II PZP 7/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:03-04-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II PZP 7/12
UCHWAŁA
Dnia 18 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca)
SSN Jerzy Kuźniar
Protokolant Joanna Porowska
w sprawie z powództwa K. K. i in. , przeciwko Uniwersytetowi /…/
o ustalenie wymiaru urlopu wypoczynkowego,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 18 stycznia 2013 r.,
zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem przez Sąd Okręgowy - Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P.
z dnia 26 października 2012 r.,
„czy zawarte w art. 264 ust. 7 ustawy z dnia 27.07.2005 r. prawo o
szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2012 r., Nr 164, poz. 1365, z późn.
zm.) sformułowanie: „i na tych samych zasadach” odnosi się do
okresu mianowania, czy też do wszystkich warunków pracy i płacy,
do których wskazani w tym przepisie pracownicy nabyli prawo pod
rządami ustawy z dnia 12.09.1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. z
1990 r. Nr 65, poz. 385)?”
podjął uchwałę:
2
Pracownicy, o których mowa w art. 264 ust. 7 ustawy z dnia
27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (jednolity tekst:
Dz.U. z 2012 r., poz. 572 ze zm.), niebędący nauczycielami
akademickimi, nie mają prawa do urlopu wypoczynkowego w
wymiarze przysługującym tym nauczycielom.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
dnia 26 października 2012 r. przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia
następujące zagadnienie prawne: „czy zawarte w art. 264 ust. 7 ustawy z dnia
27.07.2005 r. prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2012 r., Nr 164, poz. 1365
z późn. zm.) sformułowanie: „i na tych samych zasadach” odnosi się do okresu
mianowania, czy też do wszystkich warunków pracy i płacy, do których wskazani w
tym przepisie pracownicy nabyli prawo pod rządami ustawy z dnia 12.09.1990 r. o
szkolnictwie wyższym (Dz.U. z 1990 r. Nr 65, poz. 385)”.
Przedmiotem postępowania w sprawie było skierowane przeciwko
pozwanemu Uniwersytetowi /…/ żądanie ustalenia, że powodowie /…/ mają prawo
do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 36 dni roboczych, które zostało
rozstrzygnięte na korzyść powodów wyrokiem Sądu Rejonowego w P. z dnia 17
lipca 2012 r.
Sąd pierwszej instancji wskazał, że powodowie są pracownikami strony
pozwanej zatrudnionymi na podstawie mianowania w Bibliotece Uniwersyteckiej na
stanowiskach kustosza bibliotecznego. Mianowanie powodów nastąpiło pod
rządami ustawy z dnia 27 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65,
poz. 385 ze zm.; dalej jako „ustawa dawna”). W myśl tej ustawy, stanowisko
kustosza bibliotecznego (pierwotnie kustosza) zaliczone było do grupy
pracowników niebędących nauczycielami akademickimi, do podgrupy pracowników
bibliotecznych oraz dokumentacji i informacji naukowej, do której to podgrupy
odpowiednie zastosowanie miały przepisy dotyczące pracowników dydaktycznych
będących nauczycielami akademickimi, jeżeli ustawa ta lub przepisy szczególne nie
3
stanowiły inaczej (art. 75 ust. 2 i ust. 4 pkt 2 oraz art. 77 ust. 2 ustawy dawnej).
Podstawę prawną mianowania powodów na stanowisko kustosza bibliotecznego
stanowił art. 91 w związku z art. 77 ust. 2 i art. 85 ust. 1 ustawy dawnej, a
mianowanie nastąpiło na czas nieokreślony. Wobec tego, że do pracowników
będących kustoszami bibliotecznymi odpowiednie zastosowanie znajdowały
regulacje dotyczące pracowników dydaktycznych, kustoszom na mocy art. 108
ustawy dawnej przysługiwał urlop wypoczynkowy w wymiarze 6 tygodni, a po
nowelizacji tej ustawy – w wymiarze 36 dni roboczych rocznie.
Ustawa dawna została uchylona przez ustawę z dnia 27 lipca 2005 r. –
Prawo o szkolnictwie wyższym, jednolity tekst: Dz.U. z 2012 r., poz. 572 ze zm.;
dalej jako: „ustawa nowa”). Zasadniczą zmianą wprowadzoną przez ustawę nową w
odniesieniu do sytuacji prawnej powodów było poddanie stosunków pracy grupy
kustoszy bibliotecznych regulacjom Kodeksu pracy. Z art. 264 ust. 1 ustawy nowej
wynika, że do stosunków pracy powstałych przed dniem wejścia w życie tej ustawy
stosuje się przepisy nowe, która to zasada doznaje jednak wyjątków, między innymi
przewidzianego przez art. 264 ust. 7 ustawy, zgodnie z którym osoba zatrudniona
przed dniem jej wejścia w życie na stanowiskach: starszego kustosza i starszego
dokumentalisty dyplomowanego, kustosza i dokumentalisty dyplomowanego,
adiunkta bibliotecznego i adiunkta dokumentacji i informacji naukowej, asystenta
bibliotecznego i asystenta dokumentacji i informacji naukowej, kustosza
bibliotecznego, starszego bibliotekarza i starszego dokumentalisty, na podstawie
mianowania, pozostaje mianowana na tym stanowisku i na tych samych zasadach.
Według ustawy nowej, dyplomowani pracownicy biblioteczni oraz dokumentacji i
informacji naukowej, a także adiunkci i asystenci są nauczycielami akademickimi,
natomiast kustosze biblioteczni, starsi bibliotekarze i starsi dokumentaliści nie mają
takiego statusu. Według Sądu Rejonowego, redakcja art. 247 ust. 7 ustawy nowej
jest nieprzejrzysta i wieloznaczna odnośnie do zawartego w nim sformułowania „i
na tych samych zasadach”. Odwołując się do wykładni historycznej, Sąd pierwszej
instancji uznał, że w procesie stanowienia prawa o szkolnictwie wyższym dążono
do zapewnienia pracownikom bibliotecznym takich samych uprawnień, jakie mieli
oni pod rządami ustawy dawnej, w tym prawa do urlopu wypoczynkowego w
wymiarze przysługującym nauczycielom akademickim.
4
Rozpoznając apelację strony pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego, Sąd
odwoławczy powziął wątpliwość wyrażoną w treści przedstawionego zagadnienia
prawnego, ponieważ w jego ocenie apelujący przeciwstawił wykładni dokonanej
przez Sąd pierwszej instancji bardzo znaczące argumenty, wykazując że prowadzi
ona do wniosków paradoksalnych, podważających racjonalność ustawodawcy. Jeśli
bowiem pracownicy biblioteczni, zarówno zaliczani do nauczycieli akademickich,
jak i niemający takiego statusu, zatrudnieni przed dniem wejścia w życie ustawy
nowej, zachowają uprawnienia do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 36 dni
roboczych rocznie na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy dawnej, to tym
pracownikom, którzy są nauczycielami akademickimi, urlop ten będzie przysługiwać
jednocześnie na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy dawnej w związku z art. 264 ust.
