Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 10/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący)
SSN Wiesław Błuś (sprawozdawca)
SSN Józef Szewczyk
Protokolant Katarzyna Głodowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Bogumiły Drozdowskiej,
w sprawie J. D.
skazanego z art. 284 § 2 kk i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 8 stycznia 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę
od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 28 września 2011 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w P.
z dnia 25 marca 2011 r.,
- uchyla wyrok Sądu Okręgowego w P. w zaskarżonej części i
sprawę przekazuje temu sądowi do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym;
- zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. G. K., Kancelaria
Adwokacka, kwotę 1306,17 zł. (słownie: jeden tysiąc trzysta
sześć złotych siedemnaście groszy) w tym 23 % podatku VAT
tytułem kosztów za sporządzenie i wniesienie kasacji oraz
wykonywanie obrony z urzędu w postępowaniu przed Sądem
Najwyższym.
UZASADNIENIE
2
Sąd Rejonowy w P., wyrokiem z dnia 25 marca 2011 r., uznając
oskarżonego J. D. za winnego wymierzył mu karę łączną 2 lat i 6 miesięcy
pozbawienia wolności oraz na podstawie art. 415 § 5 k.p.k. orzekł obowiązek
naprawienia szkody W. J. U., poprzez zapłatę kwoty 600 zł, za popełnienie
przestępstw polegających na tym, że:
1. w lipcu 2004 r. w B., działając pod pretekstem kupna, przywłaszczył naczepę
samochodową marki Lohra o wartości 12 000 zł, stanowiącą własność G. M.,
przy czym dokonał wpłaty 2000 zł i nie zwrócił naczepy na żądanie
pokrzywdzonego, pozostawiając ją na posesji D. G., tj. czynu z art. 284 § 2 k.k.
2. w lipcu 2004 r. w W., przywłaszczył użyczony mu przez J. W. samochód
osobowy marki Opel Corsa o wartości 20 000 zł, działając na jej szkodę, tj.
czynu z art. 284 § 2 k.k.
Na podstawie art. 91 § 1 k.k. w zw. z art. 284 § 2 k.k. za wyżej wymienione
czyny wymierzył oskarżonemu karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
3. w sierpniu 2004 r. w W., doprowadził M. K. do niekorzystnego
rozporządzenia mieniem o wartości 17 000 zł w ten sposób, że wprowadził go
w błąd co do zamiaru wywiązania się z przyjętego zobowiązania
sprowadzenia samochodu Audi A4 i nie sprowadził mu przedmiotowego
pojazdu i nie zwrócił otrzymanych od niego na ten cel pieniędzy, tj. czynu z art.
286 § 1 k.k. i za to na podstawie powołanego przepisu skazał go na karę roku
i 6 miesięcy pozbawienia wolności;
4. w dniu 11 sierpnia 2004 r. w K., doprowadził W. J. U. do niekorzystnego
rozporządzenia mieniem w kwocie 600 zł w ten sposób, że wprowadził go w
błąd co do zamiaru wywiązania się z przyjętego zobowiązania dokonania
formalności celnych, związanych ze sprowadzeniem samochodu Opel Corsa i
przyjął od niego wyżej wymienioną kwotę oraz dokumenty samochodu i nie
dokonał przedmiotowych opłat, a następnie ukrył powierzone mu przez W. U.
dokumenty pochodzenia w/w pojazdu, tj. czynu z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art.
276 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to wymierzył mu karę 10 miesięcy
pozbawienia wolności;
5. w marcu 2005 r. w B. działając pod pretekstem kupna przywłaszczył
samochód osobowy marki Mercedes o wartości 20 000 zł, stanowiący
własność G. K. w ten sposób, że przyjął w/w samochód od S. N. przekazując
jedynie kwotę 5000 zł, który to czyn stanowi występek z art. 284 § 2 k.k. i za
3
to na podstawie powołanego przepisu skazał go na karę roku pozbawienia
wolności.
