Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 304/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Małgorzata Gersdorf
SSN Beata Gudowska
w sprawie z wniosku C.M.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 14 maja 2013 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 26 stycznia 2012 r., sygn. akt […]
1. uchyla zaskarżony wyrok i zmienia poprzedzający go wyrok
Sądu Okręgowego - Sądu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20
września 2011 r., sygn. […] w ten sposób, że przyznaje
wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 23 października
2009 r.,
2. zasądza od strony pozwanej na rzecz wnioskodawcy kwotę
300 zł (słownie: trzysta) tytułem zwrotu kosztów postępowania
za wszystkie instancje.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 26 stycznia 2012 r., […], Sąd Apelacyjny zmienił, na skutek
apelacji wnioskodawcy C.M., wyrok Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 20 września 2011 r. w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy
prawo do emerytury od dnia 1 lipca 2010 r. (pkt I), oddalając jego apelację w
dalszym zakresie (pkt II), w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych Oddziałowi w W.
Sąd Apelacyjny wskazał w uzasadnieniu, że nie ma podstaw prawnych do
przyznania prawa do emerytury wstecz, tj. od dnia 23 października 2009 r. (tak jak
dochodził tego wnioskodawca) w oparciu o wniosek z dnia 18 sierpnia 2009 r.,
przyjmując, że wniosek o przyznanie emerytury z tytułu pracy w szczególnych
warunkach został złożony w dniu 15 lipca 2010 r. W ocenie tego Sądu,
rozpatrywana sprawa dotyczyła odwołania wnioskodawcy od decyzji organu
rentowego z dnia 2 września 2010 r., a nie od wcześniejszej decyzji z dnia 18
września 2009 r., co do której toczyło się odrębne postępowanie sądowe,
zakończone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w W. z dnia 26 stycznia
2010 r., […], oddalającym odwołanie wnioskodawcy (pkt I). Tym samym jego
apelacja zasługiwała na uwzględnienie tylko częściowo, co do daty nabycia prawa
do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, ponieważ przedłożenie
oryginałów świadectw pracy nie mogło – zdaniem Sądu - stanowić kryterium, od
którego uzależniona jest data początkowa przyznania świadczenia.
W stanie faktycznym sprawy wnioskodawca C.M. (urodzony dnia 14 lipca
1949 r.) w dniu 18 sierpnia 2009 r. złożył (po raz pierwszy) wniosek o przyznanie
prawa do emerytury w niższym wieku. Decyzją z dnia 18 września 2009 r. organ
rentowy, na podstawie art. 184 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz.
1227 ze zm.) w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983
r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), odmówił
wnioskodawcy prawa do dochodzonego świadczenia z uwagi na nieudowodnienie,
na dzień 1 stycznia 1999 r., okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Na
3
skutek odwołania wnioskodawcy od tej decyzji Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z
dnia 26 stycznia 2010 r., […], oddalił odwołanie (pkt I), przyznał wnioskodawcy
prawo do dochodzonej emerytury od dnia 23 października 2009 r. (pkt II) i zasądził
na jego rzecz koszty postępowania (pkt III). Wyrok ten został w punktach II. i III.
uchylony postanowieniem Sądu Apelacyjnego z dnia 13 lipca 2010 r., […], a
postępowanie w sprawie w tym zakresie zostało umorzone.
W dniu 15 lipca 2010 r. wnioskodawca złożył kolejny wniosek o przyznanie
prawa do emerytury. Decyzją z dnia 2 września 2010 r., organ rentowy, ponownie
odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury z uwagi na niespełnienie na dzień 1
września 1999 r. warunku przepracowania 15 lat pracy w szczególnych warunkach.
Na skutek kolejnego odwołania wnioskodawcy od powyższej decyzji, Sąd
Okręgowy wyrokiem z dnia 8 grudnia 2010 r., zmienił zaskarżoną decyzję i
przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury, począwszy od dnia 23 października
2009 r. Na skutek apelacji organu rentowego, Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 5
kwietnia 2011 r., […], uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego
rozpoznania, zalecając Sądowi pierwszej instancji przeprowadzenie dodatkowego
postępowania dowodowego w celu wyjaśnienia wątpliwości związanych z pracą
wykonywaną przez wnioskodawcę.
