Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 199/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner (sprawozdawca)
SSN Anna Kozłowska
w sprawie z powództwa B. Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego
Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w W.
przeciwko Z. B. i J. B.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 grudnia 2012 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 2 sierpnia 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu z pozostawieniem temu
Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 28 lutego 2011 r. Sąd Okręgowy utrzymał w mocy nakaz
zapłaty wydany dnia 4 sierpnia 2009 r. przez Sąd Okręgowy, którym zasądzona
została solidarnie kwota 2.747.513,64 złotych na rzecz powoda – B.
Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego
w W. od pozwanych D. K., J. B. i Z. B. Zasądzona kwota stanowiła wierzytelności
nabyte przez powoda od Banku M. Spółka Akcyjna w W., wynikające z umów
kredytowych udzielonych pozwanemu R. K., zabezpieczonych wekslami
poręczonymi przez pozwanych.
W wyniku apelacji pozwanych, wyrokiem z dnia 2 sierpnia 2011 r.
Sąd Apelacyjny zmienił wyrok Sądu Okręgowego z dnia 28 lutego 2011 r. i uchylił w
całości nakaz zapłaty w stosunku do pozwanych Z. B. i J. B. i w tym zakresie
oddalił powództwo, zasądzając koszty postępowania za obie instancje. Swoje
stanowisko Sąd Apelacyjny uzasadnił przedawnieniem roszczenia powoda
względem pozwanych poręczycieli, z powołaniem się na naruszenie przez
zaskarżony wyrok Sądu pierwszej instancji art. 10 prawa wekslowego (dalej jako pr.
weksl.), art. 123 i art. 118 k.c., art. 170 prawa upadłościowego, art. 372 w związku z
art. 881 k.c. i art. 70 pr. weksl. Pozostałe zarzuty zawarte w apelacji nie zostały
uwzględnione, jednakże uzasadnione zostało, że wobec przedawnienia roszczenia
nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.
W skardze kasacyjnej strona powodowa zarzuciła naruszenie prawa
materialnego, tj. art. 70 pr. weksl. poprzez jego niezastosowanie, pomimo
że roszczenia ze stosunku podstawowego się nie przedawniły, a powodowy
Fundusz nie utracił uprawnienia do wypełnienia weksla in blanco, zaś bieg
przedawnienia roszczeń przeciwko pozwanym poręczycielom rozpoczął się od daty
wypełnienia weksla i został przerwany wytoczeniem powództwa w sprawie.
Ponadto naruszony został art. 10 pr. weksl. poprzez jego wadliwe zastosowanie
polegające na uznaniu, iż weksel in blanco został wypełniony niezgodnie
z porozumieniem wekslowym. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
3
w całości i oddalenie apelacji pozwanych oraz zasądzenie kosztów postępowania
kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istota zarzutów skargi kasacyjnej sprowadzała się do zakwestionowania
wniosku Sądu Apelacyjnego co do przedawnienia roszczenia powoda.
Ocena prawidłowości tego stanowiska wymagała więc, w pierwszej kolejności,
wskazania regulacji prawnej określającej termin przedawnienia roszczenia
dochodzonego w stosunku do pozwanych.
Jako podstawę przedawnienia roszczenia powoda Sąd Apelacyjny wskazał
art. 118 k.c. Przyjął zatem, że roszczenie to jest typowym roszczeniem
majątkowym podlegającym ogólnym terminom przedawnienia. Biorąc jednocześnie
pod uwagę, że jako podstawę prawną odpowiedzialności pozwanych Sąd drugiej
instancji wskazał stosunek poręczenia, przyjąć należy (jakkolwiek wniosek ten nie
został wyrażony wprost w uzasadnieniu), że poręczenie udzielone przez
pozwanych podlegało ogólnemu reżimowi prawnemu Kodeksu cywilnego (art. 876
i następne k.c.).