Apelację od powyższego wyroku wnieśli: oskarżony - zaskarżając go w
całości i wnosząc o wydanie sprawiedliwego wyroku, oraz jego obrońca
zaskarżając wyrok również w całości, zarzucając wyrokowi:
I.istotne błędy w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego
orzeczenia i mający bezpośredni wpływ na jego treść, a polegające na
niesłusznym i bezpodstawnym przyjęciu, w oparciu o błędną i wybiórczą
ocenę zeznań świadków oraz nienależyte ich rozważenie we wzajemnym
powiązaniu, że J. D. dopuścił się wszystkich przypisanych mu czynów,
II. obrazę przepisów postępowania mających istotny wpływ na treść orzeczenia
art. 170 § 1 pkt 3-5 i § 2 k.p.k. poprzez bezpodstawne oddalenie wniosków
dowodowych o przesłuchanie świadków S. J., M. W. na okoliczności
pozbawienia oskarżonego samochodów przechowywanych u S. N., S. W. na
okoliczności wejścia przez niego w bezprawne posiadanie samochodu m-ki
„Audi” i M. R. na okoliczności znalezienia się u niej samochodu „Opel Corsa”
oraz niezaliczenie do materiału dowodowego akt sprawy Sądu Rejonowego w
O. na okoliczności poniesionych strat z powodu utraty transportu opon.
Apelacja zawierała wniosek o uniewinnienie oskarżonego lub uchylenie
wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego
rozpoznania.
Sąd Okręgowy w P., wyrokiem z dnia 28 września 2011 r., zaskarżony wyrok
zmienił w ten sposób, że:
a) uchylił rozstrzygnięcie o wymierzeniu oskarżonemu kary łącznej; uniewinnił
oskarżonego od popełnienia przypisanego mu czynu opisanego w punkcie 1.,
dotyczącego przywłaszczenia mienia na szkodę G. M. i kosztami
postępowania w tym zakresie obciążył Skarb Państwa,
b) z podstawy wymiaru kary za drugi z przypisanych oskarżonemu czynów,
popełnionego na szkodę J. W. wyeliminował przepis art. 91 § 1 k.k.
i za ten czyn wymierzył oskarżonemu na podstawie art. 284 § 2 k.k. karę roku
pozbawienia wolności,
c) w ramach czwartego z zarzucanych oskarżonemu czynów, uznał go za
winnego tego, że w sierpniu 2004 r. w nieustalonym miejscu ukrył stanowiące
własność W. U. dokumenty dotyczące samochodu Opel Corsa, którymi nie
4
miał prawa wyłącznie rozporządzać, tj. popełnienia czynu z art. 276 k.k. i za to
z mocy tego przepisu skazał go i wymierzył karę 6 miesięcy pozbawienia
wolności,
d) na podstawie art. 85 i 86 § 1 k.k., biorąc za podstawę kary z osobna
wymierzone oskarżonemu za zbiegające się przestępstwa, wymierzył łączną
karę 2 lat pozbawienia wolności.
W pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.
