Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 200/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Roman Kuczyński (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z powództwa P. W.
przeciwko Parkowi Etnograficznemu w C.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 19 lutego 2013 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 17 stycznia 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego
Sądowi Okręgowemu w K.
2
UZASADNIENIE
Powód domagał się między innymi zasądzenia 14 880 zł tytułem
odszkodowania za bezprawne rozwiązanie stosunku pracy. Wyrokiem z 15
września 2011 r. Sąd Rejonowy w C. oddalił powództwo.
Sąd ustalił, że P. W. uchwałą zarządu województwa […] z 28 marca
2007 r. został powołany na stanowisko dyrektora pozwanego z dniem 1
kwietnia 2007 r. na czas określony do 31 marca 2009 r., a następnie
uchwałą z dnia 26 marcu 2009 r. z dniem 1 kwietnia 2007 r. na czas
określony do 31 marca 2012 r.
Uchwałą z 24 listopada 2009 r. zarząd województwa wszczął
procedury związaną z odwołaniem powoda ze stanowiska dyrektora.
Pismem z 2 grudnia 2009 r. wicemarszałek województwa zwrócił się do
ministra kultury i dziedzictwa narodowego o wyrażenie opinii w sprawie
odwołania powoda. Jako przyczynę odwołania wskazano odstąpienie przez
powoda od realizacji uzgodnionego z organizatorem programu działania
instytucji. W szczególności wskazano, że powód dokonał zmian w
uzgodnionej wcześniej z zarządem województwa koncepcji dotyczącej
budowy obiektu wielofunkcyjnego (ekspozycyjno-szkoleniowego) na terenie
PE w C. Zmiana dotyczyła konstrukcji dachu z dwuspadowego na
jednospadowy. Fakt ten przyczynił się między innymi do nieuzyskania
pozwolenia na budowę i wstrzymania prac. Ponadto wskazano, że powód
nie uregulował zobowiązań finansowych instytucji wobec wykonawców.
Pismem z 21 grudnia 2009 r. minister nie zgłosił zastrzeżeń do zamiaru
odwołania powoda.
Uchwałą zarządu województwa nr 3395/334/111/2009 z 22 grudnia
2009 r. odwołano powoda ze stanowiska dyrektora Parku Etnograficznego w
C. oraz rozwiązano stosunek pracy z zachowaniem jednomiesięcznego
okresu wypowiedzenia ze skutkiem na 31 stycznia 2010 r. W okresie
wypowiedzenia zwolniono powoda z obowiązku świadczenia pracy. Jako
podstawę uchwały wskazano art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r.
o samorządzie województwa w związku z art. 15 ust. 1, 3 i 5 pkt 4 ustawy z
3
dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności
kulturalnej.
W ocenie Sądu Rejonowego samo wskazanie w uchwale podstawy
prawnej odwołania jest wystarczające. Ani kodeks pracy, ani powyższa
ustawa nie nakłada na organ odwołujący wymogu wskazania szczegółowej
przyczyny odwołania stanowiącej uzasadnienie odwołania.
Wyrok apelacją zaskarżył powód, zarzucając przede wszystkim
naruszenie art. 15 ust. 5 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o
organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej poprzez uznanie, że
rozwiązanie stosunku pracy z powodem nie wymaga uzasadnienia i było
zgodne z prawem.
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z 17 stycznia 2012 r. zmienił
zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchylił punkt 2 oraz oddalił apelację w
pozostałej części.
W uzasadnieniu podniesiono przede wszystkim, że wymogami
formalnymi odwołania dyrektora instytucji kultury są odwołanie dokonane w
formie pisemnej przez uprawniony organ, po zasięgnięciu opinii ministra
kultury i dziedzictwa narodowego, w jednym z pięciu wymienionych w
ustawie przypadków. Odwołanie powoda ze stanowiska dyrektora PE i
rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło uchwałą zarządu województwa.
Uchwała ta została podpisana przez osoby uprawnione oraz w swojej treści
wskazuje przyczynę odwołania, tj. art. 15 ust. 5 pkt 4 ustawy z dnia 25
października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej
- odstąpienie od realizacji uzgodnionego z organizatorem programu
działania instytucji kultury. Podkreślono także, że utrata stanowiska w
przypadku powołania może nastąpić w każdej chwili bez ograniczeń
przewidzianych w prawie pracy. W związku z tym, zasadność pozbawienia
pracownika stanowiska nie podlega kontroli sadu i nie jest konieczne
uzasadnienie odwołania.