W okolicznościach sprawy stanowiących podstawę zaskarżonego orzeczenia
wniosek ten jest błędny. Sposób udzielenia poręczenia nie pozostawia bowiem
wątpliwości, że jest ono poręczeniem wekslowym (awalem) regulowanym w art. 30
- 32 pr. weksl., nie zaś poręczeniem udzielonym na podstawie przepisów Kodeksu
cywilnego. Wskazuje na to zarówno wpisanie formuły poręczenia na dokumencie
weksla, jak również umieszczenie jednoznacznej adnotacji w treści deklaracji
wekslowej. Z tego powodu, przedmiotem poręczenia udzielonego przez
pozwanych nie była należność główna, wynikająca z umowy kredytu, lecz
należność wekslowa, powstająca w wyniku wypełnienia weksla in blanco.
W konsekwencji, przedawnienie roszczenia w stosunku do poręczycieli wekslowych
nie mogło rozpocząć biegu przed dniem powstania roszczenia z weksla.
Z uwagi na odmienną podstawę prawną poręczenia udzielonego przez
pozwanych, nie ulega ono przedawnieniu w terminie ogólnym (art. 118 k.c.), lecz
w szczególnym terminie przedawnienia roszczeń wekslowych wynikającym z art. 70
pr. weksl. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2004 r., V CK 228/04,
4
OSP 2005, nr 11, poz. 130 oraz z dnia 19 grudnia 2007 r., V CSK 323/07, LEX nr
361457). Roszczenie to przedawniania się więc po upływie trzech lat od dnia
płatności wypełnionego weksla in blanco.
Z tych powodów uzasadniony okazał się zarzut naruszenia przez zaskarżony
wyrok art. 70 pr. weksl. Sąd Apelacyjny nie dostrzegł szczególnej podstawy
prawnej odpowiedzialności pozwanych, przyjmując, że poręczyli oni zobowiązanie
zabezpieczone wekslem, nie zaś samo zobowiązanie wekslowe. Wychodząc z tego
błędnego założenia Sąd przyjął nietrafnie, że bieg terminu przedawnienia
roszczenia powoda powinien liczyć się od dnia wezwania pozwanych do spełnienia
należności głównej. Doprowadziło to do błędnego wniosku, że roszczenie powoda
uległo przedawnieniu.
Ocena zasadności roszczenia dochodzonego wobec pozwanych wymaga
natomiast oceny, czy powód w poprawny sposób wypełnił poręczony przez nich
weksel in blanco. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego,
uprawnienie do wypełnienia weksla tego rodzaju nie obejmuje wypadków, w których
roszczenie ze stosunku podstawowego uległo przedawnieniu (por. między innymi
wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2010 r., I CSK 616/09, Lex nr 737249,
z dnia 3 listopada 2010 r., V CSK 142/10, OSNC-ZD 2011, nr D, poz. 73 i z dnia 1
grudnia 2010 r., I CSK 181/10, Lex nr 818560). Kwestię tę należałoby zbadać
dokładniej, tak aby było wiadomo, czy wypełnienie weksla przez powoda nie było
spóźnione.
Biorąc powyższe pod uwagę, wyrok Sądu Apelacyjnego należało uchylić i
przekazać sprawę do ponownego rozpoznania. Zaskarżone orzeczenie oparte
zostało na istotnym błędzie w ocenie faktycznego i prawnego stanu sprawy,
polegającym na przyjęciu, że pozwani odpowiadali jako poręczyciele w reżimie
prawnym Kodeksu cywilnego, nie zaś jako poręczyciele wekslowi. W konsekwencji,
Sąd drugiej instancji zastosował w sprawie niewłaściwą podstawę prawną
przedawnienia ich roszczenia. Z tego powodu nie można uznać, by zaskarżone
orzeczenie odpowiadało prawu w rozumieniu art. 39814
k.p.c.
W toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Apelacyjny powinien ocenić
przede wszystkim kwestię istnienia roszczenia dochodzonego przez powoda,
5
wynikającego z wypełnionego weksla in blanco, a w dalszej kolejności ustalić,
czy roszczenie to nie uległo przedawnieniu na podstawie przepisów regulujących
odpowiedzialność poręczycieli wekslowych.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. orzeczono jak
w sentencji.