7 ustawy nowej oraz na podstawie art. 133 ust. 1 w związku z art. 264 ust. 1 ustawy
nowej. Ponadto, przy wykładni zaprezentowanej przez Sąd pierwszej instancji,
pracownicy biblioteczni, będący i niebędący nauczycielami akademickimi, zostaliby
uprzywilejowani w porównaniu do nauczycieli akademickich w zakresie prawa do
urlopów dla poratowania zdrowia, a także urlopów udzielanych w związku z
przygotowaniem rozprawy doktorskiej i habilitacyjnej. Według ustawy dawnej, urlop
dla nauczyciela akademickiego przygotowującego rozprawę doktorską i
habilitacyjną mógł być bowiem udzielony na okres sześciu miesięcy, a urlop dla
poratowania zdrowia – na okres roku (art. 109), a aktualnie jedynie - odpowiednio
na okres trzech i sześciu miesięcy (art. 134 ustawy nowej). Prowadziłoby to do
zarzutu braku racjonalności ustawodawcy, bo nie jest możliwe jednoczesne
obowiązywanie tak rozumianego art. 264 ust. 7 ustawy nowej oraz art. 266 ust. 1 i 2
tej samej ustawy. W ramach tych samych przepisów przejściowych nie można
bowiem zakładać, że na podstawie jednego z nich (art. 264 ust. 7 ustawy nowej)
pracownik zachował nieograniczone w czasie prawo do urlopów w wymiarze
poprzednio obowiązującym i jednocześnie na podstawie innego z tych przepisów
jest uprawniony do wykorzystania takiego urlopu tylko, o ile został mu udzielony
przed wejściem w życie nowych przepisów (art. 266 ust. 1 i 2 ustawy nowej).
Zdaniem Sądu Okręgowego, argumenty apelującego są tak znaczące, że budzą
wątpliwości co do trafności wykładni zaprezentowanej przez Sąd pierwszej instancji
5
i uzasadniają wystąpienie do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie
przedstawionego zagadnienia prawnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według utrwalonych w orzecznictwie zasad interpretacji przepisów prawa,
podstawowe znaczenie ma wykładnia językowa, a dopiero wtedy, gdy ta zawodzi,
prowadząc do wyników niedających się pogodzić z racjonalnym działaniem
ustawodawcy i celem, jaki dana norma ma realizować, sięga się do dyrektyw
wykładni systemowej i funkcjonalnej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
4 listopada 1998 r., II CKN 873/97, OSNC 1999 nr 5, poz. 94). Sformułowana w
doktrynie i judykaturze reguła uznaje bowiem następującą kolejność różnych
sposobów wykładni: wykładnia językowa, wykładnia systemowa, wykładnia
funkcjonalna (celowościowa). Odstąpienie od niej i przyznanie w przyjętym
porządku preferencji wykładni celowościowej, obejmującej reguły nakazujące
uwzględniać przy ustalaniu znaczenia norm ich kontekst społeczny, ekonomiczny,
aksjologiczny, w tym wolę twórców ustawy, uzasadniać mogą jedynie ważne racje,
w szczególności radykalne zmiany prawa i wynikająca z nich konieczność jego
dostosowania do nowych warunków społeczno-politycznych. Odrębną kwestią jest,
czy i w jakich okolicznościach konieczne będzie użycie kolejno wszystkich
wymienionych sposobów wykładni. Zgodnie z zasadą interpretatio cessat in claris,
sięganie do dyrektyw celowościowych będzie zbędne, jeśli już po zastosowaniu
dyrektyw językowych lub też językowych i systemowych daje się uzyskać właściwy,
co nie znaczy zgodny z oczekiwaniami osób zainteresowanych, rezultat wykładni,
to jest ustalić znaczenie interpretowanej normy (por. wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 3 kwietnia 2001 r., I CKN 1405/98, LEX nr 52703).
Z wykładni językowej art. 264 ust. 7 ustawy nowej wynika zaś przede
wszystkim, że w tym przepisie jest zamieszczona norma materialna prawa
międzyczasowego, zawierająca własne, konkretne rozwiązanie konfliktu
międzyczasowego norm. Rozpatrywany przepis nie zawiera żadnego odesłania ani
do przepisów ustawy dawnej, ani do przepisów ustawy nowej. Zgodnie z tym
przepisem osoby w nim wymienione zachowują status pracowników mianowanych
6
nabyty na podstawie przepisów ustawy poprzednio obowiązującej. Do tych osób na
podstawie normy kolizyjnej prawa międzyczasowego, która jest zawarta w art. 264
ust. 1 ustawy nowej, mają zastosowanie przepisy tej ustawy regulujące stosunki
pracy nawiązywane na podstawie mianowania. Zwrot „i na tych samych zasadach”
zawarty w art. 264 ust. 7 ustawy nowej, uwzględniając gramatyczną składnię
zdania, odnosi się do mianowania jako podstawy nawiązania stosunku pracy i
uprawnień wynikających z tej podstawy nawiązania stosunku pracy. Uprawnienie
do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 36 dni roboczych, o które chodzi w
sprawie, nie było w ustawie dawnej i nie jest w ustawie nowej uprawnieniem
wynikającym z nawiązania stosunku pracy na podstawie mianowania. To
uprawnienie oraz inne szczególne uprawnienia pracownicze były i są związane z
posiadaniem statusu nauczyciela akademickiego, a nie z mianowaniem jako
podstawą nawiązania stosunku pracy.
W ustawie dawnej pracownicy biblioteczni oraz dokumentacji i informacji
naukowej zostali zaliczeni do grupy pracowników uczelni niebędących
nauczycielami akademickimi (art. 75 ust. 4 pkt 2 tej ustawy). Na podstawie art. 77
ust. 1 ustawy dawnej, do pracowników wymienionych w jej art. 75 ust. 4 pkt 2 i
mających uprawnienia bibliotekarzy dyplomowanych oraz dyplomowanych
pracowników dokumentacji i informacji naukowej, zatrudnionych na stanowiskach:
starszego kustosza i starszego dokumentalisty dyplomowanego, kustosza i
dokumentalisty dyplomowanego, adiunkta bibliotecznego i adiunkta dokumentacji i
informacji naukowej oraz asystenta bibliotecznego i asystenta dokumentacji i
informacji naukowej, miały odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące
pracowników naukowo-dydaktycznych, jeżeli ustawa lub przepisy szczególne nie
stanowiły inaczej. Na podstawie art. 77 ust. 2 tej ustawy do pracowników
wymienionych w jej 75 ust. 4 pkt 2, zatrudnionych na stanowiskach: kustosza
bibliotecznego, starszego bibliotekarza i starszego dokumentalisty, miały
odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące pracowników dydaktycznych, jeżeli
ustawa lub przepisy szczególne nie stanowiły inaczej. Pracownicy naukowo-
dydaktyczni oraz pracownicy dydaktyczni, zgodnie z art. 75 ust. 2 pkt 1 i 2 wyżej
wymienionej ustawy, należeli do grupy nauczycieli akademickich. Na podstawie art.