Powód złożył skargę kasacyjną od powyższego wyroku, skarżąc go w
punkcie 2 i 3. Zarzucono naruszenie prawa materialnego przez błędną jego
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie - tj. art. 15 ust. 5 ustawy z dnia 25
4
października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej
w związku z art. 70 § 1 k.p. oraz art. 69 k.p. w związku z art. 45 § 1 k.p.
poprzez uznanie, że odwołanie dyrektora instytucji kultury zatrudnionego na
podstawie powołania na czas określony nie wymaga uzasadnienia i
wykazania przez pracodawcę przyczyn odwołania wskazanych w tym
przepisie.
Wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku w punkcie 2 i 3
orzeczenia poprzez zmianę wyroku Sądu Rejonowego w C. i uwzględnienie
powództwa w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda 14
880 zł, ewentualnie uchylenie wyroku z zaskarżonej części i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania a także
zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się mieć uzasadnione podstawy.
Zasadniczy problem występujący w sprawie polega na rozstrzygnięciu, czy
odwołanie dyrektora instytucji kultury, które jest równoznaczne z wypowiedzeniem,
wymaga uzasadnienia.
W zaskarżonym wyroku Sąd Okręgowy przyjął, że zasadność odwołania
powoda nie podlega kontroli sądu. Wynika to, zdaniem Sądu, z tego, że utrata
stanowiska w przypadku powołania może nastąpić w każdym czasie bez
ograniczeń przewidzianych w prawie pracy. Jest to stanowisko błędne.
Odwołanie dyrektora instytucji kultury jest uregulowane w art. 15 ustawy z
dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności
kulturalnej, (Dz. U. Nr 114, poz. 493, ze zm.). Zgodnie z przepisem art. 15 ust. 7 tej
ustawy w sprawach dotyczących powoływania i odwoływania dyrektora instytucji
kultury w zakresie nieuregulowanym w ustawie mają zastosowanie przepisy art. 68-
72 Kodeksu pracy. W uchwale odwołującej powoda jako przyczynę odwołania
wskazano odstąpienie od realizacji uzgodnionego z organizatorem programu
działania instytucji kultury (art. 15 ust. 5 pkt 4 – obecnie art. 15 ust. 6 pkt 4 ustawy).
5
Ponieważ art. 15 ustawy zawiera enumeratywne wyliczenie przyczyn
odwołania dyrektora instytucji kultury jest przepisem o charakterze szczególnym, co
wyklucza możliwość stosowania przepisów i zasad kodeksu pracy (art. 70 k.p.). We
wcześniejszych orzeczeniach Sąd Najwyższy stwierdzał wprost o szczególnym
charakterze przepisu art. 15 ustawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca
1997 r., I PKN 65/97, OSNP 1998, nr 1, poz. 6, por. też wyrok z dnia 20 sierpnia
2009 r., II PK 43/09, LEX nr 602701). Należy także zwrócić uwagę, że art. 70 § 12
k.p. stanowi, że stosunek pracy z pracownikiem odwołanym ze stanowiska
rozwiązuje się na zasadach określonych w przepisach niniejszego oddziału, chyba
że przepisy szczególne stanowią inaczej. Przepis ten potwierdza jedynie ogólną
zasadę pierwszeństwa stosowania przepisu szczególnego przed ogólnym. Nie
można wobec powyższego przyjąć, że do zgodnego z prawem odwołania dyrektora
instytucji kultury wystarczające jest wskazanie przyczyny, tu w postaci odstąpienia
od realizacji umowy z organizatorem. Na gruncie przepisów kodeksu pracy możliwe
jest odwołanie (równoznaczne z wypowiedzeniem) bez podawania przyczyny
odwołania. Natomiast wskazanie w ustawie szczególnej przyczyn uzasadniających
odwołanie niewątpliwie ma na celu zapewnienie wzmożonej trwałości terminowego
stosunku pracy z powołania. W tej sytuacji przyjęcie o braku możliwości
weryfikowania wskazanej przyczyny odwołania przez sąd sprawiłoby, że cel ten
zostałby w istocie zniweczony. Możliwe byłoby bowiem w każdym przypadku
wskazanie przyczyny niekonkretnej lub nawet czysto fikcyjnej. Zaś w razie sporu
sądowego odwołany pracownik byłby pozbawiony jakichkolwiek środków obrony i
co za tym idzie możliwości uzyskania dochodzonego roszczenia.
W związku z powyższym należy stwierdzić, że odwołanie dyrektora instytucji
kultury z powodu odstąpienia od realizacji umowy z organizatorem (art. 15 ust. 6
pkt 4 ustawy) podlega kontroli sądu. Oznacza to, że sąd jest obowiązany zbadać,
czy podana przyczyna jest rzeczywista i prawdziwa. W razie ustalenia, że
przyczyna wskazana jest fikcyjna odwołanie jest wadliwe, a odwołanemu
pracownikowi przysługuje roszczenie o odszkodowanie.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.