwo od przewidzianej w art. 42 ust. 1 u.k.s.c. reguły pobierania
opłaty stałej od wniosku o wpis obejmujący jedną księgę wieczystą przewiduje art.
45 ust. 2 u.k.s.c. stanowiąc, że od wniosku i wpis hipoteki łącznej lub służebności
pobiera się jedną opłatę stałą, choćby wniosek obejmował więcej niż jedną księgę
wieczystą.
Szczególny charakter ma przewidziana w art. 42 ust. 2 i 3 regulacja
dotycząca pobierania opłaty od wpisu wniosku dotyczącego udziału w prawie.
Przepis art. 42 ust. 3 ustanawia wyjątek od zasady pobierania odrębnej opłaty od
wpisu poszczególnego udziału w prawie w razie, gdy podstawą wpisu prawa
wymienionego w tym przepisie jest dziedziczenie, dział spadku albo zniesienie
współwłasności. Wówczas pobiera się jedną opłatę stałą w wysokości 150 zł.
Nie zmienia to reguły nakazującej pobranie wielokrotności należnej opłaty od wpisu
w sytuacji, gdy ujawnienie praw następuje w kilku księgach wieczystych.
Z kolei art. 43 u.k.s.c. ustanawiając stałą opłatę w kwocie 150 zł od wniosku
o wpis praw w nim wymienionych nie wiąże żądania z wpisem danego prawa
w określonej księdze wieczystej. Jeżeli więc wnioskodawca domaga się ujawnienia
praw jednym wnioskiem, pobiera się jedną opłatę w tej kwocie, chociażby
ujawnienie następowało w kilku księgach wieczystych.
Objęta rozstrzyganym zagadnieniem prawnym kwestia była już przedmiotem
wypowiedzi Sądu Najwyższego, który w postanowieniu z dnia 27 lipca 2007 r.,
I CSK 235/07 (Lex nr 897790) przyjął, że jak wynika to wprost z przepisów art. 42
ust. 1 i 45 ust. 2 u.k.s.c., od wniosku o wpis do księgi wieczystej prawa wieczystego
użytkowania gruntu i prawa własności posadowionych na nim budynków pobiera
się opłatę od żądania wpisu każdego z tych praw oddzielnie tj. dwa razy po 200 zł.
Pogląd ten zaakceptował Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29 kwietnia 2008 r.,
5
III CZP 18/08 (OSNC 2009, nr 6, poz. 83) wskazując w jej uzasadnieniu, że każde
z tych praw jest innym prawem i od wpisu każdego z nich należy pobrać oddzielna
opłatę, także jeżeli żądanie ich wpisu zostało zamieszczone w jednym wniosku.
Nie stanowi uzasadnionej podstawy do podważenia tego stanowiska
odwołanie się do specyfiki prawa własności budynków znajdujących się na gruncie
w użytkowaniu wieczystym polegającej na tym, że nie jest ono prawem
samodzielnym, nie może być zatem przedmiotem osobnego obrotu i dzieli los
użytkowania wieczystego (art. 235 § 2 k.c.), skoro nie została ona uznana za
dostateczną przyczynę ustanowienia wyjątku od obowiązującej na gruncie
omawianej ustawy zasady pobierania opłaty stałej określonej w jej art. 42 ust. 1
u.k.s.c. odrębnie od wniosku o wpis każdego z tych praw. Ustawa nie różnicuje,
dla celu określenia zasad i trybu pobierania opłaty sądowej od wniosku o wpis
praw w księdze wieczystej praw, których wpis ma dotyczyć, na prawa główne
i zależne. Tworzenie wyjątków od przyjętych w niej zasad na bazie takiego podziału
w drodze wykładni przekraczałoby dopuszczone dla niej granice.
Opisana szczególna zależność miedzy tymi obu prawami, istotna na gruncie prawa
cywilnego nie ma takiej samej doniosłości na gruncie ustawy o kosztach, której
przepisy realizują odmienny, właściwy dla tej ustawy cel. Do przedmiotu wykładni
nie należy ocena, czy przyjęte w ustawie rozwiązanie nie jest wyrazem
nadmiernego fiskalizmu, co podnosi Sąd Okręgowy i czy w tym aspekcie przyjęte
w niej rozwiązania są trafne. Zastrzeżenia te mogą być traktowane jedynie jako
zawierające podyktowany tymi względami postulat co do ewentualnej zmiany
obowiązującego stanu prawnego.
Z przedstawionych przyczyn orzeczono jak w uchwale.