85 ust. 1 ustawy dawnej stosunek pracy z nauczycielem akademickim był
7
nawiązywany na podstawie mianowania, chyba że ustawa stanowiła inaczej.
Zgodnie z art. 91 tej ustawy mianowanie na stanowiska określone w jej art. 77
następowało na czas nieokreślony.
W ustawie nowej ustawodawca, klasyfikując pracowników szkół wyższych,
zrezygnował z kategorii pracowników szkoły wyższej niebędących nauczycielami
akademickimi, do których jednak stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące
nauczycieli akademickich. Na podstawie art. 108 pkt 4 ustawy nowej dyplomowani
bibliotekarze oraz dyplomowani pracownicy dokumentacji i informacji naukowej są
nauczycielami akademickimi.
Zgodnie z art. 113 ustawy nowej dyplomowani bibliotekarze oraz
dyplomowani pracownicy dokumentacji i informacji naukowej są zatrudniani na
stanowiskach:
1) starszego kustosza dyplomowanego, starszego dokumentalisty
dyplomowanego;
2) kustosza dyplomowanego, dokumentalisty dyplomowanego;
3) adiunkta bibliotecznego, adiunkta dokumentacji i informacji naukowej;
4) asystenta bibliotecznego, asystenta dokumentacji i informacji naukowej.
Pracownicy, którzy są wymienieni w art. 113 i 118 obecnie obowiązującej
ustawy, byli w poprzednio obowiązującej ustawie objęci przez jej art. 77 ust. 1.
Pracownicy będący dyplomowanymi bibliotekarzami oraz dyplomowanymi
pracownikami dokumentacji i informacji naukowej, z którymi stosunek pracy został
nawiązany przed wejściem w życie ustawy nowej, uzyskali status nauczycieli
akademickich bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy na podstawie
przepisów art. 113 i art. 118 tej ustawy, mających zastosowanie zgodnie z normą
kolizyjną prawa międzyczasowego zamieszczoną w jej art. 264 ust. 1, stanowiącym
że do stosunków pracy powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się
jej przepisy.
Przepis art. 264 ust. 7 ustawy nowej, zgodnie z którym osoba zatrudniona
przed dniem wejścia w życie ustawy na stanowiskach: starszego kustosza i
starszego dokumentalisty dyplomowanego, kustosza i dokumentalisty
dyplomowanego, adiunkta bibliotecznego i adiunkta dokumentacji i informacji
8
naukowej, asystenta bibliotecznego i asystenta dokumentacji i informacji naukowej,
kustosza bibliotecznego, starszego bibliotekarza i starszego dokumentalisty na
podstawie mianowania pozostaje mianowana na tym stanowisku i na tych samych
zasadach, może być wykładany, jeżeli chodzi o pracowników będących
dyplomowanymi bibliotekarzami oraz dyplomowanymi pracownikami dokumentacji i
informacji naukowej, tylko w taki sposób, że oznacza wyłącznie zachowanie
mianowania jako podstawy nawiązania stosunku pracy i przysługiwanie
szczególnych uprawnień, które przepisy ustawy nowej wiążą z tą podstawą
zatrudnienia. Obiektywnie, jeżeli chodzi o pracowników będących dyplomowanymi
bibliotekarzami oraz dyplomowanymi pracownikami dokumentacji i informacji
naukowej, przepis art. 264 ust. 7 ustawy nowej nie może być wykładany w taki
sposób, że oznacza także zachowanie przez tych pracowników statusu pracownika
szkoły wyższej niebędącego nauczycielem akademickim, do którego mają
odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące pracowników naukowo-
dydaktycznych (art. 77 ust. 1 ustawy dawnej).
W art. 264 ust. 7 ustawy nowej zostali wymienieni łącznie dyplomowani i
niedyplomowani pracownicy biblioteczni oraz dokumentacji i informacji naukowej,
objęci w poprzednio obowiązującej ustawie o szkolnictwie wyższym dwoma
odrębnymi przepisami art. 77 ust. 1 i art. 77 ust. 2. Przepis art. 264 ust. 7 ustawy
nowej, zgodnie z zasadami prawidłowej wykładni, nie może zatem być odmiennie
wykładany w stosunku do każdej z dwóch grup pracowników objętych w ustawie
dawnej odrębnymi przepisami art. 77 ust. 1 i art. 77 ust. 2. W stosunku do obu grup
wyżej wymienionych pracowników art. 264 ust. 7 ustawy nowej należy więc
wykładać w ten sposób, że dotyczy wyłącznie zachowania mianowania jako
podstawy nawiązania stosunku pracy i przysługiwania szczególnych uprawnień,
które przepisy ustawy wiążą z tą podstawą zatrudnienia. Powyższy przepis nie
obejmuje swą treścią zagadnienia nauczycielskiego lub nienauczycielskiego
statusu pracowników zatrudnionych na stanowiskach w nim wymienionych.
Do tego, żeby mianowani pracownicy biblioteczni oraz pracownicy
dokumentacji i informacji naukowej, zatrudnieni na stanowiskach: kustosza
bibliotecznego, starszego bibliotekarza i starszego dokumentalisty, wymienieni w
art. 77 ust. 2 poprzednio obowiązującej ustawy o szkolnictwie wyższym, mieli status
9
nauczycieli akademickich i korzystali z uprawnień przysługujących nauczycielom
akademickim na podstawie przepisów nowej ustawy – Prawo o szkolnictwie
wyższym, konieczna byłaby odrębna norma materialna prawa międzyczasowego,
zgodnie z którą do tych pracowników stosowałoby się odpowiednio przepisy ustawy
– Prawo o szkolnictwie wyższym dotyczące pracowników dydaktycznych. Taka
norma nie została jednak zamieszczona w przepisach przejściowych ustawy nowej.