Kasację od powyższego wyroku wniósł obrońca oskarżonego, zarzucając
rażące naruszenie prawa procesowego, które miało istotny i bezpośredni wpływ na
treść wyroku, a mianowicie:
a) art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. poprzez zaniechanie
wszechstronnej kontroli odwoławczej zaskarżonego wyroku, a nadto
rozważenia i ustosunkowania się w uzasadnieniu orzeczenia do wszystkich
zarzutów zawartych w apelacjach, w następstwie czego doszło do utrzymania
w mocy niezasadnego, wydanego z rażącym naruszeniem art. 7 k.p.k. wyroku
Sądu pierwszej instancji;
b) art. 170 § 1 pkt 2, 4-5 k.p.k. przez bezzasadne zaakceptowanie oddalenia
przez Sąd pierwszej instancji złożonych wniosków dowodowych:
- z zeznań świadków S. J. i M. W. dotyczących pozbawienia oskarżonego
sprowadzonych samochodów oczekujących na sprzedaż, a
przechowywanych u S. N. na okoliczności trudnej sytuacji finansowej J. D.;
-z zeznań S. W. dotyczących pozbawienia oskarżonego samochodu „Audi A6”
sprowadzonego dla M. K. na okoliczności trudnej sytuacji finansowej i
zamiaru J. D. wywiązania się z umowy wobec tego pokrzywdzonego;
- z zeznań M. R. dotyczących daty, przyczyn i celu jej wejścia w posiadanie
samochodu „Opel Corsa” na okoliczności zamiaru zwrotu przez J. D. tego
pojazdu J. W. - z akt sprawy Sądu Rejonowego w O. na okoliczności
pozbawienia oskarżonego transportu opon wartości ok. 100 000 zł i jego
trudnej sytuacji finansowej w tamtym czasie;
c) 415 § 5 k.p.k. przez utrzymanie w mocy obowiązku naprawienia szkody na
rzecz W. J. U. w kwocie 600 zł mimo wyeliminowania kwalifikacji oszustwa na
tę kwotę i braku skazania za czyn z art. 286 § 1 k.k. na szkodę tego
pokrzywdzonego.
5
Podnosząc powyższe zarzuty obrońca wniósł o uchylenie wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi odwoławczemu oraz
wstrzymanie wykonania wyroku do czasu rozpoznania kasacji.
W pisemnej odpowiedzi na kasację prokurator Prokuratury Okręgowej wniósł
o oddalenie kasacji jako oczywiście bezzasadnej.
W toku rozprawy kasacyjnej obrońca popierał wniesioną kasację i zawarte w
niej wnioski, a prokurator wnosił o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi w postępowaniu
odwoławczym.
Sąd Najwyższy, zważył co następuje.
Podniesiony w kasacji zarzut obrazy przepisów postępowania, a to art. 433 §
2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. okazał się zasadny.
Obrońca w skardze apelacyjnej zarzucił Sądowi pierwszej instancji istotne
błędy w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego orzeczenia i
mające bezpośredni wpływ na jego treść, a polegające na niesłusznym i
bezpodstawnym przyjęciu, w oparciu o błędną i wybiórczą ocenę zeznań świadków
oraz nienależyte ich rozważenie we wzajemnym powiązaniu, że J. D. dopuścił się
wszystkich przypisanych mu czynów (pkt 1. apelacji) oraz obrazę przepisów
postępowania mających istotny wpływ na treść orzeczenia art. 170 § 1 pkt 3-5 i § 2
k.p.k. poprzez bezpodstawne oddalenie wniosków dowodowych o przesłuchanie
świadków S. J., M. W. na okoliczności pozbawienia oskarżonego samochodów
przechowywanych u S. N., S. W. na okoliczności wejścia przez niego w bezprawne
posiadanie samochodu m-ki „Audi”, M. R. na okoliczności znalezienia się u niej
samochodu „Opel Corsa” oraz niezaliczenie do materiału dowodowego akt sprawy
Sądu Rejonowego /…/ na okoliczności poniesionych strat z powodu utraty
transportu opon (pkt 2. apelacji).
Zarzuty te składający apelację uzasadnił, przedstawiając argumenty, które
jego zdaniem wskazują na obrazę przez sąd orzekający, wymienionych wyżej
przepisów postępowania oraz dokonanie błędnych ustaleń faktycznych (k. 820-821).
W tej sytuacji procesowej obowiązkiem Sądu Okręgowego, wynikającym z
treści art. 433 § 2 k.p.k., było rozważenie wszystkich wniosków i zarzutów
wskazanych w środku odwoławczym, a nadto podanie w uzasadnieniu dlaczego
zarzuty i wnioski apelacji uznał za zasadne albo niezasadne (art. 457 § 3 k.p.k.).
