Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 15/13
POSTANOWIENIE
Dnia 28 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Kozłowska (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Gminy Miasto Ś.
przeciwko Bogumile G. i in. ,
o eksmisję,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 28 maja 2013 r.,
zażalenia strony powodowej na wyrok Sądu Okręgowego w Ś.
z dnia 17 stycznia 2013 r.,
uchyla zaskarżone orzeczenie.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z 17 stycznia 2013 r. Sąd Okręgowy w Ś. uchylił wyrok Sądu
Rejonowego w Ś. z 22 sierpnia 2012 r., uwzględniający powództwo Gminy Miasto
Ś. przeciwko B. G., E. G., J. G., M. O. i P. O. o eksmisję i przekazał sprawę temu
Sądowi do ponownego rozpoznania.
W zażaleniu na orzeczenie z 17 stycznia 2013 r. powódka zarzuciła, że
zostało ono wydane z naruszeniem przepisów postępowania mających istotny
wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 386 § 4 k.p.c. przez jego zastosowanie.
Sąd Okręgowy z powołaniem się na ten przepis, bez dokonania własnych ustaleń,
przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, przyjmując, że istnieje konieczność
przeprowadzenia przez Sąd Rejonowy postępowania dowodowego w całości,
podczas gdy Sąd ten ustalił wszystkie okoliczności faktyczne mające wpływ na
wynik sprawy i należycie ocenił cały materiał dowodowy zgromadzony w toku
postępowania.
Powódka wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i zasądzenie
od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. - w brzmieniu nadanym ustawą
z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1381), która weszła w życie z dniem
3 maja 2012 r. – zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje także w razie
uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu projektu nowelizacji wskazano, że instytucja uchylenia
wyroku sądu pierwszej instancji wraz z przekazaniem sprawy do ponownego
rozpoznania jest w praktyce nadużywana, choć obecny model postępowania
cywilnego zakłada, że druga instancja jest instancją merytoryczną, w której sprawa
powinna być rozpoznana ex novo, a postępowanie zakończone przez wydanie
rozstrzygnięcia kończącego spór pomiędzy stronami. Takie podejście do zakresu
rozpoznania i orzekania w postępowaniu apelacyjnym znajduje potwierdzenie także
w orzecznictwie. W uchwale składu siedmiu sędziów z 31 stycznia 2008 r., III CZP
49/07 (OSNC 2008, nr 6, poz. 55), Sąd Najwyższy wyjaśnił, że sąd drugiej instancji
rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej
3
zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty
dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak
z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że do
nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu
pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy
zaniechał on zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych
zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka
materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (por. wyrok Sądu
Najwyższego z 9 stycznia 1936 r., C 1839/36, Zb. Orz. 1936, poz. 315;
postanowienia Sądu Najwyższego z 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC
1999, nr 1, poz. 22; z 15 lipca 1998 r., II CKN 838/97, Lex nr 50750; z 3 lutego
1999 r., III CKN 151/98, Lex nr 519260; wyroki Sądu Najwyższego z 12 lutego
2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003 nr 3, poz. 36; z 21 października 2005 r., III CK
161/05, Lex nr 178635.; z 12 listopada 2007 r., I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2,
poz. 2). Do nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji dojdzie
w szczególności w razie oddalenia powództwa z uwagi na przyjęcie braku
legitymacji procesowej po którejś ze stron albo z uwagi na wygaśnięcie lub
przedawnienie roszczenia, jeżeli sąd pierwszej instancji sformułuje takie wnioski na
podstawie samych tylko twierdzeń stron, czy po przeprowadzeniu ograniczonego
postępowania dowodowego, a sąd drugiej instancji oceny tej nie podzieli
(por. wyroki Sądu Najwyższego z 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999,
nr 1, poz. 22; z 14 maja 2002 r., V CKN 357/00, Lex nr 55513).
Jeżeli wyrok został uchylony z powodu nierozpoznania przez sąd pierwszej
instancji istoty sprawy, to rolą Sądu Najwyższego w postępowaniu zażaleniowym
jest zbadanie, czy sąd odwoławczy prawidłowo rozumiał to pojęcie oraz czy jego
merytoryczne stanowisko w sprawie uzasadniało taką ocenę postępowania sądu
pierwszej instancji. Poza zakresem kontroli w postępowaniu zażaleniowym
pozostaje natomiast prawidłowość stanowiska prawnego sądu odwoławczego co do
meritum sprawy.
2. Oceny, czy sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy, dokonuje się
na podstawie analizy żądań pozwu i przepisów prawa materialnego stanowiących
4
podstawę rozstrzygnięcia, nie zaś na podstawie ewentualnych wad postępowania
wyjaśniającego.