Tyko taki rezultat wykładni art. 264 ust. 7 ustawy nowej, zgodnie z którym
przepis ten dotyczy wyłącznie zachowania mianowania jako podstawy nawiązania
stosunku pracy i przysługiwania szczególnych uprawnień, które przepisy ustawy
wiążą z tą podstawą zatrudnienia, wykazuje spójność z pozostałymi przepisami
ustawy, w szczególności regulującymi uprawnienia nauczycieli akademickich. W
przeciwnym wypadku należałoby uznać, że pracownicy wymienieni w art. 264 ust. 7
ustawy nowej, zarówno będący, jak i niebędący nauczycielami akademickimi,
zachowali większe uprawnienia niż mają je obecnie inni nauczyciele akademiccy
(np. w zakresie urlopu dla poratowania zdrowia), zaś uprawnienia nauczycieli
akademickich wymienionych w tym przepisie przejściowym regulowałyby tak
przepisy ustawy dawnej, jak i przepisy ustawy nowej, co jak trafnie podnosi strona
pozwana, jest rezultatem niedającym się zaakceptować z punktu widzenia
racjonalności ustawodawcy.
W takiej sytuacji dociekanie historycznej woli prawodawcy dla odkodowania
normy prawnej zawartej w art. 264 ust. 7 ustawy nowej jest nieprzydatne, bo nie
może doprowadzić do przełamania wyników wykładni językowej i systemowej, tym
bardziej że projekt nowego Prawa o szkolnictwie wyższym podlegał w procesie
legislacyjnym tak wielu zmianom, również w zakresie statusu pracowników
bibliotecznych, do czego dostosowywano przepisy przejściowe, iż w oparciu o
przebieg prac sejmowych nad ustawą nie sposób stwierdzić, że w zamierzeniach
ustawodawcy było zachowanie pracownikom, o których mowa w art. 264 ust. 7
ustawy, wszystkich uprawnień przysługujących im na podstawie poprzedniej ustawy
z uwagi na odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących nauczycieli
akademickich.
Nie ma też żadnych podstaw do uznania, że prawo do urlopu
wypoczynkowego w wymiarze 36 dni przysługujące pracownikom bibliotecznym na
10
podstawie ustawy dawnej zachowali oni również pod rządami ustawy nowej jako
prawo nabyte. Nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego nie ma bowiem
charakteru jednorazowego. Jest to konkretyzacja ogólnego uprawnienia
urlopowego, która następuje wraz ze spełnieniem określonych przesłanek. Nabycie
prawa do urlopu następuje więc odrębnie dla poszczególnych lat kalendarzowych
(por. art. 153 k.p.), wobec czego nie ma przesłanek do stwierdzenia, że prawo do
urlopu wypoczynkowego w określonym wymiarze w danym roku kalendarzowym
stanowi prawo nabyte również w kolejnych latach.
Warto także dodać, że w ustawie z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy
– Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym
oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw
(Dz.U. Nr 84, poz. 455) znajdują się przepisy przejściowe, które dotyczą stosunków
pracy nawiązanych z pracownikami szkół wyższych na podstawie mianowania lub
umowy o pracę przed wejściem w życie tej ustawy (art. 23 tej ustawy). Powołaną
wyżej ustawą zostały znowelizowane przepisy ustawy – Prawo o szkolnictwie
wyższym, między innymi, gdy chodzi o podstawy nawiązywania stosunków pracy.
Mianowanie, zgodnie z nowym brzmieniem art. 118 ust. 1 prawa o szkolnictwie
wyższym, jest podstawą nawiązywania stosunków pracy z osobami posiadającymi
tytuł naukowy profesora.
Przepisy przejściowe zamieszczone w art. 23 wyżej powołanej ustawy
stanowią, że osoba zatrudniona przed dniem wejścia w życie ustawy na podstawie
mianowania albo umowy o pracę na czas nieokreślony pozostaje zatrudniona w tej
samej formie stosunku pracy (ust. 1) i że osoba zatrudniona przed dniem wejścia w
życie ustawy na podstawie mianowania albo umowy o pracę na czas określony
pozostaje zatrudniona na dotychczasowym stanowisku do czasu upływu okresu
zatrudnienia wskazanego w akcie mianowania albo w umowie o pracę (ust. 2).
Ustawa zmieniająca weszła w życie z dniem 1 października 2011 r. Od tego dnia
status stosunku pracy pracowników mianowanych, do których miał zastosowanie
art. 264 ust. 7 prawa o szkolnictwie wyższym, określa art. 23 ust. 1 powołanej wyżej
ustawy zmieniającej. Treść tego przepisu nie pozostawia żadnych wątpliwości, że
pracownicy mianowani na czas przed wejściem w życie ustawy zmieniającej
pozostają zatrudnieni na tej podstawie na czas nieokreślony i korzystają ze
11
szczególnych uprawnień wiązanych przez obowiązujące prawo z tą podstawą
nawiązania stosunku pracy. Z powyższego przepisu nie da się w żaden sposób
wywieść uprawnienia mianowanych pracowników bibliotecznych oraz pracowników
dokumentacji i informacji naukowej, zatrudnionych na stanowiskach: kustosza
bibliotecznego, starszego bibliotekarza i starszego dokumentalisty, do urlopu
wypoczynkowego w wymiarze przysługującym nauczycielom akademickim. Uznać
należy, że tym samym ustawodawca doprecyzował przepisy prawa w tym zakresie,
eliminując możliwe wątpliwości (rozbieżności w wykładni). Takie nowelizacje
przepisów występują w praktyce legislacyjnej (szczegółowe omówienie tej
problematyki, ze wskazaniem orzecznictwa i literatury znajdujemy ostatnio w
opracowaniu A. Bielska-Brodziak, Z. Tobor: Zmiana w przepisach jako argument w
dyskursie interpretacyjnym, PiP 2009 nr 9, s. 18).
Poważne wątpliwości uzasadniające w myśl art. 390 § 1 k.p.c.
przedstawienie Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego przez sąd drugiej
instancji muszą pozostawać w integralnym związku z rozpoznawanym środkiem
odwoławczym. W postanowieniu z dnia 17 kwietnia 2009 r., III CZP 10/09
(niepublikowane) Sąd Najwyższy wskazał, że istnienie związku przyczynowego
między przedstawionym zagadnieniem prawnym a podjęciem decyzji co do istoty
sprawy jest konieczne. Przedmiotem przedstawionego Sądowi Najwyższemu do
rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego może być zatem jedynie kwestia budząca
poważne wątpliwości prawne, na którą odpowiedź jest niezbędna do
rozstrzygnięcia sprawy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 12 sierpnia
2009 r., II PZP 8/09, LEX nr 529760 i tam powołane wcześniejsze orzecznictwo).
W niniejszej sprawie sporne było jedynie zachowanie przez powodów prawa
do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 36 dni, a nie prawa do „wszystkich
warunków pracy i płacy”, jakie nabyli pod rządami ustawy dawnej, wobec czego
formułowanie przez Sąd Najwyższy w obecnym postępowaniu poglądów w innym
zakresie niż objęty przedmiotem sporu wykraczałoby poza jego kompetencje
określone w art. 390 § 1 k.p.c.
Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.
12
UCHWAŁA
Dnia 18 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca)
SSN Jerzy Kuźniar
Protokolant Joanna Porowska
w sprawie z powództwa K. K. i in. , przeciwko Uniwersytetowi /…/
o ustalenie wymiaru urlopu wypoczynkowego,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 18 stycznia 2013 r.,
zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem przez Sąd Okręgowy - Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P.
z dnia 26 października 2012 r.,
„czy zawarte w art. 264 ust. 7 ustawy z dnia 27.07.2005 r. prawo o
szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2012 r., Nr 164, poz. 1365, z późn.
zm.) sformułowanie: „i na tych samych zasadach” odnosi się do
okresu mianowania, czy też do wszystkich warunków pracy i płacy,
do których wskazani w tym przepisie pracownicy nabyli prawo pod
rządami ustawy z dnia 12.09.1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. z
1990 r. Nr 65, poz. 385)?”
podjął uchwałę:
2
Pracownicy, o których mowa w art. 264 ust. 7 ustawy z dnia
27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (jednolity tekst:
Dz.U. z 2012 r., poz. 572 ze zm.), niebędący nauczycielami
akademickimi, nie mają prawa do urlopu wypoczynkowego w
wymiarze przysługującym tym nauczycielom.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
dnia 26 października 2012 r. przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia
następujące zagadnienie prawne: „czy zawarte w art. 264 ust. 7 ustawy z dnia
27.07.2005 r. prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2012 r., Nr 164, poz. 1365
z późn. zm.) sformułowanie: „i na tych samych zasadach” odnosi się do okresu
mianowania, czy też do wszystkich warunków pracy i płacy, do których wskazani w
tym przepisie pracownicy nabyli prawo pod rządami ustawy z dnia 12.09.1990 r. o
szkolnictwie wyższym (Dz.U. z 1990 r. Nr 65, poz. 385)”.
Przedmiotem postępowania w sprawie było skierowane przeciwko
pozwanemu Uniwersytetowi /…/ żądanie ustalenia, że powodowie /…/ mają prawo
do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 36 dni roboczych, które zostało
rozstrzygnięte na korzyść powodów wyrokiem Sądu Rejonowego w P. z dnia 17
lipca 2012 r.
Sąd pierwszej instancji wskazał, że powodowie są pracownikami strony
pozwanej zatrudnionymi na podstawie mianowania w Bibliotece Uniwersyteckiej na
stanowiskach kustosza bibliotecznego. Mianowanie powodów nastąpiło pod
rządami ustawy z dnia 27 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65,
poz. 385 ze zm.; dalej jako „ustawa dawna”). W myśl tej ustawy, stanowisko
kustosza bibliotecznego (pierwotnie kustosza) zaliczone było do grupy
pracowników niebędących nauczycielami akademickimi, do podgrupy pracowników
bibliotecznych oraz dokumentacji i informacji naukowej, do której to podgrupy
odpowiednie zastosowanie miały przepisy dotyczące pracowników dydaktycznych
będących nauczycielami akademickimi, jeżeli ustawa ta lub przepisy szczególne nie
3
stanowiły inaczej (art. 75 ust. 2 i ust. 4 pkt 2 oraz art. 77 ust. 2 ustawy dawnej).
Podstawę prawną mianowania powodów na stanowisko kustosza bibliotecznego
stanowił art. 91 w związku z art. 77 ust. 2 i art. 85 ust. 1 ustawy dawnej, a
mianowanie nastąpiło na czas nieokreślony. Wobec tego, że do pracowników
będących kustoszami bibliotecznymi odpowiednie zastosowanie znajdowały
regulacje dotyczące pracowników dydaktycznych, kustoszom na mocy art. 108
ustawy dawnej przysługiwał urlop wypoczynkowy w wymiarze 6 tygodni, a po
nowelizacji tej ustawy – w wymiarze 36 dni roboczych rocznie.
Ustawa dawna została uchylona przez ustawę z dnia 27 lipca 2005 r. –
Prawo o szkolnictwie wyższym, jednolity tekst: Dz.U. z 2012 r., poz. 572 ze zm.;
dalej jako: „ustawa nowa”). Zasadniczą zmianą wprowadzoną przez ustawę nową w
odniesieniu do sytuacji prawnej powodów było poddanie stosunków pracy grupy
kustoszy bibliotecznych regulacjom Kodeksu pracy. Z art. 264 ust. 1 ustawy nowej
wynika, że do stosunków pracy powstałych przed dniem wejścia w życie tej ustawy
stosuje się przepisy nowe, która to zasada doznaje jednak wyjątków, między innymi
przewidzianego przez art. 264 ust. 7 ustawy, zgodnie z którym osoba zatrudniona
przed dniem jej wejścia w życie na stanowiskach: starszego kustosza i starszego
dokumentalisty dyplomowanego, kustosza i dokumentalisty dyplomowanego,
adiunkta bibliotecznego i adiunkta dokumentacji i informacji naukowej, asystenta
bibliotecznego i asystenta dokumentacji i informacji naukowej, kustosza
bibliotecznego, starszego bibliotekarza i starszego dokumentalisty, na podstawie
mianowania, pozostaje mianowana na tym stanowisku i na tych samych zasadach.
Według ustawy nowej, dyplomowani pracownicy biblioteczni oraz dokumentacji i
informacji naukowej, a także adiunkci i asystenci są nauczycielami akademickimi,
natomiast kustosze biblioteczni, starsi bibliotekarze i starsi dokumentaliści nie mają
takiego statusu. Według Sądu Rejonowego, redakcja art. 247 ust. 7 ustawy nowej
jest nieprzejrzysta i wieloznaczna odnośnie do zawartego w nim sformułowania „i
na tych samych zasadach”. Odwołując się do wykładni historycznej, Sąd pierwszej
instancji uznał, że w procesie stanowienia prawa o szkolnictwie wyższym dążono
do zapewnienia pracownikom bibliotecznym takich samych uprawnień, jakie mieli
oni pod rządami ustawy dawnej, w tym prawa do urlopu wypoczynkowego w
wymiarze przysługującym nauczycielom akademickim.
4
Rozpoznając apelację strony pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego, Sąd
odwoławczy powziął wątpliwość wyrażoną w treści przedstawionego zagadnienia
prawnego, ponieważ w jego ocenie apelujący przeciwstawił wykładni dokonanej
przez Sąd pierwszej instancji bardzo znaczące argumenty, wykazując że prowadzi
ona do wniosków paradoksalnych, podważających racjonalność ustawodawcy. Jeśli
bowiem pracownicy biblioteczni, zarówno zaliczani do nauczycieli akademickich,
jak i niemający takiego statusu, zatrudnieni przed dniem wejścia w życie ustawy
nowej, zachowają uprawnienia do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 36 dni
roboczych rocznie na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy dawnej, to tym
pracownikom, którzy są nauczycielami akademickimi, urlop ten będzie przysługiwać
jednocześnie na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy dawnej w związku z art. 264 ust.
