Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 17/13
UCHWAŁA
Dnia 22 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSN Barbara Myszka
w sprawie z wniosku W. M.
przy uczestnictwie S. W.
o zmianę oznaczenia nieruchomości oraz wpis prawa współwłasności
w księdze wieczystej,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 22 maja 2013 r.
zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w L.
postanowieniem z dnia 4 lutego 2013 r.,
"Czy pełnomocnik, reprezentujący stronę czynności prawnej
zawartej w formie aktu notarialnego, który w swej treści zawiera
przeniesienie prawa ujawnionego w księdze wieczystej, może
skutecznie złożyć wniosek o wpis prawa własności w księdze
wieczystej na podstawie art. 92 § 4 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. -
Prawo o notariacie (tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158
z późn. zm.), jeżeli nie spełnia wymogów z art. 87 § 1 k.p.c., czy też
konieczna jest do tego odrębna czynność samego mocodawcy?"
podjął uchwałę:
2
Pełnomocnikiem procesowym w sprawach o dokonanie
wpisu w księdze wieczystej może być wyłącznie osoba
spełniająca wymagania przewidziane w art. 87 k.p.c., także
wtedy, gdy wniosek o wpis został zamieszczony przez
notariusza w akcie notarialnym na podstawie art. 92 § 4 ustawy
z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (jedn. tekst: Dz.U.
z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.).
Uzasadnienie
3
Wniosek o wpis w księdze wieczystej, zawarty w akcie notarialnym
obejmującym umowę sprzedaży nieruchomości, złożył w imieniu nabywcy udziału
w tej nieruchomości W. M. jego, ustanowiony w tym akcie, pełnomocnik procesowy
A. T. Przewodniczący w Sądzie Rejonowym powziął wątpliwość co do tego, czy A.
T. należy do kręgu osób wymienionych w art. 87 § 1 k.p.c., w związku z czym
wezwał go o wykazanie tej okoliczności w terminie siedmiu dni pod rygorem zwrotu
wniosku, a następnie - po bezskutecznym upływie tego terminu - zarządził zwrot
wniosku.
Sąd Okręgowy rozpoznający zażalenie A. T. powziął poważne wątpliwości,
którym dał wyraz w zagadnieniu prawnym przytoczonym na wstępie,
przedstawionym do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W art. 87 k.p.c., stosowanym odpowiednio w innych rodzajach postępowań
unormowanych w kodeksie postępowania cywilnego, w tym także w postępowaniu
nieprocesowym (art. 13 § 2 k.p.c.), wymieniono osoby (podmioty) mogące pełnić
w postępowaniu cywilnym funkcję pełnomocnika procesowego. Swoboda wyboru
pełnomocnika została zatem ograniczona, co oznacza - przy uwzględnieniu
wyczerpującego charakteru wyliczenia zawartego w art. 87 k.p.c. – że osoba
(podmiot) spoza określonego kręgu nie może być skutecznie ustanowiona
pełnomocnikiem procesowym. Wprawdzie ustawodawca przewiduje niekiedy
wyjątki od tej reguły, są to jednak wyjątki nieliczne, podyktowane specyfiką spraw
lub innymi ważnymi względami (por. art. 465 § 1, art. 47929
§ 3, art. 47951
, 47962
i 47973
k.p.c.). W postępowaniu nieprocesowym wyjątek taki został ustanowiony
w art. 6915
k.p.c. - w sprawach z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach
państwowych i samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego - nie
przewidziano go natomiast w innych sprawach, a w szczególności w sprawach
w postępowaniu wieczystoksięgowym.
Takiego wyjątku nie ustanawia oczywiście – eksponowany w uzasadnieniu
zagadnienia prawnego - art. 92 § 4 w związku z art. 7 § 2 ustawy z dnia 14 lutego
4
1991 r. - Prawo o notariacie (jedn. tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.),
zgodnie z którym notariusz sporządzający akt notarialny zawierający w swej treści
przeniesienie, zmianę lub zrzeczenie się prawa ujawnionego w księdze wieczystej
lub podlegającego wpisowi w takiej księdze, zobowiązany jest zamieścić w tym
akcie wniosek o dokonanie wpisu w księdze wieczystej, a następnie z urzędu,
w terminie trzech dni, przesłać akt sądowi właściwemu wraz z wymaganymi
dokumentami. Nałożenie na notariusza tej powinności realizuje jego misję
publiczną, a także stanowi efekt starań ustawodawcy o poprawność wpisów
w księgach wieczystych, pozwalających ustalić aktualny stan prawny
nieruchomości (por. także art. 1 i nast. oraz art. 36 ustawy dnia 6 lipca 1982 r.
o księgach wieczystych i hipotece, jedn. tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361
ze zm.).
Z art. 92 § 4 Prawa o notariacie - odczytywanego łącznie z art. 6264
k.p.c. –
wynika, że notariusz jedynie „przekazuje” wniosek o dokonanie wpisu w księdze
wieczystej, a więc składa go we właściwym sądzie. Jest to równoznaczne
ze złożeniem wniosku przez osobę uprawnioną, stronę czynności objętej aktem
notarialnym. Notariusz nie pełni więc funkcji pełnomocnika procesowego ani tym
bardziej nie staje się uczestnikiem postępowania wieczystoksięgowego, lecz jest
tylko pośrednikiem między wnioskodawcą a sądem wieczystoksięgowym
(w piśmiennictwie określa się go także mianem „organu pomocniczego”
lub „posłańca”). Z tych względów wnioskodawcę, a nie notariusza obciążają
ewentualne obowiązki procesowe związane z prowadzeniem sprawy o wpis
(np. uzupełnienie braków wniosku, wnoszenie środków odwoławczych itp.)
Oczywiście wnioskodawca - strona czynności objętej aktem notarialnym –
może ustanowić pełnomocnika procesowego w celu popierania wniosku w postę-
powaniu wieczystoksięgowym oraz podejmowania w jego toku wszelkich czynności
procesowych, może nim jednak być wyłącznie osoba (podmiot) wymieniony w art.
87 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. W tej sytuacji, jeżeli wnioskodawca udziela
pełnomocnictwa osobie (podmiotowi) spoza kręgu określonego w wymienionym
przepisie, ustanowienie pełnomocnika procesowego jest nieskuteczne, nie oznacza
to jednak obezwładnienia skuteczności samego wniosku. Przekazanie go przez
5
notariusza uważa się - zgodnie z art. 6264
in fine k.p.c. - za złożenie wniosku przez
samego uprawnionego, czyli stronę czynności prawnej, a nie przez pełnomocnika,
przewodniczący zatem nie może zarządzić zwrotu wniosku tylko z powodu
wadliwego ustanowienia pełnomocnika.
Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak na wstępie.