W niniejszej sprawie powódka domagała się nakazania pozwanym, aby
opróżnili i wydali jej lokal mieszkalny nr 7 położony przy ul. B. nr 3 w Ś. Twierdziła,
że pozwani używają swojego lokalu w sposób czyniący uciążliwym korzystanie z
innych lokali w budynku w związku z odmową jego udostępnienia powódce w celu
usunięcia awarii oraz dokonania okresowych, doraźnych przeglądów jego stanu i
wyposażenia technicznego. Usunięcie awarii miało polegać na wymianie
skorodowanego, nieszczelnego i przez to zagrażającego zdrowiu i życiu
mieszkańców budynku kanału dymnego przez kuchnię zajmowanego przez
pozwanych mieszkania. Pozwani mieli zatem naruszać § 7 ust. 2 umowy najmu
lokalu mieszkalnego, który stanowi, iż najemca jest obowiązany do
natychmiastowego udostępnienia lokalu w celu usunięcia awarii oraz dokonania
okresowych, doraźnych przeglądów jego stanu i wyposażenia technicznego oraz
przepis art. 10 ust. 1 i 3 ustawy z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów,
mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z
2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.). Powódka wskazała na środki dowodowe mające
wykazać zasadność jej żądań.
Wyrokiem z 22 sierpnia 2012 r., Sąd Rejonowy w Ś. nakazał pozwanym, aby
opróżnili, opuścili i wydali powodowi przedmiotowy lokal mieszkalny.
Po rozpoznaniu apelacji pozwanych od tego wyroku, Sąd Okręgowy w Ś.
wydał zaskarżony zażaleniem wyrok. W jego uzasadnieniu Sąd Okręgowy
stwierdził, że istnieje konieczność przeprowadzenia przez Sąd Rejonowy
postępowania dowodowego w całości. Sąd Okręgowy uznał, że istnieje
konieczność ustalenia: - w jakie instalacje i urządzenia wyposażony był lokal nr 6
w budynku ul. B. nr 3 w Ś.y, sprzedany przez powódkę innemu najemcy, - czy
usytuowanie i stan przewodów kominowych, dymowego i grawitacyjnego,
przewodów spalinowych i wentylacyjnych uzasadniały „wyodrębnienie własności
lokalu z ustanowionej odrębnej własności lokalu mieszkalnego numer 6 - 7 pod
względem umożliwienia kupującemu korzystanie z ciepła”; - czy lokal mieszkalny
nr 7, którego najemcą są pozwani został obciążony w umowie sprzedaży lokalu nr 6
służebnością na rzecz tego lokalu; - czy nie ma możliwości zapewnienia
5
właścicielowi lokalu nr 6 korzystania z ciepła przez wpięcie urządzenia grzewczego
do innego przewodu dymowego.
Trzeba zauważyć, że żądanie pozwu w niniejszej sprawie nie dotyczy lokalu
nr 6 w budynku przy ul. B. nr 3, który powódka miała wyodrębnić i sprzedać osobie
trzeciej, lecz lokalu nr 7 w tym budynku. Tytuł prawny pozwanych do lokalu nr 7
wynika wyłącznie z najmu.
W sprawie o takim przedmiocie, jak wyznaczony brzmieniem żądania
zgłoszonego przez powódkę i jego podstawą faktyczną, doniosłe dla
rozstrzygnięcia są fakty dostateczne dla udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy
zachowanie pozwanych jako najemców lokalu mieszkalnego w budynku
wielomieszkaniowym spełnia wymagania określone w art. 10 ust. 1 i 3 ustawy
z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów oraz w § 7 ust. 2 zawartej przez
strony umowy najmu lokalu. Tak też powódka identyfikowała podstawę faktyczną
i prawną dochodzonego roszczenia i tego żądania dotyczy rozstrzygnięcie wydane
przez Sąd Rejonowy. Rozstrzygnięcie to niewątpliwie dotyczy istoty rozpoznawanej
sprawy.
3. Zdaniem Sądu Okręgowego, w celu ustalenia faktów, które uznał za
doniosłe, rozpoznając sprawę ponownie Sąd Rejonowy powinien dopuścić dowód
z przesłuchania stron, dowód z dokumentów przedłożonych przez pozwanych na
rozprawie apelacyjnej 17 stycznia 2013 r., dowód z umowy sprzedaży lokalu nr 6
oraz dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu kominiarstwa, a w miarę
potrzeby dowód z opinii biegłego z zakresu budownictwa.
Część dowodów, których przeprowadzenie Sąd Okręgowy zlecił Sądowi
Rejonowemu została zgłoszona przez pozwanych we wniosku złożonym na
rozprawie apelacyjnej 17 stycznia 2013 r. Z motywów zaskarżonego wyroku nie
wynika, żeby Sąd Okręgowy ocenił te wnioski dowodowe w świetle przesłanek
określonych w art. 381 k.p.c., a rozstrzygających o możliwości powoływania się na
nowe fakty i dowody w instancji odwoławczej. Nie wynika z nich także dlaczego
Sąd Okręgowy nie przeprowadził tych dowodów we własnym zakresie. Jeśli Sąd
Okręgowy dostrzega braki w obrębie ustaleń faktycznych poczynionych w sprawie,
to nie ma przeszkód, by braki te we własnym zakresie uzupełnił.
Skoro trafne okazały się zarzuty zażalenia, to – na podstawie art. 39415
§ 1
6
zdanie pierwsze k.p.c. w zw. z 3941
§ 3 i art. 108 § 2 oraz art. 39821
k.p.c. – Sąd
Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok, pozostawiając Sądowi drugiej instancji
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.
db