7 ustawy nowej oraz na podstawie art. 133 ust. 1 w związku z art. 264 ust. 1 ustawy
nowej. Ponadto, przy wykładni zaprezentowanej przez Sąd pierwszej instancji,
pracownicy biblioteczni, będący i niebędący nauczycielami akademickimi, zostaliby
uprzywilejowani w porównaniu do nauczycieli akademickich w zakresie prawa do
urlopów dla poratowania zdrowia, a także urlopów udzielanych w związku z
przygotowaniem rozprawy doktorskiej i habilitacyjnej. Według ustawy dawnej, urlop
dla nauczyciela akademickiego przygotowującego rozprawę doktorską i
habilitacyjną mógł być bowiem udzielony na okres sześciu miesięcy, a urlop dla
poratowania zdrowia – na okres roku (art. 109), a aktualnie jedynie - odpowiednio
na okres trzech i sześciu miesięcy (art. 134 ustawy nowej). Prowadziłoby to do
zarzutu braku racjonalności ustawodawcy, bo nie jest możliwe jednoczesne
obowiązywanie tak rozumianego art. 264 ust. 7 ustawy nowej oraz art. 266 ust. 1 i 2
tej samej ustawy. W ramach tych samych przepisów przejściowych nie można
bowiem zakładać, że na podstawie jednego z nich (art. 264 ust. 7 ustawy nowej)
pracownik zachował nieograniczone w czasie prawo do urlopów w wymiarze
poprzednio obowiązującym i jednocześnie na podstawie innego z tych przepisów
jest uprawniony do wykorzystania takiego urlopu tylko, o ile został mu udzielony
przed wejściem w życie nowych przepisów (art. 266 ust. 1 i 2 ustawy nowej).
Zdaniem Sądu Okręgowego, argumenty apelującego są tak znaczące, że budzą
wątpliwości co do trafności wykładni zaprezentowanej przez Sąd pierwszej instancji
5
i uzasadniają wystąpienie do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie
przedstawionego zagadnienia prawnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według utrwalonych w orzecznictwie zasad interpretacji przepisów prawa,
podstawowe znaczenie ma wykładnia językowa, a dopiero wtedy, gdy ta zawodzi,
prowadząc do wyników niedających się pogodzić z racjonalnym działaniem
ustawodawcy i celem, jaki dana norma ma realizować, sięga się do dyrektyw
wykładni systemowej i funkcjonalnej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
4 listopada 1998 r., II CKN 873/97, OSNC 1999 nr 5, poz. 94). Sformułowana w
doktrynie i judykaturze reguła uznaje bowiem następującą kolejność różnych
sposobów wykładni: wykładnia językowa, wykładnia systemowa, wykładnia
funkcjonalna (celowościowa). Odstąpienie od niej i przyznanie w przyjętym
porządku preferencji wykładni celowościowej, obejmującej reguły nakazujące
uwzględniać przy ustalaniu znaczenia norm ich kontekst społeczny, ekonomiczny,
aksjologiczny, w tym wolę twórców ustawy, uzasadniać mogą jedynie ważne racje,
w szczególności radykalne zmiany prawa i wynikająca z nich konieczność jego
dostosowania do nowych warunków społeczno-politycznych. Odrębną kwestią jest,
czy i w jakich okolicznościach konieczne będzie użycie kolejno wszystkich
wymienionych sposobów wykładni. Zgodnie z zasadą interpretatio cessat in claris,
sięganie do dyrektyw celowościowych będzie zbędne, jeśli już po zastosowaniu
dyrektyw językowych lub też językowych i systemowych daje się uzyskać właściwy,
co nie znaczy zgodny z oczekiwaniami osób zainteresowanych, rezultat wykładni,
to jest ustalić znaczenie interpretowanej normy (por. wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 3 kwietnia 2001 r., I CKN 1405/98, LEX nr 52703).
Z wykładni językowej art. 264 ust. 7 ustawy nowej wynika zaś przede
wszystkim, że w tym przepisie jest zamieszczona norma materialna prawa
międzyczasowego, zawierająca własne, konkretne rozwiązanie konfliktu
międzyczasowego norm. Rozpatrywany przepis nie zawiera żadnego odesłania ani
do przepisów ustawy dawnej, ani do przepisów ustawy nowej. Zgodnie z tym
przepisem osoby w nim wymienione zachowują status pracowników mianowanych
6
nabyty na podstawie przepisów ustawy poprzednio obowiązującej. Do tych osób na
podstawie normy kolizyjnej prawa międzyczasowego, która jest zawarta w art. 264
ust. 1 ustawy nowej, mają zastosowanie przepisy tej ustawy regulujące stosunki
pracy nawiązywane na podstawie mianowania. Zwrot „i na tych samych zasadach”
zawarty w art. 264 ust. 7 ustawy nowej, uwzględniając gramatyczną składnię
zdania, odnosi się do mianowania jako podstawy nawiązania stosunku pracy i
uprawnień wynikających z tej podstawy nawiązania stosunku pracy. Uprawnienie
do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 36 dni roboczych, o które chodzi w
sprawie, nie było w ustawie dawnej i nie jest w ustawie nowej uprawnieniem
wynikającym z nawiązania stosunku pracy na podstawie mianowania. To
uprawnienie oraz inne szczególne uprawnienia pracownicze były i są związane z
posiadaniem statusu nauczyciela akademickiego, a nie z mianowaniem jako
podstawą nawiązania stosunku pracy.
W ustawie dawnej pracownicy biblioteczni oraz dokumentacji i informacji
naukowej zostali zaliczeni do grupy pracowników uczelni niebędących
nauczycielami akademickimi (art. 75 ust. 4 pkt 2 tej ustawy). Na podstawie art. 77
ust. 1 ustawy dawnej, do pracowników wymienionych w jej art. 75 ust. 4 pkt 2 i
mających uprawnienia bibliotekarzy dyplomowanych oraz dyplomowanych
pracowników dokumentacji i informacji naukowej, zatrudnionych na stanowiskach:
starszego kustosza i starszego dokumentalisty dyplomowanego, kustosza i
dokumentalisty dyplomowanego, adiunkta bibliotecznego i adiunkta dokumentacji i
informacji naukowej oraz asystenta bibliotecznego i asystenta dokumentacji i
informacji naukowej, miały odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące
pracowników naukowo-dydaktycznych, jeżeli ustawa lub przepisy szczególne nie
stanowiły inaczej. Na podstawie art. 77 ust. 2 tej ustawy do pracowników
wymienionych w jej 75 ust. 4 pkt 2, zatrudnionych na stanowiskach: kustosza
bibliotecznego, starszego bibliotekarza i starszego dokumentalisty, miały
odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące pracowników dydaktycznych, jeżeli
ustawa lub przepisy szczególne nie stanowiły inaczej. Pracownicy naukowo-
dydaktyczni oraz pracownicy dydaktyczni, zgodnie z art. 75 ust. 2 pkt 1 i 2 wyżej
wymienionej ustawy, należeli do grupy nauczycieli akademickich. Na podstawie art.