Wyrokiem z dnia 20 września 2011 r., […], Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w W. zmienił decyzję organu rentowego z dnia 2
września 2010 r. i przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 3 listopada
2010 r. (pkt I).
W ustalonym przez Sąd stanie faktycznym sprawy, wnioskodawca osiągnął
wiek 60 lat (w dniu 14 lipca 2009 r.), wykazał łączny staż pracy 33 lata 3 miesiące i
8 dni, a w dniu 23 października 2009 r. rozwiązał stosunek pracy z ostatnim
pracodawcą - Przedsiębiorstwem Produkcyjno-Eksportowym „A.” Sp. z o.o. we W.
Nie było wątpliwe, że w okresie od dnia 15 listopada 1971 r. do dnia 31 lipca 1984
r. był zatrudniony we W. Przedsiębiorstwie Instalacji Przemysłowych „I.” we W. przy
budowie rurociągów w głębokich wykopach. Zgodnie z treścią świadectwa pracy w
warunkach szczególnych roboty te wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy na stanowisku monter instalacji technologicznych
wymienionym w wykazie A Dziale V poz. 1 pkt 7 załącznika nr 1 do Zarządzenia nr
4
9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia
1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych
przez tego ministra (Dz.Urz. MBiPMB Nr 3, poz. 6). W piśmie z dnia 10 listopada
2010 r., organ rentowy uznał okres pracy wnioskodawcy od dnia 15 listopada 1971
r. do dnia 31 lipca 1984 r., w wymiarze 12 lat 8 miesięcy i 17 dni za okres pracy w
szczególnych warunkach. W okresie od dnia 1 sierpnia 1984 r. do dnia 30 kwietnia
1994 r. wnioskodawca nadal pracował we W. Przedsiębiorstwie Instalacji
Przemysłowych „I.” we W. jako spawacz gazowy. Natomiast w okresie od dnia 6
lipca 1985 r. do dnia 30 czerwca 1987 r., wykonywał pracę spawacza gazowego na
budowie eksportowej w O. Wnioskodawca przez cały ten okres wykonywał stale i w
pełnym wymiarze czasu prace spawacza gazowego wymienione w wykazie A,
Dział XIV poz. 12, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r.
W świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wydanym
wnioskodawcy przez likwidatora W. Przedsiębiorstwa Instalacji Przemysłowych „I.”
we W. w likwidacji wskazano, że pracował on na stanowisku monter-spawacz. W
świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 1 sierpnia 1994
r., wydanym wnioskodawcy przez pełnomocnika likwidatora W. Przedsiębiorstwa
Instalacji Przemysłowych „I.” we W. w likwidacji, wskazano, że pracował on na
stanowisku spawacz - monter. W okresie od dnia 1 września 1965 r. do dnia 10
lipca 1968 r. wnioskodawca był uczniem praktycznej nauki zawodu we W.
Przedsiębiorstwie Instalacji Przemysłowych „I.” we W. W dniu 25 maja 1972 r. po
odbyciu kursu spawacza gazowego uzyskał książkę spawacza gazowego.
W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd pierwszej instancji uznał, że
wnioskodawca spełnił wszystkie warunki do przyznania mu prawa do emerytury w
oparciu o art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
W skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego, zaskarżając go w
całości, pełnomocnik wnioskodawcy zarzucił naruszenie przepisów prawa
materialnego – art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z FUS, według którego świadczenia wypłaca się poczynając od dnia
powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w
którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, przez błędną wykładnię i
5
przyjęcie, że umorzenie postępowania sądowego powoduje potraktowanie
złożonego wniosku o emeryturę jako niebyłego i uznanie, że wnioskodawca złożył
wniosek o emeryturę dopiero w dniu 15 lipca 2010 r., w sytuacji gdy pierwszy
wniosek o emeryturę został złożony w dniu 18 sierpnia 2009 r., wniósł o zmianę
wyroku i przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury od dnia 23 października
2009 r., wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania, w tym kosztach zastępstwa
procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach skargi kasacyjnej i jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi
podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeżeli skarga nie zawiera zarzutu naruszenia
przepisów postępowania (tak jak w rozpoznawanej sprawie) lub gdy zarzut taki
okaże się niezasadny. Tym samym ocenie Sądu Najwyższego w ustalonym i
niekwestionowanym stanie faktycznym, podlegał tylko sposób zastosowania przez
Sąd art. 129 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Wskazany przepis
wyraża zasadę, że świadczenie wypłaca się od dnia powstania do niego prawa, nie
wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję
z urzędu, uzależniając początkową datę wypłaty świadczenia od daty złożenia o nie
wniosku. Uzupełniając stan faktyczny sprawy należy dodać, że rozpatrując
odwołanie wnioskodawcy od odmownej decyzji organu rentowego z dnia
18 września 2009 r., Sąd Okręgowy we W. wyrokiem z dnia 26 stycznia 2010 r.,
[…], co prawda (w pkt I) oddalił jego odwołanie od zaskarżonej decyzji, niemniej
jednak (w pkt II), przyznał wnioskodawcy prawo do dochodzonego świadczenia od
dnia 23 października 2009 r. (po przeprowadzeniu szczegółowego postępowania
dowodowego, obejmującego – poza dowodami z dokumentów - także
przesłuchanie świadków), zaznaczając w uzasadnieniu że „zważywszy, iż w dacie
zgłoszenia wniosku o emeryturę wnioskodawca nie miał rozwiązanego stosunku
pracy (…), organ rentowy w decyzji z dnia 18. 09. 2009 r. zasadnie nie przyznał
wnioskodawcy prawa do emerytury. Po dniu 22. 10. 2009 r. natomiast (…) nie było
6
już żadnych przeszkód do przyznania prawa do emerytury, czego organ rentowy
nadal nie uwzględnił wydając w dniu 3. 11. 2009 r. decyzję odmowną”.
Trzeba w tym miejscu uzupełniająco zauważyć, że w decyzji z dnia 3
listopada 2009 r. - wydanej już po złożeniu przez wnioskodawcę odwołania (od
decyzji z dnia 18 września 2009 r.) organ rentowy ponownie odmówił przyznania
świadczenia, wskazując że skoro roszczenie wnioskodawcy „niniejszą decyzją nie
zostało zaspokojone”, jego „odwołanie zostaje skierowane do dalszego
postępowania odwoławczego”. Warto też wspomnieć, że w decyzji z dnia 3
listopada 2009 r. nie uchylono formalnie poprzedniej, zaskarżonej decyzji z dnia 18
września 2009 r. Wobec powyższego, w ocenie Sądu Najwyższego trafnie w
skardze kasacyjnej zarzucono naruszenie art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i
rentach z FUS.
W niekwestionowanym stanie faktycznym sprawy wnioskodawca w dniu 18
sierpnia 2009 r. złożył pierwszy wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury. Ze
względu na to, że wszystkie warunki do przyznania prawa do tego świadczenia
spełnił w dniu 23 października 2009 r. (w dniu 22 października przestał pracować),
nie było przeszkód prawnych do przyznania dochodzonego świadczenia od tej daty,
jak trafnie przyjął Sąd pierwszej instancji w wyroku z dnia 26 stycznia 2010 r. oraz z
dnia 8 grudnia 2010 r. W takim stanie sprawy, odnoszenie się do kolejnego wniosku
o przyznanie emerytury, nota bene „wywołanego” przebiegiem postępowania, tak
jak to uczynił Sąd Apelacyjny, nie może być uznane za trafne prawnie, a
podniesiony w skardze zarzut naruszenia art. 129 ust. ustawy o emeryturach i
rentach z FUS, jest w pełni usprawiedliwiony. Z chwilą, w której Sąd pierwszej
instancji ustalił, że wnioskodawca ubiegający się o emeryturę spełnił ostatni z
warunków dla przyznania świadczenia (rozwiązanie stosunku pracy) nabył on
prawo do tego świadczenia – tj. od dnia 23 października 2009 r. Innymi słowy fakt,
że pierwszy wyrok Sądu Okręgowego (z dnia 26 stycznia 2010 r.) został uchylony w
części przyznającej wnioskodawcy prawo do dochodzonej emerytury od dnia 23
października 2009 r. a postępowanie w sprawie w tym zakresie umorzone, nie
może powodować potraktowania złożonego wniosku o emeryturę (z dnia 18
sierpnia 2009 r.) jako niebyłego.
7
Tym się kierując Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji, na podstawie
art. 39816
k.p.c.
O kosztach postępowania orzeczono po myśli art. 98 § 1 k.p.c. w związku z
§ 12 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (…) – Dz.U. Nr
163, poz.1349 ze zm.