Przy czym oznacza to, że Sąd ten był obowiązany nie tylko do niepomijania
6
żadnego z podniesionych zarzutów, ale także do rzetelnego ustosunkowania się do
każdego z nich, bez względu na to, jaka strona zarzuty te wysuwa, czyli wykazania,
choćby i zbiorczo, ale zawsze poprzez odpowiednie argumentacje, a nie przez
ogólnikowe odwoływanie się do trafności ustaleń, ocen lub poglądów zawartych w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, dlaczego podniesione zarzuty i argumenty
wysunięte na ich poparcie zasługują bądź nie zasługują na uwzględnienie (por.
wyrok SN z dnia 6 czerwca 2006 r., V KK 413/05, OSNKW 2006, z. 7-8, poz.76 ).
Wskazanym obowiązkom Sąd odwoławczy nie sprostał. W pierwszej kolejności
należy wskazać, że drugi z zarzutów apelacji obrońcy dotyczący obrazy przepisów
art.170 § 1 pkt 3-5 i § 2 k.p.k. nie został w ogóle rozpoznany. Takie postąpienie
Sądu drugiej instancji stanowi rażącą obrazę art.433 § 2 k.p.k. mającą istotny
wpływ na treść rozstrzygnięcia co w pełni uzasadnia uchylenie zaskarżonego
wyroku. Nie jest to jednak jedyne uchybienie jakiego dopuścił się Sąd Okręgowy,
bowiem pozostałe zarzuty apelacji zostały rozpoznane pobieżnie, bez wymaganej
wnikliwości i rzetelności. Nie można inaczej określić sytuacji, w której argumenty
podniesione w obu apelacjach świadczące, zdaniem autorów tych środków
odwoławczych, o braku winy oskarżonego, kwitowane są kategorycznymi
stwierdzeniami, że skoro świadkowie, w tym pokrzywdzeni zeznali, iż J. D. wszedł
w posiadanie ich pojazdów, po czym ich nie oddał to „ewidentnie” wyczerpał
znamiona „przestępczego przywłaszczenia”. W odniesieniu do czynu popełnionego
na szkodę G. K. Sąd odwoławczy w ogóle nie rozważał podniesionych w
apelacjach argumentów, natomiast w przypadku czynu popełnionego na szkodę J.
W. ograniczył się do oceny części wyjaśnień oskarżonego, dotyczących
wzajemnych rozliczeń finansowych, oceniając je jako „kompletnie sprzeczne z
regułami doświadczenia życiowego” i niewiarygodne, co „samo w sobie czyni
zeznania pokrzywdzonej wiarygodnymi” (k.841-842). O braku należytej wnikliwości
Sądu odwoławczego przy rozpoznawaniu obu apelacji świadczy dodatkowo
utrzymanie w mocy orzeczenia Sądu pierwszej instancji, w części dotyczącej
zasądzenia na podstawie art. 415 § 5 k.p.k. odszkodowania, w sytuacji skazania
oskarżonego za czyn zakwalifikowany jako przestępstwo określone w art. 276 k.k.
Wadliwość takiego procedowania w postępowaniu odwoławczym jest zatem
oczywista. W tej sytuacji, doszło do rażącej obrazy, wskazanych w pkt 1. kasacji,
przepisów postępowania. Uchybienie to miało istotny wpływ na treść orzeczenia, w
rozumieniu art. 523 § 1 k.p.k., bowiem wadliwość uzasadnienia uniemożliwia
7
dokonanie kontroli prawidłowości rozstrzygnięcia Sądu odwoławczego. Z tych
powodów nie mógł się ostać wyrok Sądu drugiej instancji. Sąd Okręgowy ponownie
rozpoznając apelacje oskarżonego i jego obrońcy powinien tak procedować, aby
dostosować się do wymogów określonych w art. 433 § 2 k.p.k. i w art. 457 § 3 k.p.k.,
pamiętając, że jest obowiązany rozważyć wszystkie istotne zarzuty, przy czym
powinien szczegółowo, poprawnie pod względem logicznym, bez sprzeczności,
niekonsekwencji i dwuznaczności, przedstawić tok rozumowania (zob.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2005 r., IV KK 245/05, R-
OSNKW 2005, poz. 1897).
Z tych wszystkich względów, Sąd Najwyższy orzekł jak na wstępie.