85 ust. 1 ustawy dawnej stosunek pracy z nauczycielem akademickim był
7
nawiązywany na podstawie mianowania, chyba że ustawa stanowiła inaczej.
Zgodnie z art. 91 tej ustawy mianowanie na stanowiska określone w jej art. 77
następowało na czas nieokreślony.
W ustawie nowej ustawodawca, klasyfikując pracowników szkół wyższych,
zrezygnował z kategorii pracowników szkoły wyższej niebędących nauczycielami
akademickimi, do których jednak stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące
nauczycieli akademickich. Na podstawie art. 108 pkt 4 ustawy nowej dyplomowani
bibliotekarze oraz dyplomowani pracownicy dokumentacji i informacji naukowej są
nauczycielami akademickimi.
Zgodnie z art. 113 ustawy nowej dyplomowani bibliotekarze oraz
dyplomowani pracownicy dokumentacji i informacji naukowej są zatrudniani na
stanowiskach:
1) starszego kustosza dyplomowanego, starszego dokumentalisty
dyplomowanego;
2) kustosza dyplomowanego, dokumentalisty dyplomowanego;
3) adiunkta bibliotecznego, adiunkta dokumentacji i informacji naukowej;
4) asystenta bibliotecznego, asystenta dokumentacji i informacji naukowej.
Pracownicy, którzy są wymienieni w art. 113 i 118 obecnie obowiązującej
ustawy, byli w poprzednio obowiązującej ustawie objęci przez jej art. 77 ust. 1.
Pracownicy będący dyplomowanymi bibliotekarzami oraz dyplomowanymi
pracownikami dokumentacji i informacji naukowej, z którymi stosunek pracy został
nawiązany przed wejściem w życie ustawy nowej, uzyskali status nauczycieli
akademickich bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy na podstawie
przepisów art. 113 i art. 118 tej ustawy, mających zastosowanie zgodnie z normą
kolizyjną prawa międzyczasowego zamieszczoną w jej art. 264 ust. 1, stanowiącym
że do stosunków pracy powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się
jej przepisy.
Przepis art. 264 ust. 7 ustawy nowej, zgodnie z którym osoba zatrudniona
przed dniem wejścia w życie ustawy na stanowiskach: starszego kustosza i
starszego dokumentalisty dyplomowanego, kustosza i dokumentalisty
dyplomowanego, adiunkta bibliotecznego i adiunkta dokumentacji i informacji
8
naukowej, asystenta bibliotecznego i asystenta dokumentacji i informacji naukowej,
kustosza bibliotecznego, starszego bibliotekarza i starszego dokumentalisty na
podstawie mianowania pozostaje mianowana na tym stanowisku i na tych samych
zasadach, może być wykładany, jeżeli chodzi o pracowników będących
dyplomowanymi bibliotekarzami oraz dyplomowanymi pracownikami dokumentacji i
informacji naukowej, tylko w taki sposób, że oznacza wyłącznie zachowanie
mianowania jako podstawy nawiązania stosunku pracy i przysługiwanie
szczególnych uprawnień, które przepisy ustawy nowej wiążą z tą podstawą
zatrudnienia. Obiektywnie, jeżeli chodzi o pracowników będących dyplomowanymi
bibliotekarzami oraz dyplomowanymi pracownikami dokumentacji i informacji
naukowej, przepis art. 264 ust. 7 ustawy nowej nie może być wykładany w taki
sposób, że oznacza także zachowanie przez tych pracowników statusu pracownika
szkoły wyższej niebędącego nauczycielem akademickim, do którego mają
odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące pracowników naukowo-
dydaktycznych (art. 77 ust. 1 ustawy dawnej).
W art. 264 ust. 7 ustawy nowej zostali wymienieni łącznie dyplomowani i
niedyplomowani pracownicy biblioteczni oraz dokumentacji i informacji naukowej,
objęci w poprzednio obowiązującej ustawie o szkolnictwie wyższym dwoma
odrębnymi przepisami art. 77 ust. 1 i art. 77 ust. 2. Przepis art. 264 ust. 7 ustawy
nowej, zgodnie z zasadami prawidłowej wykładni, nie może zatem być odmiennie
wykładany w stosunku do każdej z dwóch grup pracowników objętych w ustawie
dawnej odrębnymi przepisami art. 77 ust. 1 i art. 77 ust. 2. W stosunku do obu grup
wyżej wymienionych pracowników art. 264 ust. 7 ustawy nowej należy więc
wykładać w ten sposób, że dotyczy wyłącznie zachowania mianowania jako
podstawy nawiązania stosunku pracy i przysługiwania szczególnych uprawnień,
które przepisy ustawy wiążą z tą podstawą zatrudnienia. Powyższy przepis nie
obejmuje swą treścią zagadnienia nauczycielskiego lub nienauczycielskiego
statusu pracowników zatrudnionych na stanowiskach w nim wymienionych.
Do tego, żeby mianowani pracownicy biblioteczni oraz pracownicy
dokumentacji i informacji naukowej, zatrudnieni na stanowiskach: kustosza
bibliotecznego, starszego bibliotekarza i starszego dokumentalisty, wymienieni w
art. 77 ust. 2 poprzednio obowiązującej ustawy o szkolnictwie wyższym, mieli status
9
nauczycieli akademickich i korzystali z uprawnień przysługujących nauczycielom
akademickim na podstawie przepisów nowej ustawy – Prawo o szkolnictwie
wyższym, konieczna byłaby odrębna norma materialna prawa międzyczasowego,
zgodnie z którą do tych pracowników stosowałoby się odpowiednio przepisy ustawy
– Prawo o szkolnictwie wyższym dotyczące pracowników dydaktycznych. Taka
norma nie została jednak zamieszczona w przepisach przejściowych ustawy nowej.
Tyko taki rezultat wykładni art. 264 ust. 7 ustawy nowej, zgodnie z którym
przepis ten dotyczy wyłącznie zachowania mianowania jako podstawy nawiązania
stosunku pracy i przysługiwania szczególnych uprawnień, które przepisy ustawy
wiążą z tą podstawą zatrudnienia, wykazuje spójność z pozostałymi przepisami
ustawy, w szczególności regulującymi uprawnienia nauczycieli akademickich. W
przeciwnym wypadku należałoby uznać, że pracownicy wymienieni w art. 264 ust. 7
ustawy nowej, zarówno będący, jak i niebędący nauczycielami akademickimi,
zachowali większe uprawnienia niż mają je obecnie inni nauczyciele akademiccy
(np. w zakresie urlopu dla poratowania zdrowia), zaś uprawnienia nauczycieli
akademickich wymienionych w tym przepisie przejściowym regulowałyby tak
przepisy ustawy dawnej, jak i przepisy ustawy nowej, co jak trafnie podnosi strona
pozwana, jest rezultatem niedającym się zaakceptować z punktu widzenia
racjonalności ustawodawcy.
W takiej sytuacji dociekanie historycznej woli prawodawcy dla odkodowania
normy prawnej zawartej w art. 264 ust. 7 ustawy nowej jest nieprzydatne, bo nie
może doprowadzić do przełamania wyników wykładni językowej i systemowej, tym
bardziej że projekt nowego Prawa o szkolnictwie wyższym podlegał w procesie
legislacyjnym tak wielu zmianom, również w zakresie statusu pracowników
bibliotecznych, do czego dostosowywano przepisy przejściowe, iż w oparciu o
przebieg prac sejmowych nad ustawą nie sposób stwierdzić, że w zamierzeniach
ustawodawcy było zachowanie pracownikom, o których mowa w art. 264 ust. 7
ustawy, wszystkich uprawnień przysługujących im na podstawie poprzedniej ustawy
z uwagi na odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących nauczycieli
akademickich.
Nie ma też żadnych podstaw do uznania, że prawo do urlopu
wypoczynkowego w wymiarze 36 dni przysługujące pracownikom bibliotecznym na
10
podstawie ustawy dawnej zachowali oni również pod rządami ustawy nowej jako
prawo nabyte. Nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego nie ma bowiem
charakteru jednorazowego. Jest to konkretyzacja ogólnego uprawnienia
urlopowego, która następuje wraz ze spełnieniem określonych przesłanek. Nabycie
prawa do urlopu następuje więc odrębnie dla poszczególnych lat kalendarzowych
(por. art. 153 k.p.), wobec czego nie ma przesłanek do stwierdzenia, że prawo do
urlopu wypoczynkowego w określonym wymiarze w danym roku kalendarzowym
stanowi prawo nabyte również w kolejnych latach.
Warto także dodać, że w ustawie z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy
– Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym
oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw
(Dz.U. Nr 84, poz. 455) znajdują się przepisy przejściowe, które dotyczą stosunków
pracy nawiązanych z pracownikami szkół wyższych na podstawie mianowania lub
umowy o pracę przed wejściem w życie tej ustawy (art. 23 tej ustawy). Powołaną
wyżej ustawą zostały znowelizowane przepisy ustawy – Prawo o szkolnictwie
wyższym, między innymi, gdy chodzi o podstawy nawiązywania stosunków pracy.
Mianowanie, zgodnie z nowym brzmieniem art. 118 ust. 1 prawa o szkolnictwie
wyższym, jest podstawą nawiązywania stosunków pracy z osobami posiadającymi
tytuł naukowy profesora.
Przepisy przejściowe zamieszczone w art. 23 wyżej powołanej ustawy
stanowią, że osoba zatrudniona przed dniem wejścia w życie ustawy na podstawie
mianowania albo umowy o pracę na czas nieokreślony pozostaje zatrudniona w tej
samej formie stosunku pracy (ust. 1) i że osoba zatrudniona przed dniem wejścia w
życie ustawy na podstawie mianowania albo umowy o pracę na czas określony
pozostaje zatrudniona na dotychczasowym stanowisku do czasu upływu okresu
zatrudnienia wskazanego w akcie mianowania albo w umowie o pracę (ust. 2).
Ustawa zmieniająca weszła w życie z dniem 1 października 2011 r. Od tego dnia
status stosunku pracy pracowników mianowanych, do których miał zastosowanie
art. 264 ust. 7 prawa o szkolnictwie wyższym, określa art. 23 ust. 1 powołanej wyżej
ustawy zmieniającej. Treść tego przepisu nie pozostawia żadnych wątpliwości, że
pracownicy mianowani na czas przed wejściem w życie ustawy zmieniającej
pozostają zatrudnieni na tej podstawie na czas nieokreślony i korzystają ze
11
szczególnych uprawnień wiązanych przez obowiązujące prawo z tą podstawą
nawiązania stosunku pracy. Z powyższego przepisu nie da się w żaden sposób
wywieść uprawnienia mianowanych pracowników bibliotecznych oraz pracowników
dokumentacji i informacji naukowej, zatrudnionych na stanowiskach: kustosza
bibliotecznego, starszego bibliotekarza i starszego dokumentalisty, do urlopu
wypoczynkowego w wymiarze przysługującym nauczycielom akademickim. Uznać
należy, że tym samym ustawodawca doprecyzował przepisy prawa w tym zakresie,
eliminując możliwe wątpliwości (rozbieżności w wykładni). Takie nowelizacje
przepisów występują w praktyce legislacyjnej (szczegółowe omówienie tej
problematyki, ze wskazaniem orzecznictwa i literatury znajdujemy ostatnio w
opracowaniu A. Bielska-Brodziak, Z. Tobor: Zmiana w przepisach jako argument w
dyskursie interpretacyjnym, PiP 2009 nr 9, s. 18).
Poważne wątpliwości uzasadniające w myśl art. 390 § 1 k.p.c.
przedstawienie Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego przez sąd drugiej
instancji muszą pozostawać w integralnym związku z rozpoznawanym środkiem
odwoławczym. W postanowieniu z dnia 17 kwietnia 2009 r., III CZP 10/09
(niepublikowane) Sąd Najwyższy wskazał, że istnienie związku przyczynowego
między przedstawionym zagadnieniem prawnym a podjęciem decyzji co do istoty
sprawy jest konieczne. Przedmiotem przedstawionego Sądowi Najwyższemu do
rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego może być zatem jedynie kwestia budząca
poważne wątpliwości prawne, na którą odpowiedź jest niezbędna do
rozstrzygnięcia sprawy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 12 sierpnia
2009 r., II PZP 8/09, LEX nr 529760 i tam powołane wcześniejsze orzecznictwo).
W niniejszej sprawie sporne było jedynie zachowanie przez powodów prawa
do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 36 dni, a nie prawa do „wszystkich
warunków pracy i płacy”, jakie nabyli pod rządami ustawy dawnej, wobec czego
formułowanie przez Sąd Najwyższy w obecnym postępowaniu poglądów w innym
zakresie niż objęty przedmiotem sporu wykraczałoby poza jego kompetencje
określone w art. 390 § 1 k.p.c.
Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.
12